Kurtlar: Bazı Kurt Türlerinin Soyu Tükenme Eşiğine Geldi!
CTGN
- Özgün
- Taksonomi
- Soy Tükenmesi
Kurtlar, ekosistemin işleyişinde çok önemli rol oynayan hayvanlardır. Bu önemli türlerin ekosistemde yok olması demek, yaşadıkları ekosistemdeki diğer canlıları da etkileyecek demektir. Kurtlar; yaralı, hasta veya yaşlı geyikleri yiyerek sağlıklı bireylerin üremesine ve türlerini sürdürmesine izin verir. Aynı zamanda ekosistemdeki diğer hayvanların beslenmesine de yardımcı olurlar; kartallar, ayı ve karga gibi diğer hayvanlar kurtların bıraktığı kalıntıları yerler. Yani, kurtların eksikliği çok fazla hissedilecektir.
Kurtların Evrimleşme Süreci
Kurt veya bozkurt (Canis lupus), köpekgiller (Canidae) familyasının en yaygın ve en iri türüdür. Gri kurt (İng. gray wolf veya grey wolf) olarak da bilinir. Dünya Memeli Türleri'ne göre (2005, 3. baskısı), Canis lupus'un taksonomik olarak listelenen 38 alt türü vardır. Bu alt türlere son 250 yılda isim verilmiştir ama bu arada bir kısmının nesli tükenmiştir. Kurtların evrimleşme geçmişi çok net olmasa da, birçok biyolog kurtların miasitler olarak bilinen ilkel etoburlardan evrimleştiğini düşünüyor. Miasitler, büyüklüğü yer sincabından köpeğe kadar değişen ve Tersiyer devrinde yaklaşık elli iki milyon yıl önce ortaya çıkan hayvanlardır.
Yaklaşık yirmi milyon yıl önce de Miyosen'de, köpekler ve kedigiller olarak iki ayrı familyaya ayrılmıştır. Kurtların atası olan Tomarctus'un arka ayaktaki beşinci ayak parmağı körelmiştir ve bu körelme, hem kurtlar hem de köpeklerde gözlenmektedir.
Bozkurt (Canis lupus), Kuzey Kutup tundrasından Ortadoğu'nun çöllerine ve kuru çalılık alanlarına kadar farklı ortamlarda yaşayabilmektedir. Kurtların evcilleştirilmesi ile birlikte, insanlar kurtların habitatlarını yok ederek, son iki yüzyılda kurt popülasyonunda dramatik bir düşüşe neden olmuştur.
Bozkurtların soylarının tükenme endişesi şu anda olmamakla birlikte, bazı bölgelerde sayıları çok fazla azalmıştır. Yakın akraba olan köpekler ve çakallarla (Canis latrans) örtüşen habitatlar da çok sayıda melezleşme oluşumuna yol açmıştır. Örneğin; bu yazımızda kurt, çakal ve köpeklerin birleşmesiyle evrimleşen yeni bir türden bahsediliyor.
Fosil kayıtları, kurtlar ve çakallar arasındaki ayrışmanın Amerika'da, 4,5 ila 1,8 milyon yıl önce bir süreçte gerçekleştiğini gösteriyor. Fosil kayıtlarına göre; bozkurt, Avrupa'da 800 bin yıl önce ortaya çıkmıştır.
Bozkurdun geniş coğrafi dağılımına ve karmaşık evrimsel geçmişine rağmen, bugüne kadarki çoğu genetik analiz belirli coğrafi bölgelere odaklanmıştır. Kurtların genetik farklılaşma ve çeşitlilik açısından henüz çalışılmadığı uzak bölgeler de var. Eski kurt kalıntılarının örnekleri, çoğunlukla Avrupa ve Alaska'daki yerleşim yerlerinden toplanmış ve tarihsel dağılımın çoğunu dışarıda bırakmıştır.
Kurtların Fiziksel ve Davranışsal Özellikleri
Buradaki özellikler genel olarak kurtlara özgü olsa da gri kurt yani bozkurtlar gözlemlenerek hazırlanmıştır.
Anatomik Özellikler
Yaban hayatında ortalama olarak 13 yıl yaşarlar, esaret altında ise bu süre biraz daha uzamaktadır. Bozkurtlar, kurt türleri içinde en büyük olanıdır; ağırlıkları 18 kg ile 70 kg arasında olabilir. Bozkurtlar günde 20 km kadar dolaşabilirler. Hızlı koşan hayvanlarla karşılaştırıldıklarında daha yavaş olasalar da, çok hızlı koştuklarında hızları saatte 60 km'ye çıkabilir.
Bozkurtlar köpeklere ve diğer kurt türlerine göre daha iridirler. Kafatasları daha büyük, kulakları kısa olup kuyrukları vücutlarının üçte biri uzunluğundadır. Yaşadıkları bölgelere göre renkleri de değişir; beyaz, krem rengi, sarı, kızıl, gri ve siyah renklerini içerebilirler.
