Periyodik Tablodaki Tüm Elementleri Toplayabilir misiniz? Toplasanız, Ne Olurdu?

Periyodik tablo, evrendeki her şeyi oluşturan kimyasal elementlerin sınıflandırılması için geliştirilmiş bir tablodur. Bir Rus kimyacı ve mucit olan Dmitri Mendeleev ve Alman bilim insanı Julius Lothar Meyer periyodik tablonun “babası” olarak kabul edilir.

Günümüzde element koleksiyonculuğu yapan insanlar bulunmaktadır. Birçok element koleksiyoncusu, kimyasal elementlerin kendine özgü kullanımlarını bulmaktan zevk alır. Bazı toplayıcılar, elementleri bir bileşik veya alaşım hâlinde toplamaktan kaçınırken (çünkü bu, bulmayı bir nebze olsun kolaylaştırır); diğerleri bunu kabul edilebilir bulmaktadır. İnternette, saf elementlerden yapılmış madeni paralar veya yoğunluk küpleri (İng: "density cubes") adı verilen minik küpler açık artırma sitelerinde satılmaktadır.

118 elementten 30'u (helyum, karbon, alüminyum, demir ve azot gibi) yerel perakende mağazalarından saf hâlde satın alınabilir. Bazı elementler, günlük hayatta kullandığımız eşyalardan ayrıştırılarak bulunabilir. Örneğin, duman dedektörlerinde küçük miktarlarda amerikyum örneği elde edebilirsiniz. Sonuç olarak, elementlerin yaklaşık 80'ini bulmak mümkündür. Eğer sağlığınızı, can güvenliğinizi riske atmayı ve tutuklanmayı göze alıyorsanız, bu sayı 90’a kadar çıkabilir. Geri kalanlar ise aynı anda birkaç atomdan fazlasını toplamak için fazlasıyla radyoaktif veya kısa ömürlüdür.

Yani anlayacağınız, element toplama hobisi, birçok zorluğu da beraberinde getirir. Peki... Ya yapabilseydik? 118 elementin her birini toplayabilseydik, ne olurdu?

Wikipedia

118 Elementi Toplamak...

Her elementten oluşan 1 metreküplük küplerimiz olduğunu varsayalım.

Birinci Periyot

Birinci satırda (periyot) işimiz çok basit olacaktır. Hidrojen küpümüz, bir balon gibi yukarı doğru yükselir ve dağılır. Aynı şey helyum için de geçerli olacaktır. Bu iki element, partiden her zaman erkenden ayrılan arkadaşlarımıza benzer.

İkinci Periyot

İkinci satırda yeterince dikkatli olmazsak, öksürmeye başlar ve nefes almakta güçlük çekeriz. Lityum havayla temas eder etmez kararır. Berilyum oldukça zehirlidir bu nedenle, soluduğumuz havaya tozu dahi girmemelidir. Bu yüzden çok dikkatli olmamız gerekir. Oksijen ve azot, diatomik (iki atomlu molekül) hâldelerse yavaşça dağılırlar. Eğer küpümüz tek atomlardan oluşuyorsa, atomlar anında birleşir ve binlerce dereceye kadar ısınırlar. Neon havada süzülürken, soluk sarı flor gazı zemine yayılacaktır.

Flor, periyodik tablodaki en reaktif ve en aşındırıcı elementtir. Saf flora maruz kalan hemen hemen her madde kendiliğinden alev alır. Nemle temas ettiğinde, aşındırıcı hidroflorik asit (HF) oluşturur. Bu gazdan eser miktarda bile nefes aldıysanız, burnunuza, akciğerlerinize, ağzınıza, gözlerinize ve nihayetinde size ciddi şekilde zarar verir. Bu durumda kesinlikle bir gaz maskesine ihtiyacımız olacaktır fakat florun birçok potansiyel maske malzemesini erittiğini de unutmamak gerekiyor.

Üçüncü satırda işler sarpa sarmaya başlar.

Üçüncü Periyot

Buradaki en büyük baş belası fosfor olacaktır. Saf fosfor, doğada birkaç şekilde bulunur: Kırmızı fosforun kullanımı oldukça güvenlidir. Beyaz fosfor, hava ile temas ettiğinde, kendiliğinden tutuşur. Söndürülmesi zor alevlerle yanar ve oldukça zehirlidir. Öte yandan sülfür, normal şartlar altında bir sorun oluşturmayacaktır, en kötü ihtimalle kötü kokar. Bununla birlikte kükürt, solunda oldukça ısrarlı bir şekilde yanan fosfor ile sağındaki klor ve sağ üstündeki flor arasında sıkışmıştır. Saf flor gazına maruz kaldığında, kükürt benzeri birçok madde hızla tutuşur.

İnert argon, havadan daha ağırdır; bu yüzden sadece etrafa yayılır ve zemini kaplar. Bu noktada argon için endişelenmenize gerek yok; çünkü daha büyük sorunlarımız var. Çıkan şiddetli yangın, kükürt heksaflorür (SF6) gibi korkunç kimyasallar üretecektir. Deneyi iç ortamda yapıyorsak, zehirli dumandan boğuluruz ve bulunduğumuz bina yanabilir.

Başımıza yeterince bela almadığımızı düşünüyorsak ve hâlâ hayattaysak, sonraki satırlarda bizleri daha fazlası bekliyor.

