Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Havai Fişekler Çok Eğlenceli; Ya Ödenen Çevresel Bedeller?

Havai Fişekler Heyecan Verici Olsa da, Çevreye Olan Zararlı Etkileri Gün Geçtikçe Artıyor!

4 dakika
4,283
Havai Fişekler Çok Eğlenceli; Ya Ödenen Çevresel Bedeller? Pixabay
Tüm Reklamları Kapat

Dünyanın dört bir yanında yeni yıla havai fişek gösterileri ile giriliyor. Bu muhteşem ışık gösterileri, insanları şaşkınlık ve hayranlık içinde bırakıyor. Neredeyse bin yıldır yapılan bu gösteriler insanların hayatlarının bir parçası oldu artık. İnsanlar havai fişekleri marketlerden kolayca alıp arka bahçelerinde patlatıp eğlenceler yapıyorlar. Havai fişek gösterileri ile eğlenirken, doğal yaşamı nasıl etkilediğini düşünüyor muyuz acaba?

Havai Fişekler Kimyasal Kirlilik Yaratır

Son yıllarda artan havai fişek kullanımları yüzünden oluşan kimyasal kirlilik çok büyük boyutlara ulaşmış durumdadır. Eğer önlem alınmazsa, bu kirlilik artacak ve tüm canlıları olumsuz etkileyecektir.

Havada Asılı Kalan Metal Partiküller

Havai fişek dumanları küçük metal partikülleri açısından çok zengindir. Yüksek partikül seviyesi canlıların sağlığını olumsuz yönde etkiler. Bu partiküller çok küçük tanecikler olup havada asılı kalırlar ve solunum problemlerine yol açarlar. Bu partiküllere uzun süre maruz kalmak ise solunum ve kardiyovasküler hastalıklara yol açar.

Tüm Reklamları Kapat

ABD'de yapılan bir araştırmada, 4 Temmuz Bağımsızlık Günü’nde yapılan havai fişek gösterilerinden sonraki 24 saat içinde partikül yoğunluğunun %370'e kadar arttığı bulunmuştur.

Havai fişeklerindeki renkler farklı metallerin oluşturduğu bileşiklerden elde edilir. Bakırdan mavi, stronsiyum veya lityumdan kırmızı, baryum bileşiklerinden parlak yeşil veya beyaz renkler elde edilir. Kurşun ve krom metallerini içeren bileşikler oldukça toksiktir. Bazı ülkelerde bu metalleri içeren havai fişekler yasaklanmıştır.

Havai fişeklerin içindeki metaller.
Havai fişeklerin içindeki metaller.
NASA

Suya Karışan Perklorat Bileşikleri

Bu metallerin yanı sıra oksitleyici olarak kullanılan perklorat bileşikleri de kimyasal kirlilik yaratmaktadır. Yapılan araştırmalarda havai fişek gösterilerinden sonra yakınlardaki su kaynaklarında perklorat konsantrasyonunun önemli ölçüde arttığı, bazı durumlarda ortalama değerin 1000 katından fazla arttığı görülmüştür. İnsandaki perklorat alımının artmasının tiroid hormonlarının üretimine müdahale edebileceğine dair endişeler vardır.

Zehirli Gazlar

Ayrıca havai fişek patlamalarında azot dioksit ve kükürt dioksit gibi gazlar da üretilir - ki bu gazlar solunum problemelerine yol açarlar.

Tüm Reklamları Kapat

Londra'daki araştırmacılar, Hindistan’da yapılan Diwali ve Londra’da yapılan Guy Fawkes kutlamalarından sonra havadaki partikülleri topladılar. Bunların, trafikten kaynaklanan kirlilikten daha fazla toksisite içerdiğini buldular. Hindistan'da kaydedilen solunum problemlerinde %30 ila %40'lık artışın, Diwali kutlamaları sırasında atılan havai fişeklerden kaynaklı olduğu düşünülüyor.

Havai Fişekler Doğal Hayata da Zarar Veriyor!

Havai fişeklerin dünyayı bizimle paylaşmaya çalışan diğer canlıların yaşamını da olumsuz etkilediğini hepimiz biliyoruz; ama etkiler, sandığımızdan da fazla olabilir. Örneğin en basitinden arka bahçemizde patlayan havai fişeklerin etrafta yaşayan diğer canlıları nasıl etkilediğini düşündünüz mü hiç?

Yüksek sesler ve parlak ışıklar bizim için çok eğlenceli olabilir ama diğer canlılar için tam bir kabustur. Örneğin kuşlar, yüksek sesler onları o kadar çok strese sokar ki kaçmaya çalışırken, oraya buraya çarparak yaralanıp ölme riskleri çok fazla artar.

