GABA ile Zenginleştirilmiş Domatesler Satışa Sunuldu!

CRISPR Cas-9 teknolojisi ile genomu düzenlenen besinler Japonya'da ilk kez 2021 yılında pazara sürülmüştü. Genetiği değiştirilerek yüksek miktarda gamma-aminobütirik asit (GABA) içermesi sağlanan Sicilian Rouge domatesleri ise yakın zamanda merkezi Tokyo olan Sanatech Seed tarafından Japonya'daki tüketicilere sunuldu. Şirket, GABA'nın ağız yoluyla tüketiminin kan basıncını düşürerek rahatlamayı ve gevşemeyi sağladığı çalışmaları temel alarak bu domateslerin böyle amaçlarla kullanılabileceğini söyledi.^[1]

GABA ve Sağlığa Etkileri

GABA, beyinde sinir hücreleri arasındaki impuls iletimini engelleyen bir amino asit ve nörotransmiterdir. Glutamik asit dekarboksilaz (GAD) enziminin yardımıyla glutamattan sentezlenir. GAD, bitkilerde kalsiyum düzenleyici bir protein olan kalmoduline bağımlıdır ve asidik pH'da aktive olur.^[2]

GABA'nın insan sağlığına etkileri tam olarak bilinmemektedir. Omurgalılarda beyinde yüksek seviyelerde bulunmaktadır. Literatürde tansiyon düşürücü, sakinleştirici vb. etkileri üzerine yapılmış çalışmalar vardır.^[3]

Beyinde GABA seviyesinin düşmesi anksiyete, depresyon ve uykusuzluk gibi çeşitli sağlık problemleriyle ilişkilendirilmiştir. Sağlığa yararlı etkileri nedeniyle çeşitli biyolojik yöntemler kullanılarak bitkilerde daha fazla GABA üretimi denenmektedir.^[4]

GABA İçeren Besinler ve Besin Zenginleştirme

GABA insan vücudunda, bitkilerde, mantarlarda, hayvanlarda ve besinlerde doğal olarak bulunur. İlk olarak patates yumru dokusunun bir bileşeni olarak gözlenmiştir. Esmer pirinç, şarap, çikolata ve laktik asit bakterilerinin bulunduğu peynir, yoğurt gibi fermente besinlerde bulunmaktadır. Patates, ıspanak, lahana, brokoli, domates gibi sebzeler; elma, üzüm gibi meyveler ve arpa ile mısır gibi tahıllar da GABA içeren besinlerdendir.

GABA'nın fizyolojik işlevlerinden dolayı yüksek GABA içeren besinlerin geliştirilmesine yönelik çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. Fermentasyon yöntemi, bu amaç doğrultusunda sıkça kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntemde M. purpureus mayasından gelen GAD enzimi ile GABA oluşumu arttırılmaktadır.

Sanatech'te çalışan araştırmacılar, GABA senteziyle ilgili metabolik yolağı değiştirerek domatesteki GABA miktarını arttırmışlardır. Kalmodulinin bağlanma alanını kodlayan bir gen devre dışı bırakılmış ve bu sayede glutamat molekülünün GABA'ya dönüşmesini sağlayan GAD'ın aktivitesi arttırılmıştır. Sonuç olarak domateslerde daha fazla GABA sentezlenmiştir.^[5]

Sanatech, domateslerin yüksek düzeyde GABA içerdiğinin altını çizerek kan basıncını düşürmede ve gevşemede kullanılabileceğini vurgulamaktadır. Sanatech'in Tsukuba Üniversitesi'nde bitki moleküler biyoloğu olan baş teknoloji sorumlusu Hiroshi Ezura, Japonya'da besin takviyelerinin ve GABA ile zenginleştirilmiş besinlerin halk arasında popüler olduğunu ifade ederek şöyle söylemiştir:

GABA, Japonya'da sağlığa yararlı olan C vitamini kadar popüler bir bileşiktir.

Ezura ayrıca, çikolata gibi 400'den fazla besinin GABA ile zenginleştirilerek Japon pazarına sürüldüğünü belirtmiştir. Buna karşın beslenme bilimcisi Renger Witkamp, GABA tüketiminin sağlığa yararları konusunda fikir birliği olmadığını ve kan-beyin bariyerini aşıp merkezi sinir sistemine ulaştığına dair kanıtların yetersiz olduğunu söylemiştir. Normale kıyasla yaklaşık 4-5 kat daha fazla GABA içeren domateslerin kan basıncına etkisi ise henüz bilinmemektedir. CRISPR teknolojisinin kullanılması ise bu ürünlerin genetiği değiştirilmiş organizma olarak adlandırılmamasını sağlamaktadır ve bu da ürünün pazarlamasını kolaylaştırmaktadır.