Van Gölü martısı (Larus armenicus)
- Bilimsel Adı Larus armenicus
- Halk Arasındaki Türkçe Adı Van Gölü martısıAlternatif: Doğu martısı, Ermeni martısı
- Halk Arasındaki İngilizce Adı Armenian gull
- Klad Stegocephali
- Üst Sınıf (Superclass) Dört Bacaklılar (Tetrapoda)
- Klad Reptiliomorpha
- Klad Amniyot (Amniota)
- Klad Sauropsida
- Sınıf (Class) Sürüngenler (Reptilia)
- Klad Gerçek sürüngenler (Eureptilia)
- Klad Diapsidler (Diapsida)
- Klad Neodiapsida
- Klad Sauria
- Klad Archelosauria
- Klad Archosauromorpha
- Klad Archosauriformes
- Klad Arkozorlar (Archosauria)
- Klad Avemetatarsalia
- Klad Dinozoromorf (Dinosauromorpha)
- Klad Dinozor (Dinosauria)
- Klad Saurischia
- Klad Teropod (Theropoda)
- Klad Yeni theropodlar (Neotheropoda)
- Klad Averostra
- Klad Tetanurae
- Klad Orionides
- Klad Avetheropoda
- Klad Coelurosauria
- Klad Tyrannoraptora
- Klad Maniraptoromorpha (Maniraptoromorpha)
- Klad Maniraptoriformes (Maniraptoriformes)
- Klad Maniraptora (Maniraptora)
- Klad Pennaraptora (Pennaraptora)
- Klad Paraves (Paraves)
- Klad Avialae (Avialae)
- Klad Avebrevicauda (Avebrevicauda)
- Klad Pygostylia (Pygostylia)
- Klad Ornithothoraces (Ornithothoraces)
- Klad Euornithes (Euornithes)
- Klad Ornithurae (Ornithurae)
- Sınıf (Class) Kuşlar (Aves)
- Aile (Family) Martıgiller (Laridae)
- Cins (Genus) Larus
- Tür (Species) Van Gölü martısı (Larus armenicus)
- Bu içerik, Evrim Ağacı'nın tür gözlemleri ve türlere dair bilgileri barındıran Yaşam Ağacı projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır.
- Gözlem Ekle
Ermeni Martısı olarak da bilinen Van Gölü Martısı, Kafkaslar ve Orta Doğu'da yaşayan büyük bir martı türüdür. Eskiden Avrupa Ringa Martısı (Larus argentatus) altında sınıflandırılan ve kimi kaynakta Sarı Bacaklı Martı (Larus michahellis) altında sınıflandırılmaya devam eden bu martı türü, günümüzde genellikle ayrı bir tür olarak kabul edilmektedir.
Yetişkin bir Van Gölü martısının boyu genellikle 57-60 cm arasında değişmekte ve kanat açıklığı yaklaşık olarak 110-140 cm arasında olabilmektedir. Bu türün kütle ise genellikle 900-1050 gram arasında değişebilir, ancak cinsiyet, beslenme düzeni ve yaş gibi faktörler bu kütlede değişikliklere yol açabilmektedir.[1]
Erkek bireyler, genellikle açık gri veya gri-kahverengi tonlarındaki üst tüylere sahiptir. Sırt ve kanatların üst kısmı genellikle koyu lekeli veya çizgilidir ve başlarında beyaz veya açık gri bir şapka benzeri bölge bulunabilir; alt tüyleri ise beyazdır. Erkeklerin gagaları genellikle sarıdır ve uçları hafifçe kıvrıktır. Gözleri genellikle koyu kahverengi renktedir.
Dişi bireylerin de üst tüyleri genellikle kahverengi tonlarındadır ve sırtları ile kanatların üst kısmı koyu lekeli veya çizgilidir. Başları, beyaz veya açık gri bir şapka benzeri bölge ile belirginleşebilir. Alt tüyleri beyazdır. Dişilerin gagaları, erkekler gibi genellikle sarıdır ve uçları hafifçe kıvrıktır. Gözleri de yine genellikle koyu kahverengidir.
Van Gölü martılarının ayakları genellikle sarı renktedir. Bu tür, su kuşlarında yaygın olarak gözleyebileceğimiz, palmiped (perdeli) ayaklara sahiptir, yani ayak parmakları arasında yüzmeyi kolaylaştırmak için zarları vardır. Bu perdeli ayaklar, yüzme ve suya dalma için uygundur.
Genellikle kanat teleklerinin ucu geniş ve siyahtır. Buna ek olarak en dıştaki kanat teleğinde beyaz bir benek bulunur.
Genç ve birinci yaş martıların kafa ve alt kısımlarındaki tüyler açık renktedir. Göz çevresi, göğüs yanları, böğür ve ensede koyu çizgilenme bulunur. Gaga siyah, bacaklar gri renktedir.