Çok keskin dişleri ve kuvvetli çeneleri vardır. Ortalama bir köpekten üç kat daha fazla ısırma gücüne sahip oldukları düşünülüyor. Kurtların tükürüğünün yeni dokuların büyümesine yardımcı olduğu ve enfeksiyon oluşma riskini azalttığı kanıtlayan çalışmalar vardır.
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Sürüler Halinde Yaşarlar
Kurtlar sürüler halinde yaşarlar. Bu birlikte yaşamın belirli bir sosyal yapısı ve kuralları vardır. Sürüler, 3 ila 20 kurt civarı arasında oluşur. Sürü lideri erkek veya dişi olabilir; dolayısıyla sürüdeki üreyen veya üreten tek kurttur genellikle. Diğer hayvan sürülerinde olduğu gibi, lider kurda karşı meydan okuyan kurtlar çıkabilir. Eğer lider kurt mücadeleyi kaybederse sürüyü terk etmek zorunda kalabilir.
Diğer kurt sürülerine karşı saldırgan olabilirler, genellikle onları kendi yerleşik bölgelerine gelmemelerini bilgilendirmek için uluyabilirler.
Beslenme Alışkanlıkları
Uzmanlara göre kurtlar ekosistemi düzene sokan hayvanlardır. Beslenme konusunda fırsatçı olan kurtlar; küçük kemirgenlerden, orta ve çok büyük hayvanlara kadar farklı hayvanları avlayarak beslenirler. Genellikle geyik gibi büyük hayvanları avlayıp yemeyi tercih ederler ve bir seferde çok miktarda et tüketebilirler.
Beslenme konusunda ilginç davranışlarından biri, genellikle hareketsiz duran ava saldırmayacaklarıdır. Hayvan kaçarsa kurtlar kovalamaya başlayacak ve avlayacaklardır. Bir de kurtlar enerji tasarrufu yapmak için avlarını genellikle hasta ve zayıf hayvanlardan seçerler. Bu da daha önce söylediğimiz gibi onların ekosistemdeki faydalarından biridir.
Kurt yavruları, sürünün üyeleri tarafından kusmuş etle beslenirler. Yaklaşık altı aylıkken ava çıkmaya hazır olduklarında nasıl hayatta kalabileceklerini de öğrenirler.
Üreme Özellikleri
Ocak'dan Nisan'a kadar sürebilen uzun bir çiftleşme dönemleri vardır. Alfa dişi sadece beş ila yedi gün östrusa sahiptir. Östrus, bazı memelilerin belli fizyolojik ve psikolojik semptomlar göstererek erkeği kabul ettiği zamanlardır. Bu süre zarfında, alfa çifti, diğer sürü üyelerinden geçici olarak sürünün dışına çıkabilir.
Genellikle alfa erkek, alfa dişi de dahil olmak üzere tüm sürüye hakimdir. Ancak bu her zaman böyle olmaz; çiftleşme mevsimi boyunca, alfa dişi, yavrular hala yuvadayken bile tam hakimiyet kazanabilir. Bu, sürünün geri kalanının hizmet edecek kişinin kendisi olduğunu bilmesi içindir.
Gebelik süreleri 63 gündür ve yavrular ilkbaharda doğarlar. Genellikle 4-6 yavru doğururlar ve doğan yavrular kör ve sağırdır. 3 ila 5 haftalık olduklarında görmeye ve duymaya başlarlar. Yaklaşık üç haftalık olana kadar anneleri ile birlikte inlerinde kalırlar. Sürüdeki tüm kurtlar yavrulardan sorumludur.
Yavrular 5 ila 10 haftalık olduklarında "buluşma yeri" adı verilen başka bir yere taşınırlar. Burada, diğer yetişkin sürü üyeleri avlanmaya giderken, yavrular bir "bebek bakıcısı" ile zaman geçirirler.
Genç kurtlar tamamen olgunlaşana kadar sürüde kalmaya devam ederler. Yaklaşık iki yaşına geldiklerinde, kendi sürülerini oluşturmak için sürüden ayrılabilirler. Çiftleşme dürtüsü genellikle onları bunu yapmaya iten şeydir.
Davranış Özellikleri
Kurtlar beden dilleri ile, kokularla işaretler koyarak, hırlayarak ve uluyarak iletişim kurarlar. İletişimlerinin çoğunu, bulundukları sürülerin sosyal hiyerarşisini güçlendirmek için kullanmaktadırlar. Bir kurt, başka bir kurda itaatkar olduğunu göstermek istediğinde çömelir, inler, kuyruğunu sıkıştırır, diğer kurdun ağzını yalar veya sırt üstü yuvarlanır. Bir kurt başka bir kurda meydan okumak istediğinde, hırlar ya da kulaklarını diker.