En acı örneklerden biri 2010 yılında, Amerika'da küçük bir Arkansas kasabası olan Beebe'de yaşanmıştır. Havai fişek gösterilerinden sonra, 5000'den fazla kırmızı kanatlı karatavuk kuşu ölmüştür.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Beebe kasabasında yapılan havai fişek gösterilerinden sonra ölen kuşlardan bazıları.
Beebe kasabasında yapılan havai fişek gösterilerinden sonra ölen kuşlardan bazıları.
The New York Times

Amsterdam Üniversitesi’ndeki araştırmacıların hazırladığı aşağıdaki videoda 2017 ve 2018 yeni yıl kutlamalarında atılan havai fişeklerden sonra, Hernijnen'deki KNMI hava radarına giren su kuşları vardır. Görüntülerdeki kırmızı lekeler yağmur bulutları olup, aniden ortaya çıkan kırmızı-yeşil renk kalabalığı ise panikle ve stresle havai fişeklerden uzaklaşmak için daha yükseklere çıkan kuşlardır. Doğal uçuş ortamları olmayan bu irtifalarda uçmak kuşları olumsuz yönde etkilemektedir.

Havai fişeklerin kuşlar üzerindeki etkilerini daha çok biliyoruz ama ya diğer hayvanlar? Çalışmalar yapıldıkça diğer hayvanlar üzerindeki etkileri de ortaya çıkacaktır. Bu konuda daha fazla bilgiyi buradaki yazımızdan alabilirsiniz.

Neler Yapabiliriz?

Aslına bakarsanız kesin çözüm, havai fişeklerin tümden yasaklanmasıdır; ama bilim insanları bunun gerçekleşmeyeceğini düşündüğünden, daha az zararlı havai fişek bileşimlerini bulmak için uğraşıyorlar. Örneğin son yıllarda, havai fişek bileşimlerinde perklorat bileşiklerini kullanma ihtiyacını azaltan bileşimler geliştirilmiştir.

Bazı ülkeler toksisite oranı yüksek olan havai fişeklerin satılmasını ve kullanılmasını yasaklamıştır; ama ülkelerin çoğunda bu havai fişekler hala kullanılmaktadır.

İnsanların duyarlılıkları ile başlatılan kampanyalar da bazen işe yarayabilmektedir. Örneğin, İngiltere'deki büyük süpermarket zincirlerinden biri olan Sainsbury's, 2019 yılından beri havai fişek satmamaktadır.

Eğer illa havai fişekler kullanılacaksa, doğal yaşam mutlaka düşünülmelidir. Tek başınıza veya arkadaşlarınızla havai fişek fırlatacaksanız bile, yaşadığınız yere bağlı olarak, çevrenizdeki doğal yaşamı ve hayvanları düşünmelisiniz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
63
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 18
  • Umut Verici! 7
  • Üzücü! 5
  • Grrr... *@$# 5
  • Muhteşem! 2
  • Bilim Budur! 2
  • Korkutucu! 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • G. Fuller. Our Prettiest Pollutant: Just How Bad Are Fireworks For The Environment?. (31 Aralık 2015). Alındığı Tarih: 2 Ocak 2020. Alındığı Yer: The Conversation | Arşiv Bağlantısı
  • Compound Interest. The Dark Side Of Fireworks – The Chemistry Of Their Environmental Effects. (5 Ocak 2017). Alındığı Tarih: 2 Ocak 2020. Alındığı Yer: Compound Interest | Arşiv Bağlantısı
  • Forbes. How Do Fireworks Harm Wild Birds?. (30 Aralık 2017). Alındığı Tarih: 2 Ocak 2020. Alındığı Yer: Forbes | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 31/10/2024 09:18:53 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8166

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Yaşamın Başlangıcı
Mikoloji
Maske
Olumsuz
Enzim
Gerçek
Gelişim
Tekillik
Biyografi
Öğrenme
Koruma
Doğa Yasaları
Mit
Veri Bilimi
Karanlık Enerji
Tür
Kartal
Köpek
Canlı Cansız
Memeli
Biyocoğrafya
Teknoloji
Hayvanlar Alemi
Devir
İletişim
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
M. Ç. Sever, et al. Havai Fişekler Çok Eğlenceli; Ya Ödenen Çevresel Bedeller?. (2 Ocak 2020). Alındığı Tarih: 31 Ekim 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/8166
Sever, M. Ç., Bakırcı, Ç. M. (2020, January 02). Havai Fişekler Çok Eğlenceli; Ya Ödenen Çevresel Bedeller?. Evrim Ağacı. Retrieved October 31, 2024. from https://evrimagaci.org/s/8166
M. Ç. Sever, et al. “Havai Fişekler Çok Eğlenceli; Ya Ödenen Çevresel Bedeller?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 02 Jan. 2020, https://evrimagaci.org/s/8166.
Sever, Meltem Çetin. Bakırcı, Çağrı Mert. “Havai Fişekler Çok Eğlenceli; Ya Ödenen Çevresel Bedeller?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, January 02, 2020. https://evrimagaci.org/s/8166.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close