Van Gölü martısının ikinci yaş giysisinde sırt ve omuzlar daha gri bir ton taşırken kanatlar gri-kahverengi ve kırçıllıdır. Gagaları genellikle hala koyu renktedir, ancak bazen sarımsı olabilir ve uçlarında koyu renk gözlenebilir.[5]
Üçüncü yaş giysisinde, bu martılar yetişkinlere benzer bir görünüm kazanır ve kanatların teleklerinin üst kısmında siyah beneklenmeler oluşur. Genç Van Gölü martıları, gümüş martılar ile benzer görünürler ve bu yapısal farklılıklarla ayırt edilmeleri oldukça zor olabilir. Ancak, yetişkinler genellikle gümüş martılardan daha koyu gri sırt renklerine, daha yuvarlak kafalara, koyu renkli gözlere ve daha kısa gagalara sahiptirler. Uçuş sırasında Van Gölü martılarının kanat teleklerinin siyah benekleri, gümüş martılar ile karşılaştırıldığında daha geniş ve belirgin bir şekilde görünür.
Üreme döneminde, bu tür genellikle koloniler halinde kuluçka yapar. Yuvalarını genellikle yerde veya kayalık zemin üzerine inşa ederler ve bu yuvalar bitkiler, otlar, kuru otlar veya çalılarla örtülüdür. Dişi kuş genellikle 2 ila 4 yumurta bırakır ve bu yumurtaların inkübasyon süresi yaklaşık olarak 25-28 gündür. İnkübasyon süresi boyunca dişi ve erkek kuşlar sırayla kuluçkaya yatarlar ve bu süre zarfında yuvayı koruma amaçlı agresif davranışlar sergileyebilirler. Yavrular, yumurtadan çıktıktan sonra genellikle 3 ila 4 hafta boyunca yuvada kalır ve ebeveynleri tarafından beslenir. Tüylenme süreleri tamamlandığında uçma becerileri gelişir ve yuvalarını terk ederler.
Evrimsel Tarih ve Taksonomi
Bu türün saha tanımı, özellikle tutarsız ve çelişkili bilgilerle çevrilidir. Bu kuşun filogenetik ilişkileri bilinmemekte ve bu taksonun bağımsız bir tür olarak taksonomik statüsü, yayınlanmış bilgilerle yeterince desteklenmemektedir. Bu takson ilk olarak 1934 yılında Larus taymirensis'in bir alttürü olarak tanımlanmış, ardından Larus argentatus alttürü olarak kabul edilmiş ve sonunda tek başına bir tür olarak sınıflandırılmıştır.[4]
Ancak, Ermenistan'da yapılan üreme alanları hakkındaki birkaç çalışma dışında, taksonomik değişiklikleri destekleyecek yeterince yeni bilgi edinilememiştir. Özellikle bu taksonun potansiyel üreme izolasyonu ve filogenetik ilişkilerine ışık tutabilecek genetik çalışma eksikliği bulunmaktadır.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Filogenetik analizlerin gösterdiğine göre Van Gölü martılarının yaşayan en yakın akrabası gümüş martılardır (Larus michahellis). Öyle ki bazı yerlerde türler arası çiftleşme ve genetik karışıklık bile gözlemlenmiştir. Beyşehir'deki kuşların %62'sinde, Tuz Gölü'ndekilerin %14'ünde ve Van Gölü'ndekilerin %0'ında türler arası genetik karışım tespit edilmiştir. Bu sonuçlar, Gümüşi martılar ve Van Gölü martıları arasında hibridizasyonun meydana geldiğini ve bu hibridlerin üreme yeteneğine sahip olduğunu göstermektedir. En azından Orta Anadolu'da, Van Gölü martıları Gümüşi martılarla geri çaprazlanmıştır. Yani, bu iki tür arasında genetik malzeme alışverişi olmuştur. Ancak, bu alışverişin ters yönde (Doğu Akdeniz'deki gümüş martı popülasyonuna doğru) olup olmadığını belirlemek için daha fazla çalışma gerekmektedir.
Tüm bu genetik karışıklığa rağmen Tuz Gölü ve Van Gölü'nde bulunan, fenotipik olarak "saf" kabul edilen Van Gölü martısı popülasyonu; genetik olarak Gümüşi martılardan önemli ölçüde farklıdır. Yani, bu iki tür arasında genetik olarak belirgin bir fark vardır. Mitokondriyal DNA'daki genetik farklılık, gümüş martılar ile Van Gölü martıları arasında nispeten eski bir ayrılma ve uzun süre bağımsız evrimin gerçekleştiğini göstermektedir. Ancak şu ana kadar tam üreme izolasyonu meydana gelmemiştir.
Ekolojik Dağılım ve Habitat
Van Gölü martısı, Doğu martısı veya Ermeni martısı; başta Ermenistan, İran, Türkiye ve Azerbaycan olmak üzere Orta Doğu ve Orta Asya bölgelerinde yaşayan endemik bir martı türüdür. Ayrıca Kafkas Dağları, Türkmenistan, Gürcistan ve Kazakistan gibi bölgelerde de gözlemlenebilir.
