Güneş Sistemi Neden Düzdür?

Minute Physics tarafından hazırlanan bu videoda, Güneş Sistemi'mizin Dünya'nın aksine neden düz olduğunu ama mesela Dünya gibi küresel olmadığını öğreneceğiz. 

Güneş Sistemi Neden Düzdür?

Güneş, Dünya'mız, tüm gezegenler, uydular, cüce gezegenler, asteroitler ve kuyruklu yıldızlar... Kısaca Güneş Sistemi, 4.6 milyar yıl önce oluştu. Girdap halinde dönen gaz ve toz bulutunun, kütleçekiminin karşı konulmaz etkisinden ötürü, kaynaşmasıyla meydana geldi. Ama bu nebula ilk başta büyük şekilsiz bir kabarcık şeklindeydi.

Peki nasıl oldu da Güneş sistemimizdeki tüm gezegen ve uydular yassı bir diskin yörüngesinde döner hale geldiler? Hepimiz atom için düşünülen yörünge modelini biliyoruzdur. Ama bu model, atomu yanlış bir şekilde resmetmektedir. Diğer taraftan yörünge modeli, gezegenlerin güneş etrafında her yönden dönebileceklerini göstermektedir.

Acaba Güneş sistemimiz, yörüngesinin yassılığı itibarıyla özel olabilir mi? Ya da atomun yörünge modeli tamamen yanlış olmasın?

Aslında, Güneş sistemimiz hiç de yalnız değil. Birçok dışgezegenlerin yıldız sistemleri yassıdır, pek çok galaksi yassıdır. Kara deliklerin birikim halkaları (accretion disks), Satürn'ün halkası falan hep düzdür.

Peki, dolduracak bunca 3D hacim olmasına karşın Evren niye bu düzlüğü seçmiştir? Cevap iki şeyle ilgili: Çarpışmalar ve üç boyutta yaşadığımız gerçeği.

Sıkı durun...

Birbirine yaklaşan ve birbirinin etrafında dönen bir grup nesne kütleçekim aracılığıyla bir araya geldiğinde, her birinin izleyeceği yolu kestirmek neredeyse imkansızdır. Buna rağmen, bir araya geldiklerinde, tek bir kütle merkezi etrafında dönerek toplam açısal bir momentum yaratırlar. Dönme yönünü tam olarak kestirmek zor olabilir. Ama hesaplamalar, bulutsunun bir bütün olarak dönebileceği bir düzlemin olması gerektiğini söylemekte. İki boyutta, bir düzlem üzerinde dönmekte olan parçacıklar tanımı gereği yassıdır. Sonuçta iki boyuttan bahsediyoruz.

Ama üç boyutta, bulutsunun dönüşü bir düzlem üzerinde olsa dahi, parçacıklar bu düzlemden aşağı ya da yukarı hareket edebilirler. Parçacıklar çarpıştıkça yukarı ve aşağı doğru olan hareketleri sönümlenir. Çünkü çarpışma ve kümelenmeden dolayı enerji kaybı olur. Ama tüm kütle durmaksızın dönmek zorundadır. Çünkü, evrenimizdeki kapalı bir sistemde dönen cisimlerin toplam momentumu sabit kalır. Yani zaman geçtikçe çarpışmalar sonucunda bulutsu, dağılma potansiyelini kaybedip dönmekte olan iki boyutlu yassı bir disk halini alır. Tıpkı bir güneş sistemi ya da spiral bir galaksi gibi.

Fakat 4 boyutta, iki farklı ve birbirini tamamlayan dönme diski olabilir. 3D düşünen beyinlerimizle bu durumu canlandırabilmemiz zordur. Ayrıca, parçacıkların çarpışarak enerji kaybedebilecekleri yukarı veya aşağı yönleri de yoktur. Yani parçacıklardan oluşan bir bulutsu, yine bulut olmaya devam eder. Bu yüzden, bir nebula ya da başlangıç aşamasındaki bir galaksi yassı olmayan bir şekilde başladığı hareketini sadece üç boyutta yassı olarak sonlandırabilir ki bu aslında iyi bir şeydir. Çünkü yıldızların ve gezegenlerin oluşması için tüm bu maddelerin kümelenmesi esastır. Dolayısıyla bizlerin var olması için gereklidir. Hatta atomun bu şekilde gözüktüğünü düşünenlerin varlığı için bile...

Destek Olun

Bu video, Minute Physics tarafından hazırlanmış, Evrim Ağacı tarafından altyazılandırılmıştır. Eğer içeriği beğendiyseniz, orijinal kaynağa destek olmak için, lütfen YouTube kanalına gidip videolarını beğenmeyi unutmayın.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Minute Physics kanalının bu videosunu orijinal dilinde ve İngilizce alt yazılı olarak buradan seyredebilirsiniz: