Kısırlık Nedir? Erkek ve Kadınlarda Ne Sıklıkla Görülür?

Kısırlık, bir hayvan ya da bitki türünün doğal yollarla üreyememesi anlamına gelmektedir. İnsanlar arasında kısırlık ise, bebek yapmak istemenize ve en az 12 ay boyunca denemenize rağmen başarılı olamamanız olarak tanımlanmaktadır.

İnsanların %85 civarı, çocuk sahibi olma yönündeki denemelere başlamalarından sonraki ilk 12 ay içinde bebek sahibi olabilmektedirler. Çiftlerin %7 civarı, 2. yılları içinde çocuk sahibi olmaktadırlar. Eğer 12 aydır deniyor olmanıza rağmen halen gebelik yaşanmadıysa bir hekime gözükmenizi tavsiye ederiz.

İnsanlar arasındaki kısırlık vakalarının %40'ı erkeklerden, %40'ı kadınlardan, %20'si ise her ikisinden birden kaynaklanmaktadır. Ülkeler bazında bu oranlar değişiklik gösterebilir. Örneğin İngiltere'deki tüm kısırlık vakalarının %25'i erkekler, %50'si kadınlardan kaynaklanmaktadır; geri kalanı ise açıklanamamaktadır.

Çok da ilginç olmayan bir şekilde, 1980'lerden bu yana kısırlık oranı %4 civarında artmıştır. Bunun nedeni, ömürlerimizin daha uzaması ve ilerleyen yaşla çocuk yapmanın güçleşmesidir.

Kısırlık Nedenleri Nelerdir?

Bir gebeliğin oluşması için; yumurtlama, döllenme ve embriyonun rahme tutunması aşamalarının sorunsuz ve doğru bir şekilde gerçekleşmesi gerekir. Bazı çiftlerin doğal yolla bebek sahibi olamamaları da bu adımlardan herhangi biri ya da birkaçında sorun olmasıdır. Kısırlığa neden olan konular bazen doğuştan gelir, bazen yaşamın ilerleyen dönemlerinde gelişir. Kısırlık sadece kadından, sadece erkekten veya her ikisinden kaynaklanıyor olabilir. 

Dünya genelinde; kısırlık vakalarının yaklaşık üçte biri erkekten, diğer üçte biri kadından, geri kalanlar ise hem erkek hem de kadından kaynaklanmakta, bir bölümü içinse hiçbir neden bulunamamaktadır. 

Erkeklerde Kısırlık Nedenleri

Doğuştan inmemiş testisler, genetik kusurlar, diyabet gibi hastalıklar veya klamidya, bel soğukluğu, kabakulak veya HIV gibi enfeksiyonlar anormal sperm üretimi, testislerdeki damarların fazla genişlemesi sperm üretimini, kalitesini ve sayısını olumsuz etkileyebilir.

Erken boşalma gibi cinsel problemler, spermin dışarı çıkmasını engelleyen sorunlar, kistik fibroz gibi genetik hastalıklar, testiste tıkanma gibi yapısal problemler veya üreme organlarında hasar veya yaralanmalar kısırlığa yol açabilir.

Pestisitler, diğer kimyasallar ve radyasyon gibi bazı çevresel faktörler, sigara, alkol, esrar gibi zararlı maddeler, anabolik steroidler ve bakteriyel enfeksiyonları tedavi etmek için kullanılan ilaçlar üreme yetisini olumsuz etkileyebilir. Sauna, hamam, jakuzi gibi sıcak ortamlar sperm kalitesini düşürerek kısırlık sebebi olabilir. 

Radyasyon ve kemoterapi gibi kanser tedavileri ciddi şekilde sperm üretimini bozarak kısırlığa yol açabilir.

Kadınlarda Kısırlık Nedenleri

Yumurtaların yumurtalıklardan salınımını etkileyen yumurtlama bozuklukları kadınlarda en sık görülen kısırlık sebebidir. Polikistik over sendromu gibi hormonal bozukluklar da bunlara dahildir. Aynı zamanda anne sütü üretimini uyaran prolaktin hormonunun çok fazla salgılanması olan hiperprolaktinemi yumurtlamayı engelleyebilir. Ayrıca tiroid hormonunun çok fazla (hipertiroidizm) veya çok az (hipotiroidizm) olması da adet döngüsünü etkileyebilir ve kısırlığa sebep olabilir. 