Bu canlı habitat olarak çeşitli sucul ve kıyı bölgelerini tercih etmektedir. Genellikle tatlı su gölleri, nehirler, sulak alanlar, göletler ve bataklıklar gibi iç su ekosistemlerinde yaygın olarak bulunmalarının yanı sıra kıyı bölgeleri, deniz kıyıları ve lagünlerde de yaşadıkları bilinmektedir. Açık düzlükler, tarım arazileri ve çayırlar da yine sıkça ziyaret ettikleri alanlardır. İnsan yerleşimlerine yakın bölgelerde, limanlarda, çöplüklerde ve piknik alanlarında da besin kaynaklarına rahat ulaşım sayesinde sıkça görülebilirler.
Van Gölü martısı, yuva yapma mevsiminde genellikle kayalık bölgeleri ve kıyı kaya platformlarını tercih eder. Yuvalarını genellikle çalılar, bitki örtüsü veya kaya çatlakları arasında kurarlar. Bu canlılar deniz seviyesinden orta yükseklikteki dağlık bölgelere kadar değişen yüksekliklerde görülebilirler. Habitat tercihleri; su kaynaklarının erişilebilirliği, besin bulunabilirliği ve uygun yuva yerlerinin varlığı gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik göstermektedir.
Popülasyon ve Koruma Statüsü
Van Gölü martısı IUCN'nin 2020 listesine göre “Düşük Riskli (LC)” olarak kabul edilmektedir. Nüfusları artma eğilimi göstermekte ve sayıları 45000 ila 73000 olarak tahmin edilmektedir.[3]
Davranış ve Etoloji
Üreme döneminde genellikle yerde veya kayalık zeminlerde yuva yaparlar. Yuvalarını bitkiler, otlar, kuru otlar veya çalılar gibi malzemelerle inşa ederler ve yumurtalarını korumak için bu yuvaları çukurlara yerleştirirler.
Van Gölü martıları, göçmen bir türdür. Kışın birçoğu Doğu Akdeniz kıyılarına ve Türkiye'den İsrail'e yakın bölgelere göç eder. Bazıları ise Kuzey Mısır, Sina Yarımadası ve Kızıldeniz'in kuzey ucuna kadar gidebilir.[6]
Diyet ve Metabolizma
Van Gölü martıları, beslenmek için genellikle sulak alanlarda ve göletlerde bulunurlar. Diyetlerinde balık, sucul böcek larvaları, küçük memeliler, kuş yumurtaları ve bazen atıklar gibi çeşitli besin kaynakları bulunur. Beslenirken suya dalma veya su üstünde yüzme gibi sucul yöntemleri kullanırlar.
İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar
Birçok hayvan yaşadığı çevrede kültürel etkilere sahip olabilir ve Van Gölü martısı da bu türden bir etki yaratan canlılardan bir tanesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle Akdamar Adası'ndaki tarihi Akdamar Kilisesi'nde bu türün varlığına dair önemli izlere rastlanır. Akdamar Kilisesi, Hristiyanlık için büyük bir öneme sahiptir ve bu kilisenin duvarlarında bulunan kabartmalarda Van Gölü martısı gibi bölgesel semboller ve doğal yaşamı temsil eden figürler sıkça görülür. Bu durum, türün bölgenin kültürel ve tarihi mirasına olan etkisini göz önüne sermektedir.[2]
Etimoloji
Bu tür, ülkemizde Van Gölü kıyılarında sıklıkla gözlemlendiği için "Van gölü martısı" veya "Doğu martısı" olarak adlandırılmaktadır. Latince ismi ise "Ermeni martısı" anlamına gelen, "Larus" (Latince su kuşu veya martı, Antik Yunanca λάρος yani "láros") ve "Ermeni" anlamına gelen "Armenicus" kelimelerinden oluşmaktadır.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 4
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- ^ Trakus. Trakus Türkiye'nin Kuşları.
- ^ Ö. Adızel. (2019). A Biological Assessment Of Exterior Reliefs Of Akdamar Cathedral In Van/Turkey: Relief Of Birds. South Western Journal Of Horticulture, Biology And Environment. | Arşiv Bağlantısı
- ^ Datazone.birdlife. Armenian Gull (Larus Armenicus) - Birdlife Species Factsheet. Alındığı Tarih: 17 Eylül 2023. Alındığı Yer: Datazone Birdlife | Arşiv Bağlantısı
- ^ D. Liebers. Larus Armenicus. Alındığı Tarih: 18 Eylül 2023. Alındığı Yer: Gull Research Organization | Arşiv Bağlantısı
- ^ F. Jiguet, et al. (2022). Armenian Gull. Larus Armenicus. Gulls of Europe, North Africa, and the Middle East, sf: 256-263. | Arşiv Bağlantısı
- ^ J. Burger, et al. (2020). Armenian Gull (Larus Armenicus), Version 1.0. Birds of the World. doi: 10.2173/bow.armgul1.01species_shared.bow.project_name. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 03/12/2024 17:55:41 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/15660
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.