Kadmiyum
Kadmiyum Nedir? Özellikleri Nelerdir ve Nerelerde Kullanılır?
Özellikler
Kadmiyum, sembolü "Cd" ve atom numarası 48 olan kimyasal bir elementtir. Bu yumuşak, gümüşi beyaz metal, grup 12'deki diğer iki kararlı metal olan çinko ve cıva ile kimyasal olarak benzerdir. Çinko gibi bileşiklerinin çoğunda +2 oksidasyon durumu gösterir ve cıva gibi, 3'ten 11'e kadar olan gruplardaki geçiş metallerinden daha düşük bir erime noktasına sahiptir. Dünya'nın kabuğundaki ortalama kadmiyum konsantrasyonu milyonda 0,1 ile 0,5 parça (ppm) arasındadır.
Kadmiyum, çoğu çinko cevherinde küçük bir bileşen olarak bulunur ve çinko üretiminin bir yan ürünüdür. Kadmiyum, uzun süre çelik üzerine korozyona dayanıklı kaplama olarak kullanılmış ve kadmiyum bileşikleri kırmızı, turuncu ve sarı pigmentlere sahip olarak camı renklendirmek ve plastiği stabilize etmek için kullanılmaktadır.
Fiziksel Özellikler
Kadmiyum yumuşak, dövülebilir, sünek, gümüşi-beyaz iki değerlikli bir metaldir. Pek çok açıdan çinkoya benzer, ancak karmaşık bileşikler oluşturur. Diğer metallerin çoğunun aksine kadmiyum korozyona dayanıklıdır ve diğer metaller üzerinde koruyucu bir plaka olarak kullanılır. Dökme metal olarak yani sıvı haldeyken kadmiyum suda çözünmez ve yanıcı değildir; ancak toz halindeyken yanabilir ve zehirli dumanlar salabilir.
Kimyasal Özellikler
Kadmiyum genellikle +2 oksidasyon durumuna sahip olmasına rağmen, +1 durumunda da bileşikleri mevcuttur. Kadmiyum ve benzer elementler, elemental veya genel oksidasyon durumlarında kısmen dolu d veya f elektron kabuklarına sahip olmadıklarından her zaman geçiş metalleri olarak kabul edilmezler.[1]
Kadmiyum havada yanarak kahverengi amorf kadmiyum oksit (CdO) oluşturur. Bu bileşiğin kristal formu, çinko okside benzer şekilde ısıtıldığında renk değiştiren koyu kırmızıdır. Oksidasyon durumu +1, kadmiyumun kadmiyum klorür ve alüminyum klorür karışımı içinde çözülerek Cd22+ katyonunu oluşturarak, cıva (I) klorürdeki Hg22+ katyonuna benzer şekilde üretilebilir.[2]
Cd + CdCl2 + 2 AlCl3 → Cd2 (AlCl4)2
Bulunma Sıklığı ve Üretimi
Nadir bir element (yer kabuğunda ton başına yaklaşık 0.2 gram) olan kadmiyum, birkaç mineralde ve bazı cevherlerde, özellikle yan ürün olarak üretildiği çinko cevherlerinde küçük miktarlarda bulunur. Baş çinko cevheri, çinko blend veya sfalerit, esas olarak yüzde 0,1 ila 0,3 kadmiyum içeren çinko sülfitten oluşur. Tüm çinko üretim yöntemleri, sülfitin kavurma yoluyla çinko okside dönüştürülmesiyle başlar.
Kadmiyum, %99,9'un üzerinde saf hale gelene kadar çeşitli aşamalarda işlenerek konsantre hale getirilir. Bazı kurşun cevherleri ayrıca küçük miktarlarda kadmiyum içerir ve yeterli miktarda mevcutsa, çinko izabe tesislerinde kullanılana benzer bir işlem döngüsü ile geri kazanılır. Çin, Güney Kore, Kanada, Japonya ve Kazakistan 21. yüzyılın başlarında kadmiyum arıtmada dünyaya liderlik etti. Üretilen kadmiyumun çoğu, korozyondan korumak için çelik, demir, bakır, pirinç ve diğer alaşımlara elektrolizle kaplanır. Kadmiyum kaplama, özellikle alkali saldırılarına karşı dayanıklıdır.
