Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Modern Taksonominin Kurucusu: Carl Linnaeus

Modern Taksonominin Kurucusu: Carl Linnaeus Wikipedia
Carl Linnaeus'un portresi
6 dakika
10,571
Tüm Reklamları Kapat

Carl Linnaeus (23 Mayıs 1707-10 Ocak 1778) İsveçli hekim, botanikçi ve zoologdur. 1761’de aldığı soyluluk unvanı ile ismi Carl von Linné olarak değiştirilmiştir. Ayrıca, adı Latince kaynaklarda Carolus Linnaeus olarak da kullanılır. Uzmanlık alanı dışında adından çokça bahsedilen ve bilinen bir bilim insanı olmasa da, Carl Linnaeus’un bilim dünyasındaki yeri çok kıymetlidir. Carl Linnaeus modern taksonominin babası sayılmaktadır. Canlılara cins ve tür adlarını vererek sınıflandıran ilk bilim insanıdır. Tabii ki Linnaeus’tan önce de canlıların sınıflandırılmasında nasıl yöntemler uygulanması gerektiği birçok bilim insanı tarafından önerilmiştir ama ilk kapsamlı çalışma Linnaeus tarafından yapılmıştır.

Çocukluğu ve Bitkilere Olan Merakı

Carl Linnaeus'un babası bitkilere meraklı olan Luther taraftarı bir papazdı. Carl’ın bitkilere olan ilgisi çocukluğunda başlamıştı; örneğin bazı kaynaklarda, huysuzlandığı zaman çiçek verilerek sakinleştirildiği yazar. Evlerinde Latince konuşulduğu için Latinceyi İsveçceden daha önce öğrenmişti. Babası zamanının çoğunu bahçede ve bitkilerle geçirdiği için Carl da babası ile zaman geçirerek erken yaşta bitkilerin adlarını öğrenmişti. 17 yaşındayken botaniğe olan merakından dolayı, okul müdürü kendi bahçesinin sorumluluğunu Carl’a vermişti. Bu kadar erken yaşta bile Carl’ın botanik bilgisi birçok botanikçinin bilgisine erişmişti.

Tüm Reklamları Kapat

Üniversite Yılları

1727'de Lund Üniversitesi’ne, 1728 yılında da Uppsala Üniversitesi’ne kaydoldu. Lise öğretmeni Rothman’ın önerisi ile kaydolduğu üniversitede profesör Olof Celcius’un ilgisini çeken Linnaeus, profesörün evinde kalmaya ve evde bulunan, İsveç’in en büyük botanik kütüphanesini kullanmaya başladı. Daha mezun olmadan üniversitede dersler vermeye başlamıştı. Linnaeus 1729'da, bitkilerin üremesi üzerine Praeludia Sponsaliorum Plantarum adlı bir tez yazdı. Bu tez profesör Rudbeck'in dikkatini çekti ve Mayıs 1730'da Linnaeus üniversitede ders vermeye başladı. Dersleri çok popülerdi ve Linnaeus yaklaşık 300 öğrenciye hitap ediyordu.

Carl Linnaeus'un bitkilerin üremesi üzerine yazdığı Praeludia Sponsaliorum Plantarum adlı tezi.
Carl Linnaeus'un bitkilerin üremesi üzerine yazdığı Praeludia Sponsaliorum Plantarum adlı tezi.
Wikipedia

Bu süreçte Linnaeus, Tournefort'un sınıflandırma sisteminden şüphe etmeye başladı. Kendi kafasında kurguladığı sınıflandırma sistemindeki amacı bitkileri erkek ve dişi organ sayısına göre ayırmaktı. Daha sonra yayınlanacak olan Genera Plantarum ve Critica Botanica için yazım çalışmalarına hızla devam etti. Ayrıca, Uppsala Botanik Bahçesi'nde yetişen bitkilerle ilgili Adonis Uplandicus adında bir kitap yazdı.