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Kadının rahim veya rahim ağzında var olan anomaliler, rahimdeki polipler veya rahim şekli dahil rahim veya servikal anomaliler kısırlık sebebi olabilir. Rahim duvarındaki kanserli olmayan tümörler, fallop tüplerini bloke ederek veya döllenmiş bir yumurtanın rahme tutunmasını engelleyerek kısırlığa yol açabilir.

Daha çok fallop tüpünün iltihaplanmasından kaynaklanan hasarlar ve tıkanıklıklar kısırlık sebebidir. Çoğunlukla cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon, endometriozis veya adezyonlardan kaynaklanan pelvik inflamatuar hastalıkları buna yol açabilir.

Rahim içi dokusunun rahim dışında büyümesiyle ortaya çıkan endometriozis, yumurtalıkların, rahim ve fallop tüplerinin işlevini etkileyerek kısırlığa sebep olabilir.

Birincil yumurtalık yetmezliği olan erken menopoz, yumurtalıkların işlevinin sonlanmasıyla ve adet kanamasının 40 yaşından bitmesiyle kısırlığa yol açar. Kadının bağışıklık sistemi ile ilgili sorunlar olması, Turner sendromu veya taşıyıcıları gibi bazı genetik sorunlara sahip olması erken menopoz ve dolayısıyla kısırlığa sebep olabilir. 

Çoğunlukla kanser türlerinin tedavisinde kullanılan radyasyon veya kemoterapi tedavisi kadınlarda kısırlığa sebep olabilir. 

Pelvik bölgede yaşanan adezyonlar, enfeksiyonlar, apandisit, endometriozis veya karın veya pelvik cerrahiden sonra oluşabilecek organları bağlayan skar dokusu bantları kısırlık nedeni olabilir.

Kadınlarda infertilite hakkında daha fazla bilgiyi buradaki yazımızdan alabilirsiniz.

Kısırlıkla İlgili Risk Faktörleri Nelerdir?

Kısırlıklar ilgili risk faktörlerini 7 ana başlık altında toplamak mümkündür:

1. Yaş: İlerleyen yaş hem kadınlarda hem de erkeklerde kısırlık sebebi olabilir. Ama en çok da kadınların bebek sahibi olmak için 35 yaşını geçmemiş olmaları istenir. 
2. Sigara: Sigara, hem üreme yetisini düşürerek doğal yolla gebeliği engellemesi hem de aynı şekilde üremeye yardımcı tedavilerden alınacak sonucun başarısını da düşürmesi sebebiyle gerçek bir kısırlık sebebidir.  
3. Alkol: Hem kadınlar hem de erkekler için alkol üreme yetisini zayıflatan bir maddedir. Kadınlarda yumurta kalitesini ve sayısını, erkeklerde ise sperm kalite ve sayısını düşürdüğü bilinmektedir. 
4. Aşırı kilo: Fazla kilo, kadınlar ve erkeklerde üreme yetisinin zayıflamasına, üreme hücrelerinin kalite ve sayısının düşmesine yol açabilmekte ve kısırlığa sebep olabilmektedir.
5. Düşük kilo: Düşük kilo, eksik beslenme ve vücudun fonksiyonları için gerekli besinlerin yeterince alınamaması anlamına gelmektedir. Bu bağlamda ihtiyaç duyulan vitaminlerden, minerallerden, proteinden, yağlardan ve karbonhidratlardan yoksun beslenmek kadınlarda ve erkeklerde üreme yetisini düşürmektedir.
6. Hareketsiz yaşam: Hareketsizlik ve egzersiz eksikliği, hem obezite riskini artırması hem de organların çalışmasını kısıtlaması sebebiyle kısırlık riskini artırmaktadır. 
7. Yoğun egzersiz: Aşırı yorucu egzersizler vücutta üreme hücrelerinin üretimini kısıtlayarak kısırlığa yol açabilmektedir.