Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

İlk Karadelik Fotoğrafı Neden Bu Kadar Önemli?

İlk Karadelik Fotoğrafı Neden Bu Kadar Önemli? Event Horizon Telescope
Bir Kara Deliğin İlk Fotoğrafı
5 dakika
5,935
Evrim Ağacı Akademi: Kara Delikler Yazı Dizisi

Bu yazı, Kara Delikler yazı dizisinin 16. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Kara Delik Nedir? Kara Delik Nasıl Oluşur?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat
Kara Delik Fotoğrafının Elde Edilme Süreci
Vox

Bu Karadelik Fotoğrafı Neden Bu Kadar Önemli?

[Konuyla ilgili detaylı bir incelememizi buradan okuyabilirsiniz.]

4 Nisan 2017'de, gezegenin farklı noktalarındaki dağlarda bulunan özel bir grup teleskop eş zamanlı olarak çalışmaya başladı. Sonraki hafta boyunca birlikte hareket ettiler, Samanyolu Galaksisi’nin ve M87 Galaksisi’nin merkezinden gelen radyo dalgalarını topladılar. Birlikte, Olay Ufku Teleskobu’nu (EHT) oluşturmuş oldular ki bu bir karadeliğin fotoğrafını ilk kez çekmek için oluşturulan küresel bir projeydi.

Tüm Reklamları Kapat

Fizikçiler yüzyıllar önce kara delikler üzerine düşünmeye başladıklarından beri, kitaplarımızdaki ve uzay ajanslarımızdaki onlarla ilgili tüm resimler birer illüstrasyondu. Ta ki bugüne kadar.

'Bugün burada, görünemez olduğunu düşündüğümüz şeyi gördüğümüzü size bildirmekten dolayı çok memnunuz.'

Yüzyıllardır fizikçiler, yeterli kütle ve yoğunluğa sahip bir nesnenin -hatta ışığın bile- kütleçekimsel alana doğru çekileceğini varsaydılar. Şöyle ki tıpkı Dünya’dan uzaya hareket etmeniz için gereken hızın Ay’dan uzaklaşmak için gerekenden daha fazla olması gibi, kaçmanız için ışık hızından daha hızlı hareket etmeniz gereken yerler olabilirdi.

Tüm Reklamları Kapat

Hiçbir şey ışıktan hızlı hareket edemez.

Einstein'ın genel görelilik teorisi, olay ufku denilen bir sınırla bize hiçbir şekilde görünür olmayan bir alanı betimler. Ve bu kara deliğin merkezinde tekillik vardır, yani bildiğimiz fizik kurallarının geçerli olmadığı noktasal sonsuz bir yoğunluk. Einstein'ın Gölgesi (Einstein's Shadow) adlı kitabın yazarı Seth Fletcher şöyle diyor:

Kara delikler uzun zaman önce matematiksel hesaplamalarla belirdi ve sonra tekrar tekrar ortaya çıktı. Ortadan kaybolacağa da benzemiyordu. Ama Einstein yıldızın sonsuz küçüklükte bir noktaya çökmesini engelleyecek fiziksel bir mekanizmanın olması gerektiğini düşündü hep -ki bu gerçekten de mantıklıydı. Bir taraftan da kulağa çılgınca geliyor.

Nihayet bilim insanları bazı şeylerin -ancak kara deliklerin var olması durumunda- akla yatkın hale geldiğini görmeye başladılar. Örneğin, Samanyolu Galaksisi’nin merkezindeki yıldızların yörüngesel hareketleri gibi. Fletcher konuyla ilgili şunları söylüyor:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Yıldızların görünmez bir noktanın etrafında kütleçekimsel sapan etkisine (slingshot effect) maruz kaldıklarını görüyorsunuz. Bu büyüklükte bir kütlenin küçük ve tamamıyla karanlık bir alana sığması için bir kara deliğin oradaki varlığı en olası açıklama.

Kara delikler etrafında spiral şeklinde dönen akkorlaşmış maddeler de görebilirsiniz: Sürtünme bu malzemeleri on milyonlarca dereceye kadar ısıtır ve bu sıcaklık da Dünya'nın yörüngesinde bulunan teleskoplarla algılayabileceğimiz X-ışınları yayar.