Uygulama ve Kullanım Alanları
Kadmiyumun önemli bir uygulaması, katot olarak nikel veya gümüş oksit ile anot olarak ve şarj edilebilir olmasıdır. Elektrikli depolama pillerinde bir kostik potas elektrolit olarak, daha düşük ağırlık, daha uzun ömür ve deşarj edilmiş durumda saklama üzerine stabilitenin istendiği kullanımlar için de kullanılmaktadır. Kadmiyum, alaşımlar elde etmek için birçok ağır metalle birleşir; en önemlileri, lehimleme için kullanılan alaşımlar ve düşük erime noktalı alaşımlardır. Ağır metallere eklenen küçük miktarlarda kadmiyum onları güçlendirir. Bakıra eklenen %1 kadmiyum elektrik iletkenliğinde yalnızca küçük bir azalma ile mukavemetini ve sertliğini artırır. Termal nötronları verimli bir şekilde emdiği için bazı nükleer reaktörler için kontrol çubuklarında kullanılır.
Tarihi
1800'lerin başlarında, Almanya, Hannover'in eczacıları, "kadmia" adı verilen doğal olarak oluşan bir çinko karbonat formunu ısıtarak çinko oksit yaptılar. Bazen ürün saf beyaz olmak yerine renksizdi ve Göttingen Üniversitesinden Friedrich Stromeyer soruna baktığında renk değişikliğini tanımlayamadığı bir bileşene kadar izledi ve bunun bilinmeyen bir unsur olması gerektiğini belirttir. Bunu kahverengi oksidi olarak ayırdı ve lâmba isi (karbon) ile ısıtarak, mineralin adından sonra kadmiyum adını verdiği mavi-gri bir metal örneği üretti. Bu arada, diğer iki Alman bilim adamı Halle'deki Karl Meissner ve Berlin'deki Karl Karsten aynı sorun üzerinde çalışıyorlardı ve ertesi yıl kadmiyum keşfettiklerini açıkladılar.
Etimolojisi
İsim, mineral kalaminin adı olan Latince "kadmiya" sözcüğünden türetilmiştir.
Önlem ve Güven
Kadmiyumun Sağlığa Etkileri
İnsanların kadmiyum alımı esas olarak gıda yoluyla gerçekleşir. Kadmiyum açısından zengin gıda maddeleri, insan vücudundaki kadmiyum konsantrasyonunu büyük ölçüde artırabilir. İnsanlar sigara içtiklerinde önemli ölçüde kadmiyum seviyelerine maruz kalırlar. Tütün dumanı kadmiyumu akciğerlere taşır. Kan, kadmiyum açısından zengin gıdalardan zaten mevcut olan kadmiyumun güçlendirilmesi yoluyla etkilerini artırarak vücudun geri kalanına taşır.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Havaya kadmiyum salan tehlikeli atık sahalarının veya fabrikaların yakınında yaşayan kişilerde ve metal rafineri endüstrisinde çalışan insanlarda yüksek maruziyetler meydana gelebilir. İnsanlar kadmiyumda nefes aldığında akciğerlere ciddi şekilde zarar verebilir. Bu ölüme bile neden olabilir.
Kadmiyumun Çevresel Etkileri
Endüstrilerden gelen kadmiyum atıkları çoğunlukla toprağa karışır. Bu atıkların oluşma nedenleri ise çinko üretimi, fosfat cevheri içeriği ve biyo-endüstriyel gübre vb. Kadmiyum atıkları evsel atık yakma ve fosil yakıtların yakılması yoluyla havaya girebilir.
Bir diğer önemli kadmiyum emisyon kaynağı ise suni fosfatlı gübrelerin üretimidir. Tarım arazilerine gübre uygulandıktan sonra kadmiyumun bir kısmı toprağa, kadmiyumun geri kalanı ise gübre üretiminden kaynaklanan atıkların üretim şirketleri tarafından boşaltılmasıyla yüzey sularına karışmaktadır.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 9
- 4
- 2
- 2
- 1
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- ^ F. A. Cotton, et al. (1999). Advanced Inorganic Chemistry. ISBN: 9780471199571. Yayınevi: Wiley-Interscience. sf: 633.
- ^ A. F. Holleman, et al. (1985). Lehrbuch Der Anorganischen Chemie. ISBN: 9783110075113. Yayınevi: De Gruyter. sf: 1056-1057.
- Royal Society of Chemistry. Cadmium - Element Information, Properties And Uses | Periodic Table. Alındığı Tarih: 5 Ocak 2021. Alındığı Yer: Royal Society of Chemistry | Arşiv Bağlantısı
- Wikipedia. Chemical Element With The Atomic Number Of 48. (7 Eylül 2001). Alındığı Tarih: 5 Ocak 2021. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
- Lenntech. Cadmium (Cd) - Chemical Properties, Health And Environmental Effects. Alındığı Tarih: 5 Ocak 2021. Alındığı Yer: Lenntech | Arşiv Bağlantısı
- Encyclopedia Britannica. Cadmium | Uses, Properties, & Facts. Alındığı Tarih: 5 Ocak 2021. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 12/12/2024 08:16:52 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9874
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.