Kurtlar uluyarak iletişim kurarlar; kurt sürüsünün dikkatini çekmek için uluyabilirler veya bir sürüden diğerine bölgesel mesajlar göndermek için de ulurlar. Uluma uzun mesafeli iletişimde çok önemlidir; bir sürüyü tehlikelere karşı uyarmak veya diğer kurt sürülerine mesaj iletmek için kullanılır. Aşağıdaki videoda kurtların nasıl uluduklarını göreceksiniz.
Köpekler Evcilleştirilmiş Kurtlardır
Hayatımızda çok fazla yeri olan evcil köpekler (Canis lupus familiaris), gri kurtların (Canis lupus) soyundan gelirler, yani köpekler evcilleştirilmiş kurtlardır. Köpekler davranış ve boyut olarak kurtlardan farklıdır; esas olarak daha küçüktürler ve daha küçük dişlere sahiptirler. 1997'de yayınlanan DNA analizine göre, kurtların köpeklere dönüşümü yaklaşık 130.000 yılda gerçekleşmiştir. Bu da kurtların, insanlar yerleşik tarıma başlamadan çok önce insan toplulukları ile uyumlu yaşamayı başladığını gösterir.
Hikaye şöyle başlar; on binlerce yıl önce insanlar bozkurtlarla beklenmedik bir yakınlaşma kurdular. Bu yakınlaşma ile kurtların vücut ve mizaçları değişti; kafatasları, dişleri ve pençeleri küçüldü ve kulakları aşağıya sarktı. Bu halleri ile daha az korkulu hale gelen uysal bir eğilim kazandılar. Köpekler ilk evcilleştirilen hayvanlardır.
Kurtların evcilleştirilmesine dair çok farklı kaynaklar ve yorumlar vardır; bazıları kurtların yaklaşık 10.000 yıl önce evcilleştirildiğini söylerken, diğerleri çok daha uzun yıllar önce gerçekleştiğini söyler. Bazı uzmanlar, avcı-toplayıcı insanların kurtları aktif olarak evcilleştirdiğini ve yetiştirdiğini düşünüyor. Bazıları ise kurtların, insanların bıraktığı leşleri toplayarak ya da kamp ateşlerinin etrafında dolanarak kendi kendilerine evcilleştiğini düşünüyor.
Son yıllarda bilim insanları, fosillerden DNA ipliklerini çıkarmak ve dizmek konusunda daha başarılı hale geldiler. Dolayısıyla her bulunan fosil kanıtla, köpeklerin evrimleşme süreci de ortaya çıkacaktır.
Soyları Tükenmekte Olan Kurt Türleri
Kızıl Kurt
Kızıl kurt (Canis rufus), Kuzey Amerika'da yaygın olan bir kurt türüdür. Bozkurtlarla ile çok yakın akrabadır. Kızıl kurt bozkurttan daha küçüktür. Nasıl gri kurtlar hep gri renk olmaz, onlar da hep kızıl renkte olmazlar. Çoğunlukla tarçın kırmızısı renkli olmakla birlikte, gri ve siyahımsı renklere de sahip olabilirler. Bozkurtlara göre daha küçük oldukları için, avladıkları hayvanlar da daha küçük boyutludur; rakun, tavşan ve kemiricileri avlarlar.
En nadir görülen kurt türüdür, 20. yüzyılın ortalarında neredeyse yok olmuştur. Son kırmızı kurtlar 1973'te koruma altına alındığında, geriye sadece 14 saf birey kalmıştı. Bugün bu nüfus, yetiştirme merkezlerinde yükseltilse de yaban hayatındaki kızıl kurt sayısı yok olma aşamasına gelmiştir.
Ağustos 2020 itibariyle, bilinen sadece 9 kızıl kurt, kuzeydoğu Kuzey Carolina'nın yaban hayatında var olmaya çalışıyor ve yaklaşık 250 tane kızıl kurt yetiştirme programlarında esir tutulmaktadır. Kızıl kurt nüfusu 2006 yılında 130'un üzerine çıkarak zirveye ulaşmış olsa da, USFWS'nin eylemsizliği ve kötü yönetimi, yasadışı cinayetlerle birleştiğinde büyük bir düşüşle sonuçlanmıştır. 2019 veya 2020'de yaban hayatında kızıl kurt doğmamıştır. Kızıl kurt sayısının bu kadar az olmadığı zamanlarda, ABD'nin tüm güneydoğusunda yaygındılar.
Habeş Kurdu
Habeş kurdu (Canis simensis), Etiyopya kurdu ya da Habeş çakalı olarak da bilinir. Soyu tükenmekte olan Canis türlerinden biridir. Habeş kurtları dış görünüş olarak daha çok çakalı andırmaktadır. Bozkurtlarla karşılaştırıldığında daha küçük yapılı, tilkiler gibi uzun çenelere sahiptirler. Diyetinin çok büyük bir kısmını fare türleri oluşturur.