Tüm Reklamları Kapat

Üniversite Sonrası Çalışmaları

1731’de İsveç’in kuzeyindeki Lapland’a gitmeye karar veren Linnaeus'un amacı orada yeni bitki, hayvan ve mineral keşiflerinde bulunmaktı. Bu seyahatler sırasında bitki örnekleri topladı ve o bölgelerde yaşayan insanların adet ve gelenekleriyle ilgili bilgiler edindi. 1732’de keşiflerine Ursula’da devam etmeye başladı. Bu seyahatler sırasında çok fazla bitki, kaya ve kuş gözlemi yapma şansı oldu. Daha önce tanımlaması yapılmamış 100 bitkinin tanımını yaptı. Bu çalışmaları 1737 yılında basılacak olan Flora Lapponica kitabının temellerini oluşturmuştu. Linnaeus isimlendirme ve sınıflandırma ile ilgili düşüncelerini ilk olarak Flora Lapponica’da uygulamaya döktü. Aynı zamanda tanımlanan türler için coğrafi dağılım ve taksonomik notları da dahil etti. Botanik tarihçi E. L. Greene, 534 farklı tür içeren Flora Lapponica'yı Linnaeus'un eserlerinin içinde ‘’en klasik ve en zevkli’’ olanı olarak nitelendirir.

Systema Naturae’nin Yayınlanması

Linnaeus, tıp doktoru olabilmek için 1735 yılında Hollanda’ya gitti. Aynı sene tıp doktoru unvanını aldı. Linnaeus'un Hollanda'da tanıştığı ilk bilim insanlarından biri Johan Frederik Gronovius oldu. Gronovius, Linnaeus'un bitkilerin sınıflandırılması için yeni bir sistem tanımladığını gördüğünde çok etkilendi ve bu konuyla ilgili bir kitap yayınlayabilmesi için parasal anlamda yardımcı olmayı teklif etti. İskoç doktor Isaac Lawson'ın ek parasal katkısı ile Systema Naturae 1735’te yayınlandı. Bu kitapta, standart terminolojiye göre bildiği her türü, ilk önce cins adını, ardından da tür adını yazarak tanımladı. Linnaeus'tan önceki doğa bilimcileri kafa karışıklığı yaratan düzensiz isimler kullanmışlardı. Linnaeus Latince sistemle birçok bitki ve hayvanı yeniden adlandırdı. Bu iki kelimelik yapının ilk kelimesi o yaşam formunun ait olduğu cinsin ismi, ikinci kelimesi ise o cinsin değişik türlerini belirtmek için kullanılan isimdi. Systema Naturae, zaman içinde birçok revizyondan geçti ve o zamana kadar keşfedilmiş tüm canlıları içerdi.

Systema Naturae'nin 1758'deki 10. baskısında yer alan bitkilerin sistematiğine ait bir sayfa.
Systema Naturae'nin 1758'deki 10. baskısında yer alan bitkilerin sistematiğine ait bir sayfa.
Wikipedia

Daha sonra Linnaeus, Hollanda'daki en saygın doktor ve botanikçilerden biri olan Herman Boerhaave ile tanıştı. Boerhaave Linnaeus’a Güney Afrika ve Amerika'ya uzanacak bir yolculuk teklif etti ancak Linnaeus bu teklifi reddetti. Bunun yerine, Boerhaave Linnaeus'u botanikçi Johannes Burman'ı ziyaret etmesi gerektiğine ikna etti. Ziyaretinin ardından Burman, misafirinin bilgisinden etkilendi ve Linnaeus'u evinde misafir etti. Bu süreçte Linnaeus Burman’a Thesaurus Zeylanicus çalışmasında, Burman da Linnaeus’a Fundamenta Botanica ve Bibliotheca Botanica çalışmaları konusunda yardımcı oldu.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Linnaeus Eylül 1735'te, Clifford’un kişisel doktoru ve bitki koleksiyonunun sorumlusu olmak için Hartekamp'e taşındı. 1738 yılına kadar Hartekamp’te kalan Linnaeus, Hortus Cliffortianus kitabını orada yazmıştır. Bu yılları "hayatımın en mutlu zamanları" olarak nitelendirir. Temmuz 1736’da İngiltere’yi ziyaret eden Linnaeus, İngiliz botanikçi Philip Miller’a sınıflandırma sistemini öğreterek onun da bu sistemi kullanmasını sağladı.

Hortus Cliffortianus'un ana kapağı.
Hortus Cliffortianus'un ana kapağı.
Wikipedia
Hortus Cliffortianus'ta yer alan yaprak çeşitleri.
Hortus Cliffortianus'ta yer alan yaprak çeşitleri.
Wikipedia

İsveç’e Geri Dönüş

Haziran 1738’de İsveç’e dönen Linnaeus, 1739’da evlendi. Mayıs 1741'de Uppsala Üniversitesi'nde tıp profesörü olarak görev yapmaya başladı. Kısa süre sonra, diğer tıp profesörü Nils Rosén ile yer değiştirerek botanik ve doğa tarihinden sorumlu oldu. 1745 yazında bir botanik kitabı olan Flora Suecica ve zooloji kitabı olan Fauna Suecica kitabını yayınladı. 1750 yılında Uppsala Üniversitesi’nin rektörü oldu. Botanik bahçesinde yaptığı dersler ve öğrencileri ile cumartesi günleri Uppsala çevresinde yaptığı botanik gezileri çok popülerdi.

