Görselde, birbirinden oldukça uzak 4 memeli hayvan türünün uzuvları görülmektedir: bir insan, bir kedi, bir balina ve bir yarasa. Bu canlılar, dışarıdan bakıldıklarında birbirinden tamamen farklı gözükseler de, içlerine baktığınız zaman aynı atadan geldiklerini haykıran yüz binlerce veri bulmak mümkündür. Bunların en net olanlarından biri de, kemiklerinde yapacağınız bir analizden gelecektir.

Bu apayrı 4 memelinin (ve diğer memelilerin de) bütün uzuv kemikleri birbiriyle eştir. Bilimde biz aynı atadan gelen ve farklı torun türlere dağılan bu yapı ve organlara homolog (eş) organlar adını veriyoruz. Bu kadar farklı yapılarda olmalarının tek sebebiyse, evrimsel süreç içerisinde aynı kemiklerin farklı ortamlara adapte olan uzuvlarla birlikte evrim geçirmiş olmalarıdır. Görselde, sırasıyla humerus, radius, ulna, karpallar, metakarpallar ve falanjlar görülmektedir. Tüm memeli türlerinde bu kemikler birbirinin aynı yapıdadır; sadece şekilsel farklılıklar bulunmaktadır. Dolayısıyla, birbirinden tamamen farklı görünen canlıların evrimsel süreçte ortak bir atadan geldiği anlaşılabilir. Bunu bir diğer şekilde sınama yöntemi, memeli olmayan canlılara bakmaktır.

Yapay zeka modelleri, dünyanın en önde gelen matematik yarışmalarından biri olan Uluslararası Matematik Olimpiyatları'nda (İng: "International Mathematical Olympiad", IMO) tarihte ilk kez altın madalya seviyesinde prestijli bir başarıya imza attı. Bu başarı, yapay zeka teknolojisinin en büyük destekçileri için inkar edilemez bir övünç hakkı olsa da şu anda, Google ve OpenAI'nin en gelişmiş yapay zeka programları bile hala son derece zeki bir genci geçebilmiş değil.

Her ne kadar kulağa tuhaf gelse de karmaşık matematik, yapay zekanın hâlâ en büyük engellerinden biri. Bunun neden böyle bir sorun olmaya devam ettiğine dair pek çok analiz mevcut, fakat genel olarak bu durum, yapay zeka teknolojinin çalışma prensiplerinden kaynaklanıyor. ChatGPT ve Google Gemini gibi yapay zekalar, bir komut aldığında kelimeleri ve harfleri "token" denilen küçük parçalara ayırıyor, sonra bunları analiz edip uygun bir cevap tahmin ediyor. Yapay zeka için bir cevap, sadece en olası token dizisi demek. Ancak biz insanlar; kelimeleri, cümleleri ve düşünceleri bir bütün olarak algılıyoruz.

Aslında Güneş gibi bir kaynaktan sürekli olarak enerji alan bir gezegende (Dünya), enerji üretimi için Güneş'ten yararlanan organizmaların evrimleşmesi pek de şaşırtıcı değil. Dolayısıyla fotosentezin varlığı çok da sıradışı olmamalı. Ancak süreç öylesine ilgi çekici ki, bilim insanları çok uzun yıllardır fotosentezin ayrıntılarını gün yüzüne çıkarmaya çalışıyor. Günümüzde fotosentezden daha az verimli olan, onun "atası" olabilecek, fotosentez sürecine oldukça benzeyen ancak bazı noktalarını barındırmayan kemosentez gibi başka biyokimyasal süreçler biliniyor.

Yaklaşık olarak 3 milyar yıl önce fotosentezin evriminde ilkin prokaryotlardan ayrılan bir grup siyanobakterinin sahip olduğu kimyasallardan ışığa duyarlı olan bazılarının özelleşmesi sonucu, canlılık açısından çok "özel" olarak görebileceğimiz; ancak aslında doğa açısından son derece sıradan olan bir kimyasal tepkimenin olabilirliğini sağlamıştır: Fotosentez. Ardından mitokondrinin evrimine benzer şekilde endosimbiyoz teorisinde açıklandığı gibi fagolizozomdan kurtulan ve hücre içinde hayatta kalan siyanobakterilerin seçilimi ile kloroplast evrimleşmiştir. Fotosentezin evrimini ayrıntılı olarak incelediğimiz makalemize buradan ulaşabilirsiniz.

CNRS, Poitiers Üniversitesi, Lille Üniversitesi, Rennes Üniversitesi ve Fransız Doğa Tarihi Müzesi'nden bilim insanları ortaklaşa bir çalışmayla, Orta Afrika ülkelerinden Gabon'daki kil çökeltileri arasında bildiğimiz en eski çok hücreli canlıları tespit ettiler.

