Platin

Özellikler

Platin, "Pt" sembolü ile gösterilen ve atom numarası 78 olan kimyasal bir elementtir. Yoğun, dövülebilir, sünek, yüksek tepkime ilgisine sahip olmayan, gümüşi-beyaz bir geçiş metalidir ve periyodik tablonun 10. grubunda yer alır. Platin aynı zamanda kendi adını taşıyan bir metal grubunun da üyesidir: Diğer platin metalleri ise rutenyum, rodyum, paladyum, osmiyum ve indiyum olarak sıralanır. Periyodik tablodaki grup 8-10 ve periyod 5 ve 6 arasında bulunurlar. Ayrıca platin değerli bir metal olarak kabul edilir.

Fiziksel özellikler

Platin, hem dövülebilir hem de sünek olan gümüş grisi, parlak bir metaldir. Dövülebilir özelliği, ince tabakalar haline getirilebilir anlamına gelir. Platin, alüminyum folyodan daha ince, hatta 100 atom kalınlığında ince bir tabaka haline kadar dövülebilir. Platin yaklaşık 1,773°C (3,223°F) erime noktasına ve yaklaşık 3,827°C (6,921°F) kaynama noktasına sahiptir. Yoğunluğu, santimetre küp başına 21.45 gramdır, bu özelliği ile en yoğun elementlerden biridir.

Kimyasal özellikler

Platin, nispeten inaktif bir metaldir. Havaya maruz kaldığında kararmaz veya pas tabakası oluşturmaz. Çoğu asit tarafından çözünmez ancak aqua regia'da çözünür. Aqua regia, hidroklorik ve nitrik asitlerin bir karışımıdır. Genellikle asitlerle reaksiyona girmeyen malzemelerle reaksiyona girer. Ayrıca platin çok sıcak alkalilerde de çözünür. Sodyum hidroksit ve kireçli su alkalilere örnektir.

Platinin alışılmadık bir özelliği, yüksek sıcaklıklarda büyük miktarlarda hidrojen gazını emmesidir. Platin, bir süngerin suyu emmesi gibi hidrojeni emer.

Bulunma Sıklığı ve Üretimi

Platin elementinin birincil kaynağı, temel magmatik kayaçlarda bulunan metal cevherleridir. Platin külçeleri, bir platin-iridyum alaşımı gibi ortaya çıkar. Dünyada bulunan platinin dörtte üçü, kooperatif olarak ortaya çıktığı Güney Afrika'dan gelirken, ikinci en büyük kaynağı Rusya ve daha sonra Kuzey Amerika olarak sıralanmaktadır. Dünya platin üretimi yılda 155 ton civarındadır ve toplamda 30.000 tonun üzerinde rezerv bulunmaktadır.

Uygulama ve Kullanım Alanları

• Platin, mücevherat için yaygın olarak kullanılmaktadır. Bununla birlikte ana kullanımı arabalar, kamyonlar ve otobüsler için katalitik konvertörlerdir. Bu kullanım alanı, her yıl platin talebinin yaklaşık %50'sini oluşturmaktadır. Platin, aracın motorundan gelen emisyonları daha az zararlı atık ürünlere dönüştürmede çok etkilidir.
• Platin, kimya endüstrisinde nitrik asit, silikon ve benzen üretiminde katalizör olarak kullanılmaktadır. Ayrıca, yakıt hücrelerinin verimliliğini artırmak için de katalizör olarak kullanılır.
• Elektronik endüstrisi bilgisayar sabit diskleri ve termokupllar için platin kullanır.
• Platin ayrıca optik fiber ve LCD'ler, türbin kanatları, bujiler, kalp pilleri ve diş dolguları yapmak için de kullanılır.
• Platin bileşikleri, kanser tedavisinde kullanılan önemli kemoterapi ilaçlarının da kaynağı niteliğindedir.

Tarihi

İtalyan-Fransız doktor Julius Caesar Scaliger, 1557 yılında Darién ve Meksika arasındaki bölgede bulunan dayanıklı bir metalin olduğunu söylemiştir. O metalin platin olduğu bilinmese de yeni bir element olduğunu ilk Scaliger söylemiştir. İlk kesin keşif ise, Kolombiya Río Pinto'nun alüvyon yataklarındaydı. İspanyollar, gümüşe benzerliği nedeniyle yeni metal platina del Pinto olarak isimlendirmişlerdir.

Etimolojisi

Platin adı, "küçük gümüş" anlamına gelen İspanyolca "platina" dan türemiştir.

Önlem ve Güven

Platinin sağlık etkileri

Platin bağlar genellikle kanseri tedavi etmek için bir ilaç olarak uygulanır. Platinin sağlık üzerindeki etkileri, şekillenen bağların türüne ve maruz kalan kişinin maruz kalma düzeyi ve bağışıklığına büyük ölçüde bağlıdır. Metal olarak platin çok tehlikeli değildir, ancak platin tuzları aşağıdakiler gibi çeşitli sağlık etkilerine neden olabilir:

• DNA değişiklikleri
• Kanser
• Ciltte ve mukozada alerjik reaksiyonlar
• Bağırsaklar, böbrekler ve kemik iliği gibi organlarda hasar
• İşitme kaybı

Son olarak, platin tehlikelerinden biri de, insan vücudundaki selenyum gibi diğer tehlikeli kimyasalların toksisitesinin güçlenmesine neden olabilmesidir.

Platinin çevresel etkileri

Platin, kurşunlu benzin kullanan arabaların egzozlarından havaya salınır. Sonuç olarak, havadaki platin seviyeleri garajlarda, tünellerde ve kamyon taşımacılığı şirketlerinin arazilerinde daha yüksek seviyelere ulaşabilmektedir.

Platinin hayvanlar ve çevre üzerindeki etkilerinin neler olabileceği henüz çok kapsamlı bir şekilde araştırılmamıştır. Bilinen tek şey, platinin alımdan sonra bitkilerin köklerinde birikeceğidir. Platin içeren bitki köklerini yemenin hayvanlara ve insanlara herhangi bir zarar verip vermeyeceği henüz netlik kazanmış değildir.

İlginç Bilgiler ve Diğer

• Bir kilogramı ölçmek için uluslararası standart olarak silindirik bir platin ve platin alaşımı kullanılır.
• Platin, çok düşük reaktivite seviyeleri nedeniyle birçok anti-kanser ilacında kullanılmaktadır. Johnstone, Park ve Lippard tarafından yapılan 2014 araştırmasına göre, kanser tedavisi hastalarının yaklaşık yüzde 50'sinde tedavi olarak platin içeren ilaçlar kullanılıyor.^[1]