Bu, birbirinin içinden geçen bir çift galaksi.

Burada dokuz kara delikten şüpheleniyoruz ama sadece X-ışını katmanına baktığınızda onları görebilirsiniz. Bu noktalar, 3 ila 10 milyar ışık yılı uzaktaki galaksilerin merkezinde olduğu düşünülen devasa kara deliklerle bağlantılı olabilecek X-ışını kaynakları. Ve bu, evrenin şu küçücük kısmından geliyor.

Bazı devasa kara delikler ayrıca devasa parçacıklar püskürtürler, Samanyolu'nun merkezindekinden çok daha büyük kütleli bir karadeliğe sahip M87 Galaksisi’nden gelen radyo dalgası verilerinde görüldüğü gibi. Bilinen başka hiçbir tip güç kaynağı parçacıklara böylesi bir enerji aktaramaz.

Ve iki karadeliğin çarpışmasından başka hiçbir şey 2015'te saptadığımız kütleçekimsel dalgaları üretemez. Bilim insanları tüm evrende büyüklü küçüklü kara delikler olduğunu düşünmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Parmak izlerini görebiliyorduk ama vesikalık fotoğrafını yakalayamamıştık.

Bir kara deliği doğrudan görmek hep imkansız olageldi çünkü ya çok küçükler, ya çok uzaktalar ya da her ikisi birden. Galaksimizin merkezinde bulunan Sagittarius A* kara deliğinin kütlesi 4 milyon tane Güneş kütlesine eşit olmasına rağmen Merkür'ün yörüngesine sığabilir. Kara deliği Dünya'dan görüntülemek Ay yüzeyindeki bir DVD'nin fotoğrafını çekmeye benzer, arada birçok gaz ve toz bulutu da vardır tabii. Fletcher konuyla ilgili şöyle bilgi veriyor:

Bu fotoğrafı elde edebilmek için birçok şeyin yolunda gitmesi gerekiyordu. Olması gereken ilk şey, kara deliğin kenarındaki bir miktar ışığın kaybolmadan ya da aradaki gazlar vesaire tarafından emilmeden tüm bu yolu alabilmesiydi. Sonra aynı şekilde Dünya'nın atmosferini de geçebilmeliydi ki farklı frekanstaki birçok ışık bunu yapamaz.

Gelen ışık, radyo spektrumunun yüksek frekans eşiğindeki 1.3 mm dalgaboyunda geçebildi. Bu dalgaboyu ve dünyadaki sekiz gözlemevi sayesinde Olay Ufku Teleskobu bir karadeliği gözlemleme şansına sahip oldu, hava koşullarının da yaver gitmesiyle tabii. Dünya tüm bu teleskoplar kara deliği eşzamanlı görebilecek şekilde konumlandığında, bu yerlerde iyi hava koşullarına sahip olmalısınız. Yılda sadece bir kere gözlem yapabilirler.

Öyle çok veri elde edilmişti ki uçaklarla taşınması gerekti. Hard disklerin kış dönemi boyunca kapalı olan Güney Kutbu’ndan gelmesi için altı ay beklendi.

Tüm Reklamları Kapat

Bu çoklu teleskop metoduna Çok Uzun Bazlı İnterferometri (Very Long Baseline Interferometry) denmektedir. Bu yöntemle, gelen sinyalleri güçlendirmek ya da gürültüyü susturmak için birbirinden uzak teleskoplardan elde edilen zaman damgalı veriler irtibatlandırılmaktadır.

Her bir çift teleskop, puzzle'ın tamamlanmasına bir parça katkı sağlasa da fotoğraf hemen öylece ortaya çıkmamıştır. Dört araştırmacı grubu veriyi en iyi temsil eden fotoğrafı oluşturmak için aylarca çalışmıştır.

Her bir grup aynı verilerle bir diğerinden bağımsız bir şekilde kendi başına çalışıyordu, böylece her bir grubun aynı fotoğrafı elde edip edemeyeceğini görmüş olacaktık.

