İmkansız Renkler Nedir? Kimerik Renkleri ve İmkansız Renkleri Görmek Mümkün mü?

İmkânsız renkler, gözlerimizin çalışma şekli sebebiyle göremediğimiz renklerdir. Bu renkleri görememe sebebimiz, renk teorisine göre "karşıt süreç" (İng: "opponent process") olarak bilinen bir olgudur.

Bu Renkler Nasıl Çalışır?

Temelde insan gözünde rengi kaydedip antagonist bir biçimde çalışan 3 tip koni hücresi vardır.

• Maviye karşı sarı
• Kırmızıya karşı yeşil
• Karanlığa karşı aydınlık

Koni hücrelerin kapladığı ışığın dalga boyları arasında kesişim vardır. Bu nedenle mavi, sarı, kırmızı ve yeşilden fazlasını görürsünüz. Örneğin beyaz, bir ışık dalga boyu değildir; ancak insan gözü, onu farklı spektral renklerin bir karışımı olarak algılar. Karşıt süreç nedeniyle, hem maviyi hem sarıyı veya hem kırmızıyı hem yeşili aynı anda göremezsiniz. Bu kombinasyonlar, "imkânsız renkler" denen renklerdir.

İmkânsız Renklerin Keşfi

Normalde hem kırmızıyı hem yeşili veya hem mavi hem de sarıyı göremezsiniz; ancak görsel bilimci Hewitt Crane ve meslektaşı Thomas Piantanida, Science dergisinde böyle bir algının mümkün olduğunu iddia eden bir makale yayınladı. 1983 tarihli "Kırmızımsı Yeşil ve Sarımsı Maviyi Görmek Üzerine" başlıklı makalelerinde, bitişik kırmızı ve yeşil şeritleri gözlemleyen gönüllülerin, kırmızımsı yeşil görebildiklerini, bitişik sarı ve mavi şeritleri görüntüleyenlerin ise sarımsı mavi görebildiklerini savundular.^[1]

Araştırmacılar, görüntüleri gönüllünün gözlerine göre sabit bir konumda tutmak için bir göz takip cihazı kullanarak retina hücrelerini sürekli olarak aynı şeritte uyardı. Örneğin bir koni hücresi her zaman sarı bir şeritle, başka bir koni hücresi ise her zaman mavi bir şeritle uyarıldı. Gönüllüler, şeritlerin sınırlarda birbirlerine doğru soluklaşarak arayüz renginin daha önce hiç görmedikleri hem sarı hem mavi veya hem kırmızı hem yeşil bir renk olduğunu belirtti.

Grafem renk sinestezisine sahip kişilerde de benzer bir durum olduğu bildirilmiştir. Renk sinestezisinde, bir izleyici karşıt renklere sahip farklı kelimelerin harflerini görebilir. Örneğin "Of" kelimesinin kırmızı "o" ve yeşil "f" harflerinin kenarlarında kırmızımsı yeşil renk üretebilir.

Kimerik Renkler

İmkânsız renkler, kırmızımsı yeşil ve sarımsı mavi gibi, ışık spektrumunda oluşmayan, hayali renklerdir. Bir başka hayali renk türü için kimerik renkleri de sayabiliriz. Koni hücreleri yorulana kadar bir renge bakılıp, sonra farklı bir renge bakılarak, kimerik bir renk görülebilir. Bu aslında gözler tarafından değil beyin tarafından algılanan bir ardıl görüntü oluşturur. Kimerik renk örnekleri şunları içerir:

• Kendinden ışıklı renkler: Işık yaymasa bile parlıyor gibi görünen renklerdir. Buna örnek olarak yeşile baktıktan sonra beyaza baktığımızda görülen "kendiliğinden parlayan kırmızı"dır. Yeşil koni hücrelerimiz yorulduktan sonra kırmızı görüntü oluşur ve hemen sonrasında beyaza bakmak, kırmızı rengin sanki beyaz üzerinde parlıyormuş gibi görünmesine sebep olur.
• Zifirî karanlık renkler: Koyu ve doygun renklerdir. Örneğin, "karanlık mavi" parlak sarıya baktıktan sonra siyaha bakılarak görülebilir. Normalde ardıl görüntü koyu mavidir. Siyaha bakıldığında ortaya çıkan mavi, siyah kadar koyu ama aynı zamanda renklidir. Bu renkler yalnızca siyahın üzerinde görülebilir çünkü bazı spesifik nöronlar sadece karanlıkta çalışabilir.
• Hiperbolik renkler: Bunlar fazla doygun renklerdir. Bir hiperbolik renk parlak bir renge bakıldıktan sonra onu tamamlayan başka bir renge bakmakla görülebilir. Örneğin, macenta rengine bakıldıktan sonra yeşil bir ardıl görüntü oluşur. Eğer macentaya baktıktan sonra yeşil bir şeye bakarsanız, ardıl görüntü "hiperbolik yeşil" olacaktır. Eğer siyah yüzeye baktıktan sonra turuncu bir şeye bakarsanız "hiperbolik turuncu" görürsünüz.

Kimerik renkler görülmesi kolay olan hayali renklerdir. Basitçe ihtiyacınız olan tek şey 30-60 saniye kadar renge odaklandıktan sonra kendinden ışıklı renkler için beyaza, zifirî karanlık renkler için siyaha ve hiperbolik renkler için de tamamlayıcı yüzeye bakmaktır.

İmkânsız Renkleri Nasıl Görürüz?

Kırmızımsı yeşil veya sarımsı mavi gibi imkânsız renkleri görmek daha zordur. Bu renkleri görebilmek için, sarı bir nesne ile mavi bir nesneyi yan yana koyup, iki nesne üst üste gelecek şekilde gözlerinizi şaşı yapın. Aynı durum yeşil ve kırmızı için de geçerlidir. Üst üste gelen bölge, iki rengin karışımı (mavi ve sarı için yeşil, kırmızı ve yeşil için kahverengi), bileşen renklerin her ikisini de içeren noktalı bir alan veya hem aynı anda kırmızı ve yeşil hem de aynı anda sarı ve mavi alışılmadık bir renk halinde görülebilir.

İmkânsız Renklere Karşı Argümanlar

Bazı araştırmacılar, sözde imkânsız renklerin sarımsı mavi ve kırmızımsı yeşilin gerçekten sadece ara renkler olduğunu savunuyor. Po-Jang Hsieh ve ekibi tarafından Dartmouth Üniversitesinde yürütülen 2006 tarihli bir araştırmada, Crane'in 1983‘te yaptığı deney tekrarlanarak, ayrıntılı bir renk haritası elde edildi.^[2] Bu teste katılanlar, kırmızımsı yeşil için kahverengiyi (karışık bir renk) tanımladı. Kimerik renkler, iyi belgelenmiş hayali renkler olsa da, imkânsız renklerin olasılığı tartışmalıdır.