Sayılarının yaban hayatında beş yüzden daha az kaldığı tahmin edilmektedir. Habeş kurdu dünyanın en nadir köpekgilleridir ve gri kurtların ve çakalların yakın akrabasıdır. Etiyopya kurtları yalnızca Etiyopya'nın dağlık bölgelerinde bulunur ve Afrika'nın en fazla tehdit altındaki etoburudur.
İnce ve uzun bacakları, kendine özgü kırmızı renkli tüyleri ve gür kuyrukları vardır. Etiyopya kurtları, güçlü bir hiyerarşi ile 18 yetişkine kadar birbirine sıkı sıkıya bağlı olarak bölgesel gruplar halinde yaşarlar. Şafakta, öğlen ve akşamları sosyal bir araya gelirler ve geceleri birlikte dinlenirler. Gruptaki baskın dişi yalnızca sürünün baskın erkeği ile çiftleşir ve aynı zamanda komşu gruplardan erkeklerin yaklaşımlarına da açık olur
Meksika Kurdu
Meksika kurdu (Canis lupus baileyi) Kuzey Amerika'da yaşayan kurt türüdür. Bozkurtlara göre daha küçük yapılı, daha dar kafatasına sahip, sarımsı gri renkli, sırt ve kuyruğu siyaha çalan yapıları ile kolayca ayırt edilirler.
Genellikle "El lobo" olarak bilinirler. ABD'de, Meksika kurtlarının büyük bir kısmı 1970'lerin ortalarına kadar öldürüldü ve sadece sayılı denecek kadar kurt hayvanat bahçelerinde tutulmaya başlanmıştır. 1998'de, Arizona'da yaban hayatına 11 Meksika kurdu salındı. Sayıları yavaşça artmıştır ama nesli tükenme aşamasında olan bir türdür. Bu kurt türü 15 yıla kadar esaret altında yaşayabilir, ancak yaşam sürelerinin yaban hayatında 10 yıldan fazla olmadığı öne sürülüyor.
Meksika kurtları da diğer kurt türleri gibi sosyal bir türdür. Sürüde alfa erkek ve dişi ve yavruları dahil olmak üzere karmaşık sosyal yapılara sahip bireyler bulunur. Kurtlar genellikle sürüleriyle seyahat ederler. Bölgelerini, havlayaraak, hırlayarak, uluyarak veya koku işaretleri koyarak tanımlarlar. Sürüler 7 ila 30 bireyden oluşabilir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git-
10
-
4
-
3
-
3
-
3
-
2
-
2
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
- PBS. Evolution Of The Dog. Alındığı Tarih: 26 Ağustos 2020. Alındığı Yer: PBS | Arşiv Bağlantısı
- Wolf Matters. Facts About Wolves!. (28 Ağustos 2020). Alındığı Tarih: 28 Ağustos 2020. Alındığı Yer: Wolf Matters | Arşiv Bağlantısı
- E. Ersmark, et al. From The Past To The Present: Wolf Phylogeography And Demographic History Based On The Mitochondrial Control Region. (2 Aralık 2016). Alındığı Tarih: 28 Ağustos 2020. Alındığı Yer: Frontiers | Arşiv Bağlantısı
- Wolf Country. Wolf Origins. (28 Ağustos 2020). Alındığı Tarih: 28 Ağustos 2020. Alındığı Yer: Wolf Country | Arşiv Bağlantısı
- Wolf Worlds. Gray Wolf. (21 Ocak 2014). Alındığı Tarih: 6 Eylül 2020. Alındığı Yer: Wolf Worlds | Arşiv Bağlantısı
- The National Wildlife Federation. Gray Wolf. (10 Eylül 2020). Alındığı Tarih: 10 Eylül 2020. Alındığı Yer: The National Wildlife Federation | Arşiv Bağlantısı
- Ed Yong. A New Origin Story For Dogs. (2 Haziran 2016). Alındığı Tarih: 11 Eylül 2020. Alındığı Yer: The Atlantic | Arşiv Bağlantısı
- Wolf Conservation Center. The Endangered Red Wolf. (12 Eylül 2020). Alındığı Tarih: 12 Eylül 2020. Alındığı Yer: Wolf Conservation Center | Arşiv Bağlantısı
- Born Free. Ethiopian Wolves Canis Simensis. (13 Eylül 2020). Alındığı Tarih: 13 Eylül 2020. Alındığı Yer: Born Free | Arşiv Bağlantısı
- Animalia. Mexican Grey Wolf. (17 Eylül 2020). Alındığı Tarih: 17 Eylül 2020. Alındığı Yer: Animalia | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 18/12/2024 11:33:39 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9209
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