Ve işte tüm bu çalışmaların neticesi:

Bir kara deliğin ilk fotoğrafı... M87 Galaksisi'nin merkezinden... 54 milyon ışık yılı uzaktan...

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Barrack - Room Ballads (Rudyard Kipling)

“Soldier, soldier come from the wars,
I’ll down an’ die with my true love!”
“The pit we dug’ll ‘ide ‘im an’ the twenty men beside ‘im—
An’ you’d best go look for a new love.”

“Soldier, soldier come from the wars,
Do you bring no sign from my true love?”
“I bring a lock of ‘air that ‘e allus used to wear,
An’ you’d best go look for a new love.”

“Soldier, soldier come from the wars,
O then I know it’s true I’ve lost my true love!”
“An’ I tell you truth again—when you’ve lost the feel o’ pain
You’d best take me for your true love.”
True love! New love!
Best take ‘im for a new love,
The dead they cannot rise, an’ you’d better dry your eyes,
An’ you’d best take ‘im for your true love.

Warning: Unlike most of the books in our store, this book is in English.
Uyarı: Agora Bilim Pazarı’ndaki diğer birçok kitabın aksine, bu kitap İngilizcedir.

Devamını Göster
₺90.00
Barrack - Room Ballads (Rudyard Kipling)
  • Dış Sitelerde Paylaş

Parlak kısımlar kara deliğin etrafında dönen madde ve ışık. Kara deliğin bize doğru ilerleyen kısmı daha parlak. Karanlık kısım ise kara deliğin gölgesi, burada olay ufku ve ışığın kaçabileceği bir bölge bulunuyor ama aslında kaçamıyor. Gölgenin büyüklüğü ve şekli genel görelilik teorisini doğrular görünmekte. Perimeter Enstitüsü ve Waterloo Üniversitesi Ortak Fakültesi çalışanlarından Avery Broderick ''Bugün genel görelilik kritik bir testi daha geçti. Bu test ufukları ve yıldızları kapsıyor'' diyor.

İnsanlığın ilk kara delik fotoğrafı illüstrasyonlardaki ya da Interstellar'daki kadar güzel değil. Onlardan daha harikulade.

Bu hafta gördüğümüz fotoğraf, evrende dolaşan ışık parçacıklarından ortaya çıkarıldı. Ve o ışıklar dağ zirvelerindeki alüminyum antenler (teleskoplar) tarafından toplanıp sonra da bu fotoğrafı oluşturmak için bir süper bilgisayarda bir araya getirildi.

İşte bu yüzden gerçek.

Destek Olun

Bu video, Vox tarafından hazırlanmış, Evrim Ağacı tarafından altyazılandırılmıştır. Eğer içeriği beğendiyseniz orijinal kaynağa destek olmak için, lütfen YouTube kanalına gidip videolarını beğenmeyi unutmayın.

Vox kanalının bu videosunu orijinal dilinde ve İngilizce alt yazılı olarak buradan seyredebilirsiniz:

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Kara Delikler Yazı Dizisi

Bu yazı, Kara Delikler yazı dizisinin 16. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Kara Delik Nedir? Kara Delik Nasıl Oluşur?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
60
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 2
  • Muhteşem! 1
  • Bilim Budur! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: Vox | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 13:31:16 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7764

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
-. Vox, et al. İlk Karadelik Fotoğrafı Neden Bu Kadar Önemli?. (23 Nisan 2019). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7764
Vox, -., Demiryay, M., Özdil, A. Ş. (2019, April 23). İlk Karadelik Fotoğrafı Neden Bu Kadar Önemli?. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/7764
-. Vox, et al. “İlk Karadelik Fotoğrafı Neden Bu Kadar Önemli?.” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Translated by Mehmet Demiryay, Evrim Ağacı, 23 Apr. 2019, https://evrimagaci.org/s/7764.
Vox, ---. Demiryay, Mehmet. Özdil, Ayşegül Şenyiğit. “İlk Karadelik Fotoğrafı Neden Bu Kadar Önemli?.” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Translated by Mehmet Demiryay. Evrim Ağacı, April 23, 2019. https://evrimagaci.org/s/7764.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close