Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Genel Görelilik Teorisi Deneysel Olarak İspatlandı mı?

3 dakika
1,310
Genel Görelilik Teorisi Deneysel Olarak İspatlandı mı? The Washington Post
Evrim Ağacı Akademi: Genel Görelilik Teorisi & Kütleçekim Fiziği Yazı Dizisi

Bu yazı, Genel Görelilik Teorisi & Kütleçekim Fiziği yazı dizisinin 11 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan " Kütleçekimiyle İlgili (Muhtemelen) Bilmediğiniz 20 Gerçek!" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Einstein 1915 yılında Genel Görelilik Teorisini ortaya attıktan sonra, teorinin test edilebilmesi için aynı zamanda üç öneride de bulundu: Merkür'ün günberi noktasının yaptığı presesyon hareketi, çekimsel alanda hareket eden ışığın sapıncı ve çekimsel kırmızıya kayma. Merkür'ün durumu o zamanlarda da biliniyordu ve bunlar kısa sürede doğrulandı. Aynı zamanda bugün bu yöntemlere ek çeşitli yöntemlerle de görelilik teorisini test edebiliyoruz.

Merkür'ün Enberi Noktasının Presesyonu

Diğer gezegenlerin aksine Merkür, ilginç bir yörünge hareketine sahipti. O zamanlar Newton mekaniği ile yörünge hareketleri gayet başarılı bir şekilde açıklanabiliyordu, lakin Merkür'ün bu garip hareketini açıklamak o kadar kolay değildi. Çünkü denklemler, normal koşullarda böyle bir hareket olmasını mümkün kılmıyordu. Belki de henüz fark edilememiş başka bir gezegen, Merkür'ün yörüngesinde değişimlere sebep oluyordu diye düşünüldü. Bu gezegenin bulunması çok kolaydı, fakat ortada bir gezegen yoktu.

Yörüngenin yaptığı bu kayma hareketini Einstein'ın Genel Görelilik Teorisi kusursuz bir biçimde açıklıyordu. Çünkü bu harekete sebep olan şey, cisimlerin birbirine uyguladığı çekim değil, bükülen uzay-zamanda yaptıkları hareketti ve böylesi bir fizikte böyle bir yörünge hareketi öngörülebiliyordu. Hatta diğer gezegenler de bu hareketi yapıyordu, yalnızca bu durum Merkür'de daha barizdi. Gözlemler, genel görelilik teorisinin öngördüğü kayma miktarıyla kusursuz bir biçimde örtüşüyordu.

Tüm Reklamları Kapat

Çekimsel Alanda Işığın Sapıncı

Genel görelilikte, eğer cisimler uzay-zamanı büküyorsa ve cisimler yine bu bükülen uzay-zamanda hareket etmek zorundalarsa ışık çekimsel bir alandan geçerken yönünü değiştirmelidir ve bu ölçülebilirdir. Nitekim Eddington 1919 yılında, bir Güneş tutulması sırasında arka plan yıldızlarının görüntüde ne kadar yer değiştirdiklerini inceledi. Böylece ışıklarının, Güneş'in oluşturduğu çekimsel alan tarafından saptırılıp saptırılmadığını görebilecekti. Sonuçlar, gerçekten de ışığın bir sapınca uğradığını gösteriyordu. Üstelik miktar da tam olarak teorinin öngördüğü miktardı. Bu gözlem Genel Görelilik Teorisini doğrulayan ilk güçlü keşif oldu.

Bugün galaksi kümelerinin arka planlarında kalan cisimlerin görüntülerini merceklemesinden faydalanarak, kümenin kütlesi gibi önemli ölçümler yapabiliyoruz. Bu sebeple çekimsel merceklenme, hâlâ güncel ve önemli bir çalışma alanı. Aynı zamanda eğer teorinin küçük mertebelerde kaçırdığı bir detay varsa, teknolojinin de gelişmesiyle bunun da sınanmasına imkân tanıyacak harika bir araç konumunda.

Kütleçekimsel Kırmızıya Kayma

Çekimsel bir alandan (yani herhangi bir cismin yüzeyinden) bir foton fırlatıldığını düşünelim. Foton, kütleçekimsel alandan kurtulduğu sırada enerjisinin bir kısmını buraya harcar. Enerjisinin azalması, dalga boyunun kırmızıya kayması demektir. Yani farz edelim ki güçlü bir kütle çekimsel alandan mavi bir foton bırakılıyor. Dışarıdaki bir gözlemci bu fotonu kırmızı olarak görebilir. Çünkü yolculuğa mavi bir şekilde (daha yüksek enerjili bir şekilde) başlayan foton, enerjisini bir miktar kaybederek, yoluna kırmızı (daha düşük enerjili bir şekilde) devam etmiştir.

Bu durum da pekâlâ ölçülebilirdir ve ilk olarak 1971 yılında Greenstein tarafından Sirius B yıldızında ölçülmüştür. Bu da Genel Görelilik Teorisinin önemli sonuçlarından birini doğrulamaktadır.

