Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

İridyum

İridyum Nedir? Özellikleri Nelerdir ve Nerelerde Kullanılır?

İridyum Thedore gray
İridyum metali
3 dakika
3,568
Evrim Ağacı Akademi: Periyodik Cetvel ve Elementler Yazı Dizisi

Bu yazı, Periyodik Cetvel ve Elementler yazı dizisinin 77. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Hidrojen" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Özellikler

İridyum, "Ir" sembolü ile gösterilen ve atom numarası 77 olan kimyasal bir elementtir. Periyodik tablonun 8-10. grubunda bulunan platin metallerinden biri olup, 9. grupta bulunmaktadır. Platin ailesindeki metaller aynı zamanda soy metaller olarak da bilinir. Platin metallerinde soy metal denilmesinin sebebi ise tıpkı soy gazlar gibi çok zor tepkimeye girmeleridir. Özellikle iridyum bilinen korozyona en dayanıklı metaldir. Yüksek sıcaklıklardan, asitlerden, bazlardan veya diğer güçlü kimyasalların çoğundan etkilenmez. Bu özelliği sayesinde bu tür etkilere maruz kalan nesnelerin yapımında kullanılır.

Fiziksel Özellikler

İridyum metali, santimetre küp başına 22.56 gram yoğunluğa sahip gümüşi beyaz renkte bir metaldir. Bir santimetre küp iridyum, bir santimetre küp suyun 22,56 katı ağırlığındadır. Bu, onu bilinen en yoğun elementlerden biri yapmaktadır. İridyum, 2,443°C (4,429°F) erime noktasına ve 4,500°C (8,130°F) kaynama noktasına sahiptir. Soğuk iridyum metali kolaylıkla işlenemez. Eğilme yerine, kırılma eğilimindedir. Sıcakken daha sünek (esnek) hale gelir. Bu nedenle genellikle yüksek sıcaklıklarda şekillendirilir.

Kimyasal Özellikler

İridyum, oda sıcaklığında reaktif değildir. Havaya maruz kaldığında, ince bir iridyum dioksit tabakası (IrO2) oluşturacak şekilde oksijenle reaksiyona girer. Yüksek sıcaklıklarda metal daha reaktif hale gelir ve oksijen ve halojenlerle reaksiyona girerek iridyum dioksit ve iridyum trihalojenürler oluşturur.

Bulunma Sıklığı ve Üretimi

İridyum, dünyada en nadir bulunan elementlerden biridir. Doğada elemental olarak nehirlerdeki çökelmiş tortularda bulunur. Doğada bulunan kısmının yanı sıra nikel rafinasyonunun bir yan ürünü olarak da elde edilebilir. Dünya'nın kabuğunda çok ince bir iridyum tabakası vardır. Bunun Dünya'ya çarpan büyük bir meteor veya asteroitten kaynaklandığı düşünülmektedir.[1] Meteorlar ve asteroitler, Dünya'nın kabuğundan daha yüksek seviyelerde iridyum içerir.

Tüm Reklamları Kapat

Uygulama ve Kullanım Alanları

Günümüzde iridyuma olan talep esas olarak elektronik, otomotiv, kimya endüstrilerinden gelmektedir. Klor-alkali işlemlerinde ve katalizörlerde elektrotları kaplamak için kullanılır. Bazı uygulamaları pivot yataklarda ve bilimsel ekipmandadır. Ancak esas olarak alaşımlarda kullanılır. Osmiyum/iridyum alaşımları, dolma kalem uçları ve pusula yatakları için kullanılır.

Tarihi

İridyum, 1803'te Londra'da Smithson Tennant tarafından, osmiyum elementi ile birlikte keşfedilmiştir. Ham platin, nitrik ve hidroklorik asitlerin bir karışımı olan seyreltik aqua regia'da çözündüğünde, arkasında grafit olduğu düşünülen siyah bir kalıntı bırakmıştır. Tennant bunun grafit olmadığını düşündüğü için dönüşümlü olarak alkaliler ve asitlerle tepkimeye sokarak kalıntıyı iki yeni elemente ayırmayı başardı. Bulgularını Londra'daki Kraliyet Enstitüsünde ilan etti ve iridyum adını verdi.

Etimolojisi

İridyumun ismi, Yunan gökkuşağı tanrıçası Iris'ten türetilmiştir.

Önlem ve Güven

İridyumun Sağlığa Etkileri

Oldukça yanıcı bir element olan iridyumun sağlığa etkileri şöyledir:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

  • Göz ile temasında tahrişe neden olabilir.
  • Cilt ile etkileşiminde düşük tehlikeye sahiptir.
  • Yutma durumunda sindirim sisteminde tahrişe neden olabilir. Yutulma tehlikesi ise oldukça düşüktür.

İridyumun Çevresel Etkileri

Ürünün yer altı sularına, su kütlelerine veya kanalizasyon sistemine ulaşması doğa açısından oldukça tehlikelidir.

İlginç Bilgiler ve Diğer

Dinozorların soyunun neden tükendiği sorusu uzun zamandır bilimdeki en ilginç ve kafa karıştırıcı konulardan biri olmuştur. Bu devasa sürüngenlerin bu kadar kısa bir jeolojik zamanda yok olmasına neden olan şeyin ne olduğu, Asteroid Afet Teorisi ile açıklanmaktadır: Bu teoriye göre, yaklaşık 66 milyon yıl önce Dünya yüzeyine büyük bir asteroit çarptı. Patlayan asteroit, havaya muazzam miktarda toz fırlattı. Toz, bir yıldan fazla bir süre güneş ışığını engelledi. Dünya yüzeyindeki bitkiler öldü. Bu bitkilerle beslenen dinozorlar öldü. Bitki yiyicilerle beslenen et yiyen dinozorların da aynı şekilde daha sonra nesli tükendi.

Fakat bir asteroidin 66 milyon yıl önce Dünya'nın yüzeyine gerçekten çarpıp çarpmadığını bilmek nasıl mümkün olabilir? Bu soruya cevap olarak "İridyum İpucu" adı verilen teori gösterilmektedir. Bu teoriye göre, dünyanın bazı bölgelerinde, alışılmadık derecede yüksek düzeyde iridyum metali içeren bir yer kabuğu tabakası bulunmaktadır. İridyum, Dünya'da nadiren görülür. Asıl kaynağı olarak göktaşlarında ve asteroitlerde bulunur. Bilim insanları, iridyum bakımından zengin katmanın bulunduğu bölgelerin bir asteroidin Dünya yüzeyine çarptığında oluştuğu görüşünü ortaya sürmektedirler. Olayın 65 milyon yıl önce gerçekleştiğini düşünen bilim insanları "iridyum ipucu" teorisi sayesinde dinozorların neslinin nasıl tükendiğini açıklamaktadırlar.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Periyodik Cetvel ve Elementler Yazı Dizisi

Bu yazı, Periyodik Cetvel ve Elementler yazı dizisinin 77. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Hidrojen" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
13
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 6
  • Bilim Budur! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Merak Uyandırıcı! 3
  • Muhteşem! 1
  • İnanılmaz 1
  • Umut Verici! 1
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 15:26:41 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10036

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
S. Aslan, et al. İridyum. (28 Ocak 2021). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/10036
Aslan, S., Bakırcı, Ç. M. (2021, January 28). İridyum. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/10036
S. Aslan, et al. “İridyum.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 28 Jan. 2021, https://evrimagaci.org/s/10036.
Aslan, Sevcan. Bakırcı, Çağrı Mert. “İridyum.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, January 28, 2021. https://evrimagaci.org/s/10036.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close