Bölgenin keşfinin 2010 senesinde Nature dergisinde ilan edilmesinden sonra, araştırmalar bütün hızıyla sürmekteydi. 25 Haziran 2014'te PLoS One dergisinde yayımlanan analiz sonuçlarına göre, 2.1 milyar yıl önce yaşadıkları tespit edilen toplamda 400'den fazla fosil toplandı ve bunlar arasında onlarca yeni tür bulunuyor. Bölgede mikroskobik ve makroskobik, boyut ve şekil bakımından yüksek miktar çeşitlilik gösterecek şekilde evrimleşmiş bir deniz ekosistemi bulunuyor.

Bitki ve hayvan hücrelerinde, endokrin bezler tarafından salgılanan hormonlar, hedef hücrelere ve dokulara giderek temel vücut fonksiyonlarını kontrol eden vücudun haberci kimyasallarıdır. Hormonlar, vücut fonksiyonlarının ve süreçlerinin farklı yönlerine etki ederler. Bunlardan bazıları şunlardır:

Her hormonun vücutta kendine özel reseptörleri bulunur. Belli bir hormon vücudun tüm hücrelerine ulaşmak ile birlikte, sadece bazı hücrelerin o hormon için reseptörleri bulunmaktadır. Böylelikle bir hormona karşı tepki sadece o hormona özel reseptörler içeren hedef hücreler tarafından verilirken, diğer hücreler etkilenmezler.

Buzdağı, dev bir buz parçasının bir buzuldan koparak denize düşmesiyle oluşan yığındır. İngilizcede buzdağı anlamına gelen "iceberg" sözcüğü, Flemenkçedeki "ijsberg" sözcüğünden türetilmiştir. Bu, kalıbın tam anlamıyla "buzdan tepe" demektir.

Buzdağları, tuzlu sudan oluşmaz; tamamen tatlı su içeriklidir. Hatta buzdağları içerisindeki su öylesine saftır ki, birçok bölgede bu buzların kırılmasından elde edilen su, doğrudan yemek yapımında kullanılır.

Güzel bir araba gezintisini hiçbir şey ürpertici bir araba tutması hissi kadar berbat edemez. Fakat fazla sinirlenmeyin; bu mide bulantısı aslında beyninizin gerektiği gibi çalıştığının bir göstergesi olabilir. Şey, muhtemelen... Yapılan bir araştırmada, araba tutmasının, beyninizin anî bir zehirlenme nöbeti olduğunu düşündüğü şeye tepki vermesinin sonucu olabileceği bulundu.

Hayır, yolcu koltuğundaki çocuğun kahvenize bir şey koyduğundan endişe etmeyin! Bilim insanları, bir arabada olduğunuz zaman, beyninizin zehirlendiğiniz zamankine benzer şekilde, yakın çevreniz hakkında çelişkili mesajlar aldığını öne sürdüler. Ve hepimiz, vücudunuzdan nörotoksin veya zehirleri atmanın en kolay yolunun kusmak olduğunu biliriz.

Sonokimya, ses dalgalarının kimyasal reaksiyonları tetikleme veya hızlandırma kabiliyetiyle ilgilenen bir bilim dalıdır. Bu disiplin, ultrasonik dalgaların sıvılar üzerindeki etkilerini inceleyerek kimyasal dönüşümleri nasıl etkileyebileceğini araştırır. Sonokimyanın temel prensipleri, akustik kavitasyon fenomenine dayanır; bu süreçte ultrasonik dalgalar sıvılarda mikro kabarcıklar oluşturur ve bu kabarcıkların çökmesiyle oluşan yüksek enerji bölgeleri kimyasal reaksiyonları tetikler.

Ses dalgalarının kimyasal reaksiyonlar üzerindeki etkisi, özellikle ultrasonik dalgaların (20 kHz ve üzeri) sıvılarla etkileşimi sonucu ortaya çıkan kavitasyon fenomeni ile ilgilidir. Kavitasyon, sıvıda oluşan ve aniden çöken mikro kabarcıkların yüksek sıcaklık ve basınç bölgeleri yaratmasıdır. Bu bölgelerde oluşan aşırı şartlar, kimyasal bağların kırılmasını ve yeni bağların oluşmasını tetikleyebilir. Sonokimya, bu aşırı koşullardan yararlanarak çeşitli kimyasal reaksiyonları hızlandırma, iyileştirme veya tamamen yeni reaksiyon yolları geliştirme potansiyeline sahiptir.