Linnaeus, 1751'de Philosophia Botanica'yı yayınladı. Kitap, önceki çalışmalarında kullandığı taksonomi sisteminin tam bir incelemesini içeriyordu. Ayrıca seyahatler sırasında nasıl günlük tutulacağına ve botanik bahçesinin bakımına dair bilgiler içeriyordu. Günümüzde botanik terminolojisinin başlangıç noktası olarak uluslararası alanda kabul gören çalışması Species Plantarum'u (Bitkilerin Türleri) 1753 yılında yayınladı. Kitap 1.200 sayfaydı ve 7.300'den fazla türü tarif etmişti. İki terimli sınıflandırma biçiminin en tutarlı şekilde yapıldığı ilk çalışmadır. 1761'de kendisine asalet imtiyazı verildi ve Carl von Linné olarak anılmaya başladı. Linnaeus hastalanıncaya kadar çalışmalarına devam etti. Son yıllarını felçli olarak geçiren Linnaeus 10 Ocak 1778’de hayata gözlerini yumdu.

Carl Linnaeus’un İnsanlığa Faydaları

Bitki ve hayvan türlerine Latince isimler vererek taksonominin temellerini atmıştır. İki kelime içeren adlandırmasındaki ilk kelime o yaşam formunun ait olduğu cinsin ismi, ikinci kelime ise o cinsin değişik türlerini belirtmek için ve türün genel özelliklerine bağlı olarak seçilmiş tür ismidir. Günümüzde de türlerin bilimsel adları yani sistematik adları bu şekilde kullanılmaktadır. Ona göre tür, birbirine benzeyen bireylerin bir toplamı olarak kabul edilmeliydi. Hayvan sistematiğinde yaptığı en önemli işlerden biri de balinaları dört ayaklılarla birleştirmesidir; daha sonra bu grup memeliler adını alacaktır. İnsan ve maymunları kuyruksuz maymunlar grubunda birleştiren Linnaeus, Systema Naturae’nin 1758 versiyonunda insanı Homo sapiens şeklinde sınıflandırmıştır; Homo cins adı, sapiens de tür adıdır. Homo grubuna orangutanı da dahil etmiştir. Linnaeus dünyanın dört bir yanından topladığı bitki örnekleri ile temellendirdiği bir bitki dağılım teorisi geliştirmiştir. 12.000'den fazla bitki ve hayvan türü adlandırdı, elde ettiğimiz yeni bilgilerle bazılarını yeniden adlandırmak gerekti ama sonuç olarak temelleri hazır olan bir sistemi kullanmış olduk.

Filozof Jean-Jacques Rousseau ona şu mesajı göndermişti:

Tüm Reklamları Kapat

Ona dünyada daha büyük bir insan tanımadığımı söyleyin.

 Johann Wolfgang von Goethe şöyle yazmıştı:

Shakespeare ve Spinoza dışında, beni bu kadar çok etkileyen başka birini daha tanımıyorum.

İsveçli yazar August Strindberg ise şöyle yazmıştı:

Linnaeus gerçekte, doğa bilimci haline gelen bir şairdir.
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
51
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 8
  • Muhteşem! 5
  • Bilim Budur! 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Umut Verici! 2
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 09:30:17 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7664

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
M. Ç. Sever, et al. Modern Taksonominin Kurucusu: Carl Linnaeus. (8 Mart 2019). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7664
Sever, M. Ç., Ölez, Ş. (2019, March 08). Modern Taksonominin Kurucusu: Carl Linnaeus. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/7664
M. Ç. Sever, et al. “Modern Taksonominin Kurucusu: Carl Linnaeus.” Edited by Şule Ölez. Evrim Ağacı, 08 Mar. 2019, https://evrimagaci.org/s/7664.
Sever, Meltem Çetin. Ölez, Şule. “Modern Taksonominin Kurucusu: Carl Linnaeus.” Edited by Şule Ölez. Evrim Ağacı, March 08, 2019. https://evrimagaci.org/s/7664.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close