Tüm Reklamları Kapat

Radar Yankılanması (Zaman Farkı)

Uzayda yer alan bir uyduya gönderilen sinyalin gidiş geliş süresi düz bir uzay için kolaylıkla hesaplanabilir. Yapılan denemeler, gelen ve giden sinyal arasında bir zaman farkı oluştuğunu göstermiştir. Bu durum, kütleçekimsel etkiler sebebiyle arada kalan uzay-zamanın bükülmesi açısından Genel Görelilik Teorisiyle açıklanabilir.

Daha ilginç bir deneme, çok hassas iki saatten birini yüksek bir zirveye çıkarıp, diğerini deniz seviyesinde bırakarak yapılabilir. Deniz seviyesine yakın olan çekimsel alandan daha çok etkilendiği için, zaman onun için çok az bir miktar da olsa daha yavaş akacaktır. Her ne kadar bu miktar kara delik gibi sıkışık cisimler için oldukça fazla olabilse de Dünya için bu değer çekirdek bölgesinin, yüzeyinden yalnızca 2.5 yıl daha yaşlı olduğunu söyler.

Genel Görelilikte Çekimsel Dalgalar

Einstein'ın Genel Görelilik Teorisinden tam 100 sene sonra, varlığını öngördüğü kütleçekimsel dalgalar gözlemsel olarak 2015 yılında doğrulandı. Biri 39 Güneş kütleli, diğeri 29 Güneş kütleli olan iki karadeliğin birleşmesi sonucunda, 62 Güneş kütleli bir kara delik ortaya çıktı. Geriye kalan 3 Güneş kütlesi ise, çekimsel dalga olarak ortama yayıldı ve Dünya'ya ulaştı.

Bize ulaşan bu dalga, bir atom çekirdeğinden daha küçük bir ölçekte Dünya'nın büzülüp genişlemesine neden oldu ve bu dalga, LIGO tarafından tespit edildi. Teori, böylesi dalgaları öngörüyordu ve teknolojinin gelişmesiyle gözlenmeleri bu ilk defa 2015 yılında mümkün oldu. Böylelikle Genel Görelilik Teorisi bir kez daha doğrulanmış oldu.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Genel Görelilik Teorisi & Kütleçekim Fiziği Yazı Dizisi

Bu yazı, Genel Görelilik Teorisi & Kütleçekim Fiziği yazı dizisinin 11 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan " Kütleçekimiyle İlgili (Muhtemelen) Bilmediğiniz 20 Gerçek!" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
23
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Bilim Budur! 7
  • Muhteşem! 4
  • Tebrikler! 3
  • İnanılmaz 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • U. I. Uggerhøj, et al. (2016). The Young Centre Of The Earth. European Journal of Physics, sf: 035602. doi: 10.1088/0143-0807/37/3/035602. | Arşiv Bağlantısı
  • B. P. Abbott, et al. (2016). Observation Of Gravitational Waves From A Binary Black Hole Merger. Physical Review Letters, sf: 061102. doi: 10.1103/PhysRevLett.116.061102. | Arşiv Bağlantısı
  • N. S. Hetherington. (1980). Sirius B And The Gravitational Redshift - An Historical Review. adsabs.harvard.edu, sf: 246-252. | Arşiv Bağlantısı
  • P. Coles. Cosmology: The Origin And Evolution Of Cosmic Structure. ISBN: 9780471954736.
  • G. M. Clemence. (1947). The Relativity Effect In Planetary Motions. Reviews of Modern Physics, sf: 361. doi: 10.1103/RevModPhys.19.361. | Arşiv Bağlantısı
  • C. Kılınç. (Ders Notu). Ege Üniversitesi Astronomi Ve Uzay Bilimleri Bölümü Galaksiler Ve Kozmoloji Ders Notları.
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 23/12/2024 10:47:24 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12785

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Özellikler
Kanat
Kanser
Embriyo
Hastalık
Viroloji
Sağlık Personeli
Salgın
Ahlak
Makine
Hominidae
Diş
Kuş
Koronavirüs
Yüz
Türleşme
Ses Kaydı
Mikrobiyota
Enfeksiyon
Test
İnsan Türü
Böcekler
Eczacılık
İspat
Evrenin Genişlemesi
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ö. Kayalı. Genel Görelilik Teorisi Deneysel Olarak İspatlandı mı?. (29 Şubat 2024). Alındığı Tarih: 23 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/12785
Kayalı, Ö. (2024, February 29). Genel Görelilik Teorisi Deneysel Olarak İspatlandı mı?. Evrim Ağacı. Retrieved December 23, 2024. from https://evrimagaci.org/s/12785
Ö. Kayalı. “Genel Görelilik Teorisi Deneysel Olarak İspatlandı mı?.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, 29 Feb. 2024, https://evrimagaci.org/s/12785.
Kayalı, Ögetay. “Genel Görelilik Teorisi Deneysel Olarak İspatlandı mı?.” Edited by Ögetay Kayalı. Evrim Ağacı, February 29, 2024. https://evrimagaci.org/s/12785.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close