Habsburg Çenesi: Hanedanların Sürekli Akraba Evliliği Yapması Nasıl Sorunlara Yol Açtı?

Portekiz'den Transilvanya'ya kadar uzanan bir Alman-Avusturya hükümdar ailesi olan Habsburgların soy ağacı oldukça karışıktır. Pek çok kraliyet ailesi gibi Habsburglar da güçlerini pekiştirmek için stratejik evlilikler yapmış, bu evlilikleri genellikle yakın akrabalarıyla gerçekleştirmişlerdir.

Ancak hanedanın kıyafetleri ışıltılı ve sarayları görkemli olsa da kraliyet mensuplarının kendileri göze pek de hoş görünmüyordu: Nesilden nesle Habsburg hükümdarları keskin çıkık çenelere, şişkin alt dudaklara ve uzun burunlara sahipti. Annals of Human Biology dergisinde yayınlanan yeni bir analiz, bu dikkat çekici "Habsburg çenesinin" büyük olasılıkla akraba evliliğinden kaynaklandığını ortaya koyuyor.

İspanya'nın Santiago de Compostela Üniversitesi'nden genetikçi Román Vilas liderliğindeki araştırmacılar, İspanyol Habsburgları olarak adlandırılan 15 üyeye odaklandı. Habsburg ailesi Avusturya, Almanya ve nihayetinde Kutsal Roma İmparatorluğu'nun yöneticileri olarak Orta Avrupa'da güç kazanırken, ikinci Habsburg Kutsal Roma İmparatoru'nun oğlu I. Philip'in 1496'da Kastilyalı Joan ile evlenmesinin ardından ailenin etkisi batıya, İspanya'ya yayıldı. İspanyol Habsburgları'nın çeşitli sağlık sorunları ve kısırlığı akademisyenler tarafından genellikle şiddetli akraba evliliğine dayandırılıyor. İspanyol Habsburgları'nın hükümdarlığıı, 38 yaşındaki Charles II, 1700 yılında bir varis bırakmadan ölene kadar iki yüzyıl sürdü.

Vilas ve meslektaşları, aralarında Diego Velázquez gibi önemli isimlerin de bulunduğu sanatçıların görünüşlerini gerçekçi portrelerle belgeledikleri İspanyol Habsburglar üzerinde yoğunlaştı. Bilim insanları, 20'den fazla nesli kapsayan geniş bir aile ağacı kullanarak, analiz ettikleri Habsburgların ortalama akraba evliliği katsayısının 0.093 olduğunu belirlediler. National Geographic'ten Ed Yong'a göre bu, belirli bir kraliyetin ilgili genlerinin kabaca %9'unun aynı atadan geldikleri için özdeş olduğu anlamına geliyor. (Karşılaştırmak gerekirse, birinci dereceden kuzenlerin akraba evliliği katsayısı 0.0625, İngiltere Prensi Charles gibi iki üçüncü dereceden kuzen çocuklarının akraba evliliği katsayısı ise 0.004'tür).

Araştırmacılar, her bir soylunun ne kadar akraba olduğunu ölçmenin yanı sıra, ağız ve çene cerrahlarından portrelere bakmalarını ve her Habsburg'un mandibular prognatizm (MP veya çıkıntılı çene) ve maksiller eksiklik (çökük orta yüz) için tipik olan kaç anormal yüz özelliğine sahip olduğunu belirlemelerini istedi. Daha yüksek puanlar, dismorfik özelliklerin daha güçlü bir şekilde ortaya çıktığını gösteriyordu.

Vilas'ın ekibi, yüksek MP skorlarına sahip Habsburgların, yani "Habsburg çenesinin" yüksek akraba evliliği katsayısına sahip olma ihtimalinin daha yüksek olduğunu tespit etti. Aslında, akraba evliliği seviyelerindeki farklılıklar incelenen Habsburglar arasında mandibular prognatizmin şiddetindeki farklılığın yüzde 22'sini açıklıyordu.

Wikimedia Commons

Philip IV, Charles I ve Charles II'nin her biri, MP'nin yedi belirleyici özelliğinden yaklaşık beşini, yani çalışmaya dahil edilen diğer akrabalarının hepsinden daha fazla sayıda özelliği gösteriyordu. Kutsal Roma İmparatoru V. Charles olarak da bilinen I. Charles, İtalyan diplomat Antonio di Beatis'in 1517'de yazdığı gibi "uzun, kadavra gibi bir yüze ve dikkatli olmadığında açık kalan orantısız bir ağza" sahipti. Her ne kadar 0.038 gibi nispeten düşük bir akraba evliliği katsayısına sahip olsa da evliliklerin genetik etkisi sonraki nesillerle birlikte artmıştı.

"El Hechizado" ya da "büyülenmiş" olarak adlandırılan Charles II'nin aşırı büyük dili, epilepsisi ve diğer hastalıklarıyla birlikte akraba evliliği katsayısı 0.25'tir, yani iki kardeşin yavrularıyla hemen hemen aynıdır. Charles'ın annesi ve babası aslında yeğen ve amcaydı, dolayısıyla bu yüksek değer ebeveynlerinin de önemli ölçüde akraba evliliği yaptığını göstermektedir. Charles'ın ölümünden dört yıl önce, İngiliz elçi Alexander Stanhope, Shrewsbury Dükü'ne yazdığı bir mektupta kralın Habsburg özelliklerini tarif ederek şöyle yazmıştı:

Açgözlü bir midesi var ve yediği her şeyi bütün olarak yutuyor, çünkü alt çenesi o kadar dışarıda duruyor ki iki sıra dişi birleşemiyor.

Vilas'ın ekibi, akraba evliliği düzeyi ile MP arasındaki bu korelasyona dayanarak, Habsburg çenesinin çekinik bir genden kaynaklandığını öne sürüyor. Çekinik genler ancak bir bireyin bir genin iki kopyasının her ikisi de aynı olduğunda fark edilebilir bir fenotip olarak ortaya çıkar; bu nedenle akraba evliliği yoluyla aktarılan çift genler, çekinik bir özelliğin ortaya çıkma olasılığını istatistiksel olarak daha yüksek hale getirir. Bu bulgu, Habsburg'un kendine özgü görünümünü baskın bir genin etkilediği yönündeki önceki inanışla tezat oluşturuyor. Yine de bilim insanları alternatif bir hipotezi de tamamen göz ardı edemeyeceklerini kabul ediyor: "Habsburg çenesinin" artan sıklığına akraba evliliği değil, genetik değişikliklerin rastgele birikimi yol açmış olabilir; ancak bu olasılığı "düşük" olarak değerlendiriyorlar.

Ayrıca Habsburgların çirkin yüz hatları, akraba evliliğinin tek olumsuz yan etkisi değildi: Santiago de Compostela Üniversitesi genetikçileri daha önce akraba evliliğinin Habsburg yavrularının hayatta kalma şansını yüzde 18'e kadar azalttığını bulmuşlardı. "Hanedanın yok oluşunu" Charles II'nin sahip olabileceği iki nadir, çekinik, muhtemelen akraba evliliğinin sonucu olan bozukluğa bağladılar. Akrabalarla evlenmek Habsburgların iktidara gelmesine yardımcı olmuş olsa da ortaya çıkan karışık soy ağacı sonunda tahttan düşmelerine yol açmıştı.