Büyük Patlama'yla İlgili Yeni Keşif Çoklu Evrenler Modeli'ne Kapı Aralayabilir!
Bu haber 10 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.
Eski boyutlarınızdan sıkıldınız mı? Yukarı, aşağı, ileri ve geri. Çok sıkıcı. Sıkı durun! Büyük Patlama üzerine çalışan kozmologların son bulguları bizi bu sıkıcı 4 boyutlu evrenimizden kurtarabilir! Kozmik bir alev topunun sonrasında ortaya çıkan kütleçekim dalgaları bizlerin çok sayıda evrenden birinin içerisinde yaşıyor olduğumuza işaret ediyor. Evrenlerle dolu evrenler!
Çünkü bu kütleçekim dalgaları oldukça üretken ve yüksek potansiyele sahip bir erken genişleyen evren modeli ortaya koyuyor. 13.82 milyar yıl önce, Büyük Patlama'dan sonraki ilk an içerisinde uzayın boyutlarının bizim kozmosumuzunkine göre kat kat fazla miktara kadar genişlediğini gösteriyor. Stanford astrofizikçisi olan ve erken genişlemenin kaşiflerinden biri olan Andrei Linde, BICEP2 araştırmacılarının kütleçekim dalgalarıyla ilgili sonuçlarını açıkladıkları Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi tarafından düzenlenen etkinlikte şöyle diyor:
Birçok modele göre, eğer ki erken genişleme varsa, çoklu evrenler de var.
Temel olarak, BICEP2'nin gözlemlerini destekleyen modellerde evrenin genişlemesine neden olan süreç, sadece bir defaya mahsus olmak için fazlasıyla üretken. Büyük Patlama bir kere gerçekleştikten sonra, bu tür bir patlama birçok sefer, birçok yöne doğru gerçekleşmiş olmalı. MIT fizikçisi Alan Guth ise şöyle söylüyor:
Çoklu evrenler, kendi evrenimize has olarak yaptığımız gözlemlerin açıklanması konusunda çok kullanışlı bilgiler sunuyor. Yaşamın bu evrende olması gerçeği gibi mesela... Büyük Patlama ve erken genişleme, görebileceğiniz en uç düzeydeki bedava yemek gibidir. Hiçbir şey ödemeden, her şeye sahip olmanızı sağlar.
Ancak Linde bunu bir adım daha öteye götürüyor: Linde'ye göre evren, hayalinize gelebilecek her türlü yemeği size sunan bir açık büfe gibidir.
Tüm bunlar şu anlama geliyor: Her türlü evren, Büyük Patlama'dan sonra var olmuştur. Bizimkisine benzeyen ve sayısız yıldızı barındıran evrenlerden tutun da, çok daha fazla sayıda boyutu içeren, çılgın yapılı, ancak bizdeki gibi atomları veya ışığı içermeyen evrenlere kadar...
Bu "kaotik" erken genişlemeden doğan çoklu evrenlerde Büyük Patlama sadece bir başlangıç noktasıdır. Bu noktada bizimkisi gibi birçok evren var olmuştur ve akıl almayacak büyüklükte mesafelerle bu evrenler birbirlerinden ayrılmıştır. Peki bu çoklu evrenler nereye kadar gidebilir? MIT fizikçisi Max Tegmark'a göre, muhtemelen sonsuza kadar.
Çoklu Evrenlerin Kazandırdıkları
Yani bizim yaklaşık 92 milyar ışık yılı genişliğe sahip gözlenebilir evrenimizin çok daha dışında, çok fazla sayıda boyuta sahip, çok daha farklı fiziksel özelliklere ve parametrelere sahip diğer evrenler bulunmaktadır. Alan Guth şöyle devam ediyor:
Ben çoklu evrenleri savunmaktayım; ancak yine de bu iddianın doğru olduğunu savunmamak gerekiyor. Ancak yine de, çoklu evrenlerin bugün kozmologların kafasını karıştıran pekçok şeyi açıkladığı da bir gerçek.
Örneğin, 1988 yılında yapılan bir keşif evrenimizin giderek artan bir hızla genişlediğini gösterdi; halbuki ortak kütleçekim etkisi evren genişlemesini yavaşlatmalıydı. Bu keşif, 2011 Nobel Fizik Ödülü'ne layık görüldü ve bu, çoğu zaman "karanlık enerji"nin bir delili olarak kabul edilir. Karanlık enerjinin, kozmik skalada kütleçekime karşıt etkide bulunduğu düşünülüyor. Bunun doğası ise köklü bir gizemdir. Chicago Üniversitesi'nden Michael Turner'ın dediği gibi karanlık enerjiye dair bildiğimiz tek şey, ismidir. Guth şöyle anlatıyor:
Karanlık enerjiyle ilgili hesapladıklarımızla gözlemlediklerimiz arasında abartılı bir fark vardır.
