Gündüzleri Ay'ı Neden Görebiliyoruz?

Ay'ı bazen tıpkı gece gördüğümüz gibi gündüzleri de görebiliriz; zira Ay, gündüzleri de Güneş'ten aldığı ışığı yansıtmaktadır ve Dünya'ya olan yakınlığı nedeniyle, gündüz vakti de gezegenimizde gözle görülebilecek kadar parlak kalabilmektedir. Nihayetinde Ay, Güneş'ten sonra görebildiğimiz en parlak gök cismidir.

Ancak Ay, Dünya'nın atmosferi ve yörüngesinden ötürü gündüzleri her zaman görünür olmayabilir. Öyle ki eğer Dünya'nın bir atmosferi olmasaydı, Ay her zaman görünür olurdu. Tabii ki Ay, bazı evrelerinde konumu nedeniyle görünürlüğünü kaybedebilmektedir. Örneğin Yeni Ay evresinde Ay'ın aydınlık tarafı dışarı, karanlık tarafı ise Dünya'ya bakar. Bu da Ay'ın Dünya'dan görülemeyeceği anlamına gelir.

İş, Bulutsuz Bir Gökyüzü ile Bitmiyor!

Atmosferimizde bulunan, çoğunluğu azot (nitrojen) ve oksijen olan gaz partikülleri, mavi ve mor gibi kısa dalga boylu ışıkları saçmaktadır. Işığı emme ve bir başka yönde yansıtma şeklinde gerçekleşen bu saçılım, gökyüzümüze mavi rengini verir.

Ay'ın gündüz vakti Dünya'dan görülebilmesi için Güneş'ten saçılan ışıktan daha güçlü bir şekilde parlaması gerekmektedir. Ay, Yeni Ay evresinden ardından 2-3 gün boyunca Dünya'dan görülememektedir; zira Güneş'in saçtığı ışık, Ay'ın bu evrede saçtığı ışıktan daha parlaktır. Bununla beraber Ay'ın Dünya'ya görece yakınlığı (ortalama 384.400 kilometre), yansıttığı ışığın, diğer yıldızlar veya gezegenler gibi daha uzaktaki gök cisimlerine kıyasla daha güçlü ve parlak görünmesini sağlamaktadır.

Güneş'ten gelen ışık, geceleri görebildiğimiz diğer yıldızlardan (ve tabii ki Ay'dan) katbekat daha parlaktır ve bu gök cisimlerinden gelen ışığın çoğunu, çoğu zaman tamamen bastırır; ancak Ay'dan yansıyan ışık, bazen gündüzleri de görülebilecek kadar parlak olabilmektedir.

Gökbilimciler, galaksiler ve nebulalar gibi gök cisimlerinin parlaklığını ölçmek için yüzey parlaklığını ölçme yöntemine başvururlar. Bu yöntem, bir gök cisminin gece vakti gökyüzünün bir alanı boyunca yaydığı ışık miktarınının ölçülmesini içerir. Ay, Dünya'ya diğer gök cisimlerine kıyasla çok daha yakındır; dolayısıyla yüzey parlaklığı, gökyüzünün yüzey parlaklığından daha fazladır ve gündüzleri dahi görülebilir. Bununla birlikte Ay'ın gün ışığındaki görünürlüğü, mevsimler, Ay'ın evreleri ve hava durumu gibi diğer faktörlerden de etkilenmektedir.

Ay, yıl boyunca ayın ortalama 25 günü gün ışığında görülebilir. Bir aylık periyodun kalan beş günü ise Ay'ın Yeni Ay ve Dolunay evrelerine tekabül etmektedir. Ay, Yeni Ay evresinde Güneş'e yaklaştığı için görülememekte; Dolunay evresinde ise günbatımında doğması ve gündoğumunda batması sebebiyle yalnızca geceleri görülebilmektedir. Pennsylvania'da bulunan Villanova Üniversitesi'nde astronomi ve astrofizik profesörü olan Edward Guinan şöyle diyor:

Ay'ın Güneş'le beraber bir süre gökyüzü semalarını süslemediği tek gün dolunaydır. Dolunayda Güneş batar, Ay doğar veya Ay batar, Güneş doğar.

Ay, günde 12 saat boyunca ufuk çizgisinin üzerinde bulunabilir; ancak bu 12 saat, her zaman gündüz saatlerine denk gelmeyebilir. Örneğin orta enlemlerde, günlerin kısaldığı kış aylarında, Ay'ın görülebileceği zaman da doğal olarak kısalmaktadır.

Guinan'a göre, Ay'ın gün ışığında en net görülebildiği zaman, Ay'ın İlk Dördün (Yeni Ay'dan bir hafta sonra) evresi ve Üçüncü Dördün (Dolunay'dan bir hafta sonra) evresidir. Ay, İlk Dördün'de, öğleden sonra, doğu tarafında kalan gökyüzünde yükselirken görülebilir. Üçüncü Dördün'de ise sabah saatlerinde batı gökyüzünde batarken görülebilir. Guinan bu evrelerin, Ay'ın gökyüzünde Güneş'le birlikte günde ortalama beş ila altı saat boyunca görülebilmektedir.

Bununla beraber Ay'ın görünürlüğünü etkileyen bir başka olgu da Dünya'nın yansıttığı ışıktır. Guinan, konu hakkında şunları söylemektedir:

Hilal evresinde Ay, Güneş'e yakın açıda bulunmaktadır. Bu evrede Ay'ın karanlık tarafı, ışığa rağmen görülebilmektedir. Zira bu taraf, Dünya'dan yansıyan ışığı almaktadır. Bu fenomen, yeni ay evresinden üç veya dört gün sonra, Ay hilal evresindeyken rahatlıkla gözlemlenebilir.