Dördüncü Periyot

Dördüncü satırdayız. Arsenik... Kulağa korkutucu geliyor. Bunun sebebi, neredeyse tüm karmaşık yaşam biçimleri için zehirli olmasıdır. Küçük miktarlardaki arsenikle başa çıkabilecek olsak da çoktan alev almış fosfor, kendiliğinden yanmaya eğilimli olan potasyumla birleşir ve arseniği tutuşturur. Bu reaksiyondan büyük miktarda arsenik trioksit (As₂O₃) açığa çıkar. Bu gaz oldukça zehirlidir.

Yangın esnasında eriyen galyum, alüminyuma nüfuz ederek elementin yapısını bozar ve onu ıslak kâğıt kadar yumuşak ve zayıf hale dönüştürür. Şu ana kadar yarattığımız yangının üreteceği toksik bileşiklerin miktarı, bu noktada hesaplanamayacak kadar büyüktür.

Beşinci Periyot

Beşinci satır, ilk radyoaktif maddemizi içeriyor, teknesyum (Tc).

Teknesyum, kararlı izotopları olmayan bir elementtir. Gün boyunca solunan toz halindeki teknesyum, kesinlikle bizi öldürebilir. Beşinci satırı oluştururken başımıza açacağımız belalar dördüncü satırdakilerden farklı olmayacaktır.

Altıncı Periyot

Altıncı sırayı oluşturmaya başlamadan önce uyaralım: Ne kadar dikkatli olursanız olun, altıncı satır sizi kesinlikle öldürecektir.

Periyodik tablonun altıncı satırı, prometyum, polonyum, astatin ve radon dâhil olmak üzere birkaç radyoaktif element içerir. Astatin, bu elementler arasında kötü olanıdır. Neye benzediğini tam olarak bilemediğimiz astatin, doğada en az bulunan elementtir. Doğada, kararlı hiçbir izotopu mevcut değildir. En uzun yaşayan izotopu yalnızca 8,1 saatlik bir yarı ömre sahiptir. Bu nedenle, çıplak gözle görünebilir şekilde kimse tarafından gözlenememiştir. O kadar radyoaktiftir ki (yarı ömrü saat olarak ölçülür), büyük bir parçası kendi ısısıyla hızla buharlaşır.

Ayrıca, astatin için bir malzeme güvenlik bilgi formu (İng: MSDS, Material Safety Data Sheet) bulunmamaktadır; dolayısıyla onu sağlıklı bir şekilde nasıl depolamamız gerektiğinden bile emin değiliz. Ama eğer astatin için bu form hazırlanmış olsaydı, muhtemelen üzerinde defalarca "HAYIR, KULLANMAYIN, NE OLUR" kelimeleri karalanmış olurdu.

Teorik olarak, koleksiyonumuza yerleştirmek istediğimiz 1 metreküplük astatin küpümüz, şimdiye kadar Dünya üzerinde sentezlenen astatinden daha fazla astatin içerirdi; fakat anında aşırı ısınmış bir gaza dönüşür ve yakınındaki herkesi bulunduğumuz binayla birlikte yok ederdi. Sıcak gaz bulutu hızla gökyüzüne yükselip ısı ve radyasyon yayardı.

Astatin, polonyum ve diğer radyoaktif elementlerle kaplanmış toz ve enkaz, yağmur olarak yağar ve rüzgâr yönünde bulunan tüm mahalleleri tamamen yaşanmaz hale getirirdi. Göz kırpmanın birkaç yüz milisaniye sürdüğü düşünüldüğünde, göz açıp kapayıncaya kadar ölümcül düzeyde radyasyona maruz kalır ve akut radyasyon sendromundan ölürdük.

Transuranik Elementler

Periyodik tablonun altında, transuranik elementler adı verilen bir sürü garip element vardır. Uzun zamandır, çoğunun "unununium" gibi geçici isimleri vardı, ancak yavaş yavaş kalıcı isimler verilmektedir. Bu elementlerin çoğu o kadar dengesizdir ki sadece parçacık hızlandırıcılarda yaratılabilirler ve birkaç dakikadan fazla var olmazlar. Eğer 100.000 adet livermoriyum (Lv) atomumuz olsaydı, bir saniye sonra sadece 1 adet kalmış olurdu ve birkaç yüz milisaniye sonra o da kaybolurdu. Maalesef deneyimizde, transuranik elementler sessizce yok olmayacak, aksine saniyeler içinde radyoaktif olarak bozularak muazzam miktarda enerji açığa çıkaracaklardır.

Meydana çıkan enerji seli, bizi ve periyodik tablonun geri kalanını anında plazmaya çevirir, sürekli devam eden patlamalar sonucu, şehrin üzerinde bir mantar bulutu yükselirdi. Duman, stratosfer boyunca uzanır ve kendi ısısıyla yüzerdi. Nüfusun yoğun olduğu bir bölgede olsaydık, patlamadan kaynaklanan ani kayıplar şaşırtıcı olurdu, ancak serpinti nedeniyle uzun vadeli kirlenme tüm dünyaya yayılır ve Çernobil felaketinin sebep olduğundan binlerce kat daha fazla radyoaktivite salınımına sebep olurdu.

Bu nedenle, yeni bir hobi seçmek istiyorsak, toplanacak çok daha iyi şeyler olduğunu aklımızdan çıkarmamamız gerekiyor.