Kuantum teorisine göre atom altı parçacıklar sürekli bir şekilde, anlık olarak var olup uzay vakumunda yok olurlar. Bu parçacıkların enerjileri olmalıdır; ancak teorik olarak hesaplanan bu vakum enerjisi, evrende gözlediğimizin 10120 kat fazlasıdır (1'in yanında 120 tane sıfır). Bu uyumsuzluk, fizikçilerin uzun zamandır utanç kaynağı olmaktadır.
Çoklu evrenler ise bu sorunu derhal ortadan kaldırabilir. Kozmik genişlemeyle var olmuş tüm evrenlerde, bizim evrenimiz belki de şans eseri göreceli olarak zayıf olanlardan birisidir. Diğer evrenlerin bazılarında, anti-kütleçekimi kuvveti belki de fizikçilerin beklentilerine uyuyordur ve tüm maddeyi paramparça ediyordur.
Çoklu evrenler aynı zamanda bir diğer utancı ortadan kaldırmaktadır: süpersicim teorisinin öngördüğü çok sayıda boyutları... Sicim teorisi atom altı parçacıkları çok ufak enerji iplikçikleri (sicimleri) ile tanımlar. Ancak buna göre, evrende 11 boyut bulunmalıdır, gözlemlediğimiz üzere 4 değil. Belki de sicim teorisi tüm olası evrenleri tanımlıyordur, sadece bizimkisini değil. Bu duruma göre, aşırı fazla sayıda olasılıkta evren olabilir: 10500 civarında!
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Linde 9 Mart 2014'te yazdığı makalesinde "Çoklu Evrenler Kulübü'ne katılın!" diyor. Görünen o ki bir dizi matematiksel utanç, açıklamalar bulutu içerisinde yok oluyor. Çoklu bir evren modelinde, bir fizikçinin felsefesi dahilinde hayal edebildiklerinden daha fazlası bulunabilir. Böylece sadece kendi, mutsuz dünyamıza ve "cennetlere" [İngilizcede "gökyüzü" ve "uzay" anlamında kullanılır] bağlı kalmak zorunda değiliz.
Yaşam, Evren ve Her Şey!
Çoklu evrenler aynı zamanda kendi evrenimizle ilgili halen süregelen bazı paradoksları da çözebilir. Örneğin antropik ilke sorununu: bizlerin, gözlem yapabilmemiz için var olduğumuz iddiası [bir diğer deyişle, evrenin bizler için var olduğu düşüncesi].
Kozmologlara göre evrenimiz rahatsız edici düzeyde yaşam için "hassas bir şekilde" ayarlanmış gibi gözükmektedir. Fiziksel değişkenlerin (elektronları atomlara bağlayan kuvvetten tutun da, göreceli olarak zayıf olan kütleçekime kadar her değişkenin) harika bir şekilde bir araya geldiği Goldilocks bölgeleri olmaksızın, gezegenler, yıldızlar, biyokimya ve yaşamın kendisi mümkün olmazdı. Guth şöyle diyor:
Eğer ki 4'ten fazla boyut olsaydı atomlar birbirlerine yapışırdı.
Büyük Patlama'yla var olan tek evren bizimkisiyse, böylesine yaşama uygun parametrelerin var olması aşırı düzeyde olanaksız gibi görünüyor. Ancak zibilyonlarca evreni barındıran bir çoklu evren modelinde, şansa bağlı olarak az sayıda yaşama uygun evren var olabilir. Biz de, bunlardan birinde bulunuyor olabiliriz. Guth sözlerini şöyle sonlandırıyor:
Bir çoklu evren içerisinde yaşam, kendisi için uygun olan bir avuç vakumlu bölgede var olmuş olabilir. İşte bu sebeple gördüğümüz şeyleri görmekteyiz. Özel olduğumuz için değil, yapabildiğimiz için.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 12
- 7
- 7
- 5
- 5
- 3
- 3
- 2
- 1
- 0
- 0
- 0
- Çeviri Kaynağı: National Geographic | Arşiv Bağlantısı
- A. Linde. (2014). Inflationary Cosmology After Planck 2013. ArXiV. | Arşiv Bağlantısı
- S. Weinberg. (2005). Living In The Multiverse. ArXiV. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 05/11/2024 12:23:47 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/2078
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
This work is an exact translation of the article originally published in National Geographic. Evrim Ağacı is a popular science organization which seeks to increase scientific awareness and knowledge in Turkey, and this translation is a part of those efforts. If you are the author/owner of this article and if you choose it to be taken down, please contact us and we will immediately remove your content. Thank you for your cooperation and understanding.