Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

İstilacı Türler ve Kanser: Alakasız Gözüken Bu Kavramlar Nasıl Bağlantılı?

Salyangozların Yeni Yaşam Alanlarını Nasıl İstila Ettiklerine Bakarak, Kanserin Gelişimini Anlayabiliriz!

İstilacı Türler ve Kanser: Alakasız Gözüken Bu Kavramlar Nasıl Bağlantılı? Vice
5 dakika
5,129
Tüm Reklamları Kapat

İstilacı türler ve kanser, alakasız gibi gözüken iki ayrı sorun. Ne var ki gelişimleri birbirine oldukça benzer. İkisi de eğer kontrol edilmezlerse büyük alanları istila eder, büyür ve yayılır!

İstilacı Türler!

Bir tür, yerleştiği çevreden başka bir çevreye (tekneyle sürüklenme ya da Kuzey Amerika'nın erken dönemlerinde sömürgecilerin atlara yaptığı gibi, kasti olarak) taşındığı zaman "istilacı tür" olarak adlandırılır. Tür, bu yeni çevrede (açlık ya da uygun olmayan ortam koşulları) nedeniyle hayatta kalamayabilir; ama eğer kalırsa, araştırmacıların "bekleme/gecikme süreci" dedikleri bir sürece girer. Bu süreç birkaç yıl da sürebilir, birkaç on yıl da... Bu süre içinde istilacı tür, popülasyonunu büyütür ve ortama uyum sağlar. Bu büyüme sonunda, o ekosistemde yaşayan, insan da dahil bütün türler için sonuçları olan ekolojik bir etkiye sebep olur. 

Tüm Reklamları Kapat

Dev Afrika Kara Salyangozları'na yönelik incelemeler yapıldığını söyleyen bir sokak işareti.
Dev Afrika Kara Salyangozları'na yönelik incelemeler yapıldığını söyleyen bir sokak işareti.
Florida Department of Agriculture and Consumer Services

15-20 santimetre kadar büyüyebilen ve Lissachatina fulica olarak da bilinen Dev Afrika Salyangozları, birkaç tanenin nasıl bir anda çoğalabileceğini ve çevreye etki edebileceğini gösteren, Kuzey Amerika için istilacı olan bir türdür. Amerika Birleşik Devletleri'nin bir eyaleti olan Florida'da, bu türün iki ayrı istilası oldu bile: İlki 1966'da, bir sonraki ise 2011'de... İlk istila, bir çocuğun tatil için gittikleri bir ülkeden 3 salyangoz getirmesi ile başladı. Neticede büyükannesi ve büyükbabası salyangozları arka bahçelerine salmaya karar verdi. Sadece 7 yılda bu 3 salyangoz, 18 binden fazla bireye ulaştı. Bu kadar hızlı çoğalabilmelerinin sebebi, bu 3 salyangozun hepsinin yılda 1000 ile 1200 arası yumurta bırakabiliyor oluşu ve her birinin ortalama 9 yıllık yaşam sürelerinin olmasıydı. Aynı zamanda Florida'da salyangozların doğal düşmanları olmadığı için, sayıları hiç frenlenmemişti.

Asıl ekolojik etki ise salyangozların çabuk üreyen tüketiciler olması ve adapte olma yetenekleri ile, insanların tarım alanları dahil pek çok yerel türün habitatlarını işgal etmesiyle oluşmuştu. Bunun yanında kabuk üretebilmeleri için gereken kalsiyumu, kalsiyum bakımından zengin ev malzemelerini (döşeme ve kaplamaları) yiyerek elde ediyorlardı. Fare dışkılarını sindirdikleri için mukusları fare akciğer kurdu taşıyor olabilirdi. Bu da insanlarda menenjite sebep olabilirdi (Florida'da bilinen hiçbir vaka oluşmamış olsa da).

Tüm Reklamları Kapat

Bu istila ile savaşmak için köpekler, istilacı salyangozların kokusunu almak üzere eğitildi. Devlet tarafından görevlendirilen yetkililer, mahalle mahalle gezerek bu salyangozları yakaladılar. Salyangozları gördükleri zaman yetkililere bildirmeleri için halka bilgiler verildi. Tahmin edebileceğiniz gibi bu salyangozları kontrol etmek çok masraflıydı. ABD bu istilacıları kontrol altına almak için şimdiden milyonlarca dolar harcadı.

Dev Afrika Kara Salyangozları
Dev Afrika Kara Salyangozları
Andrew Derksen, Florida Cooperative Agriculture Pest Survey Program

Kanser İstilası

"Nasıl olur da işgalci türler, kanser gibi bir şey ile bağlantılı olabilir?" diye düşünebilirsiniz. Aslında bu ikisi arasında oldukça fazla benzerlik vardır.

İstilacı türler popülasyonda nasıl onlardan binlere hızlıca çıkabiliyor ise, kanserin de vücutta yayılması başlangıç bölgesindeki birkaç hücre ile başlar. Kanser, ilerledikçe yakındaki doku ve organlara, kan ya da lenf sistemi aracılığı ile de lenf nodüllerine taşınır. Tıpkı salyangozların yeni yaşam alanlarında yayılıp çoğalmaları gibi...

