Jüpiter, Güneş'in Merkezinde Değil; Güneş'in Dışında Kalan Bir Merkez Etrafında Dönüyor!

Güneş Sistemi’mizin 5. gezegeni Jüpiter NASA’nın Juno göreviyle tekrar gündemde. Jüpiter büyük. Gerçekten devasa. O kadar büyük ki aslında Dünya’mız gibi tam olarak Güneş’in yörüngesinde döndüğünü söyleyemeyiz. Güneş Sistemi’ndeki diğer tüm gezegenlerin kütlelerinin toplamının 2,5 katı kütlesiyle Jüpiter, Güneş ile arasındaki kütleçekimi merkezini Güneş’in dışına (yaklaşık olarak uzayda, Güneş yüzeyinin biraz ötesinde bir noktaya) taşıyacak kadar büyüktür.

Şöyle ki: Uzayda küçük bir obje, daha büyük bir objenin yörüngesinde kusursuz bir daire çizmez. Daha ziyade, her iki obje de ortak bir kütleçekimsel merkez etrafında hareket ederler.

Dünya'nın Güneş yörüngesinde dönmesi gibi bizim daha aşina olduğumuz durumlarda ortak çekim merkezi büyük kütleli olan cismin merkezine o kadar yakındır ki, bu olgu gözardı edilebilir seviyede kalır. Büyük obje hareketsiz görünürken, küçük olan etrafında daireler çizer.

Ancak gerçekte durum daha karmaşık. Örneğin, Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) Dünya'nın yörüngesinde dönerken Dünya ve ISS beraber ortak bir kütle çekim merkezi etrafında dönerler. Fakat bu çekim merkezi, objelerin kütleleri arasındaki devasa farktan dolayı Dünya'nın merkezine o kadar yakındır ki bu çekimin gezegen üzerinde yarattığı farkın gözlemlenebilmesi imkansızdır. Bu sebeple ISS, Dünya yörüngesinde hemen hemen kusursuz bir daire çizerek hareket eder.

Güneş ve diğer gezegenler arasındaki ilişki, Dünya ile ISS arasındaki ilişkiye oldukça benzerdir. Güneş’in kütlesi o kadar büyüktür ki Dünya, Venüs, Merkür hatta Satürn’ün ortak çekim merkezleri yıldızın derinliklerinde, merkezine oldukça yakın bir yerde konumlanır.

Ancak Jüpiter’inki değil!

Bu gaz devi gezegen o kadar büyüktür ki, ortak kütle merkezini Güneş yarıçapının 1.07 katı uzağında - ya da başka bir tabirle, Güneş yüzeyinin üzerinde Güneş yarıçapının %7’si kadar dışında kalan uzaysal bir noktada- konumlandırır. Bu etki sebebiyle Güneş ve Jüpiter, bu ortak çekim merkezi etrafında dönerler. Bunu aşağıda görebilirsiniz:

İşte Güneş ve Jüpiter uzayda böyle hareket ediyor. Tabii mesafeler ve kütlelerin oldukça farklı olduğunu, Güneş kütlesinin Jüpiter’inkinin yaklaşık 1048, Dünya kütlesinin ise 332,946 katı kadar olduğunu hatırlatalım.

Bir dahaki sefere biri size uzayla ilgili şaşırtıcı bir gerçeği sorduğunda ne söylemeniz gerektiğini biliyorsunuz: Devasa Jüpiter, aslında tam olarak Güneş’in merkezi etrafında dönmüyor; Güneş'in hacminin dışında kalan bir merkez etrafında dönüyor!