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Dahası, istilacı türler gibi kanser de bekleme sürecine girer. Çoğu birey, kansere sebep olan (virüs, UV ışınları gibi) etkiye maruz kaldığı zaman, yıllarca veya on yıllarca klinik semptomlar (anormal kanamalar, şişkinlikler, bağırsak hareketlerinde değişim vb.) göstermezler. 

Buna bir örnek olarak 11 Eylül Saldırıları'nı verebiliriz: Dünya Ticaret Merkezi'nin yıkılışı sırasında ve sonrasında pek çok insan bir asbest türü olan krizolite maruz kalmıştır. Krizolit binalar yıkılırken havaya yayılan ve kanserojen olduğu bilinen bir maddedir. Özellikle mezotelyoma oluşumu ile bağlantılıdır. Bu olay sırasında orada bulunan ve bu tip kanser geliştiren kişiler, Dünya Ticaret Merkezi'nin yıkılışından minimum 11 yıl geçmiş ise devlet yardımı alabildiler. Başka bir deyişle eğer bir bireye yıkılıştan 1-2 yıl sonra mezotelyoma teşhisi konulmuş ise kanserin bir bekleme süreci olduğu için, daha önce oluşmuş olması ve yıkılışla alakalı olmaması daha muhtemeldir. 

11 Eylül 2001 saldırıları sonrası yıkılan kulelerden saçılan toza bulanan Marcy Borders. 2015'te, mide kanseri dolayısıyla hayatını kaybetti.
11 Eylül 2001 saldırıları sonrası yıkılan kulelerden saçılan toza bulanan Marcy Borders. 2015'te, mide kanseri dolayısıyla hayatını kaybetti.
Wikipedia

Bütün Bunlar Neden Önemli?

Kanser ve istilacı türlerin büyüyüşü arasındaki bu benzerlikler araştırmacılara rehber oluyor. İşgalci salyangozların nasıl çoğaldığı ve yayıldığı hakkında çalışmak biraz garip gözükebilir. Ancak bu tarz araştırmalar doğanın nasıl işlediğine duyduğumuz meraka dayanır,ve yine bu tarz araştırmalar kanser gibi insan problemlerini çözmemize yardımcı olur. Doğadaki böyle ilginç yapıları inceledikçe, vücudumuzdaki yapıları da daha iyi anlayabiliriz. Yani oldukça spesifik gözüken devasa salyangozlarla ilgili bu vaka, kanser hakkında daha iyi bir anlayışımız olmasını sağlayabilir.

Mermer kereviti
Mermer kereviti
Wikipedia

Bir örnek verelim: 2018'de araştırmacılar Avrupa ve Afrika'daki pek çok bölgeyi işgal eden, yakın zamanda evrimleşmiş bir tür olan aseksüel bir kerevit türü keşfetti. Bu hayvan, partenogenez olarak bilinen bir işlem ile kendilerini neredeyse "klonlayabiliyor" ve üreyebilmek için eril bireylere ihtiyaç duymuyor! Eşeysiz üreyen bu kerevitle ilgili daha fazla bilgiyi buradaki yazımızdan alabilirsiniz.

Türün 1995'de Almanya'da bir akvaryumda deneysel amaçlarla yaratıldığı düşünülüyor; ama doğaya salındılar ve sayıları birden yükselişe geçti! Yayınladıkları bir makalede araştırmacılar; bu türün genomunu, yayılışını ve evrimini anlamanın kanserdeki genom evrimi için bir model olabileceğini iddia ediyorlar. Yani doğadaki çılgın fenomenlere bakmak vücudumuzun sırlarını çözmemize yardımcı olabilir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
29
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 7
  • Merak Uyandırıcı! 5
  • Umut Verici! 3
  • Korkutucu! 3
  • Muhteşem! 2
  • Bilim Budur! 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Grrr... *@$# 2
  • Üzücü! 1
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 12:55:36 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8124

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
A. L. Bakırcı-Taylor, et al. İstilacı Türler ve Kanser: Alakasız Gözüken Bu Kavramlar Nasıl Bağlantılı?. (13 Aralık 2019). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/8124
Bakırcı-Taylor, A. L., Bakırcı, Ç. M., Çağatay, . (2019, December 13). İstilacı Türler ve Kanser: Alakasız Gözüken Bu Kavramlar Nasıl Bağlantılı?. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/8124
A. L. Bakırcı-Taylor, et al. “İstilacı Türler ve Kanser: Alakasız Gözüken Bu Kavramlar Nasıl Bağlantılı?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 13 Dec. 2019, https://evrimagaci.org/s/8124.
Bakırcı-Taylor, Ashlee Lane. Bakırcı, Çağrı Mert. Çağatay, . “İstilacı Türler ve Kanser: Alakasız Gözüken Bu Kavramlar Nasıl Bağlantılı?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, December 13, 2019. https://evrimagaci.org/s/8124.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close