Erkek Yılanların Dişi Yamyamlığı, Evrimsel Bir Bilmeceye Dönüştü!

Hayvanlar aleminde yamyamlığa rastlamak hiç de şaşırtıcı bir gözlem sayılmaz. Hatta dişi karadul örümceklerinin (Latrodectus spp.) çiftleştikten sonra erkekleri tüketebilmesi, cinsel yamyamlık adı verilen olgunun oldukça ünlü bir örneğidir.^[1] Buna benzer olarak yılanlarda, özellikle de kral kobralar ile zehirli bir engerek türünde (Vipera latastei) yamyamlığın belgelendiği vakalar da bulunmaktadır.^[2] Bu yılan türlerinde tüketilen taraf genelde erkekler olur: ya hemcins rakipleri ya da aynı türün dişileri tarafından... Ethology dergisinde yayımlanan bir makalede araştırmacılar, bazı erkek yılanların bu senaryoyu baş üstü döndürerek türdeş dişi yılanlarla, başka bir deyişle potansiyel eşleriyle beslendiğini rapor ediyor.^[3]

Montpellier yılanları (Malpolon monspessulanus) olarak da tanınan bu yılan türünde yalnızca birkaç yamyamlık vakası gözlemlenmiştir.^[4] Bu yeni bilgilerin kaynağı olan kamuya açık Fransız hayvan gözlemleri veri tabanında kullanıcılar, Fransa'nın güneyindeki erkek Montpellier yılanlarının çiftleşme mevsimlerinin dışında kendileriyle türdeş yetişkin dişileri yediği üç örneği belgelemiştir. Güney Afrika, Johannesberg'ün Witwatersrand Üniversitesine bağlı organizma biyoloğu Xavier Glaudas ile Ligue pour la Protection des Oiseaux PACA'dan iş arkadaşı Nicolas Fuento, hazırladıkları makalede bulgularını anlatarak birkaç olası açıklama öne sürüyorlar: Yılanların fırsatçı beslenme yatkınlıkları, av kıtlığı ve tür içi rekabeti ortadan kaldırmak bu sebeplere örnek gösterilebilir.

The Scientist, Glaudas ile yamyamlığın genelde potansiyel olarak nasıl avantajlar getirebileceği ve araştırma notlarında belgelenen beklenmedik sonuçlar üzerine konuştu:

The Scientist: Montpellier yılanlarında bu olayların gözlendiğini öğrendiğinizde ilk tepkiniz ne idi?

Xavier Glaudas: Oldukça şaşkındım. "Ciddi misin? Gerçekten mi?" filan demiştim ve bu tek bir defa gözlenen bir olgu da değildi... Düşündüm de tamam, tüm bunları bir araya getirmeliyiz. Bir şeyler yazmalıyız çünkü bunlar kulağa epey mantıksız geliyor ve bunu bildirmemiz gerek. Sonra [Fuento] bana fotoğrafları gönderdi ve baya heyecanlıydım... Peşine de bu türlerin uzmanlarına evet, gerçekten de ortada erkeklerin yetişkin dişilerden beslendiği üç farklı vakanın olduğunu onaylattık.

TS: Hakkında makale yazdığınız Montpellier yılanlarının yamyamlık örneklerinde size neden şaşırtıcı ya da mantıksız gözüktü?

XG: Biz biyologların büyük bir çoğunluğu, yetişkin bir erkeğin yetişkin bir dişiden beslenmesinin biraz saçma olduğunu düşünürüz. Bence bu, genelde erkek yılanların sadece uyum başarısını arttırmak için olabildiğince çok dişi ile çiftleşmeye çalıştığını belirten eski bir paradigmadan dolayı olabilir. Erkekler, tipik olarak, yavruyla ilgilenmez. Hamile olan kendisi değildir. Yani karşılaştığı her dişi ile çiftleşmeye çalışmak, onun için yararlı olacaktır. Ama artık son birkaç yıldır bu paradigma bir nevi değişmekte, çünkü biz erkeklerin de artık hangi dişilerle çiftleştikleri konusunda seçici olduğunu fark etmeye başladık.

En başta anlamsız gelebiliyor. Ama sonra makaleyi yazdık ve fark ettik ki aslında bir erkeğin dişiyi yemesinin birçok sebebi olabilir. Hatta bu, uyarlanabilir bir şey bile olabilir. Başka bir deyişle bunu yapmak, erkeğin uyum başarısını artırabilir. [Bu gözlemleri] açıklayabileceğini düşündüğümüz bazı sebeplere de dikkat çekiyoruz.

The Scientist

TS: Yılanlardaki bu gözlemi açıklayan ve makalede belirttiğiniz üç farklı hipotezi açıklayabilir misiniz?

XG: Yamyamlığın genelde geniş bir rejime sahip türlerde gözlenmesi şeklinde bir eğilim bulunmakta. [Montpellier yılanları] fırsatçı avcılardır. Çoğu zaman agresif beslenmeleri de üzerine düşündüğümüz bir olasılık tabii: Yani erkekler bir hareket görüp avcı moduna geçmiş olabilirler. Bu ilk hipotez.

Başka bir açıklama da av popülasyonu üzerine. [Montpellier yılanları] bazı koşullarda yılan yerler, fakat özelleşmiş yılan yiyicileri de değiller. Yani her zamanki avlarının o sıralarda kıtlaşması ile erkeklerin bu fırsatı kullanıp [türdeşleri ile] beslenmiş olması mümkün. Ya da benzer bir şekilde tek bir birey belki de açlıktan ölmek üzereydi. Pek cılız ya da bir deri bir kemik gözükmüyorlardı ama belki... bu bireylerin çok aç olması onları dişilerini yemeye itmiş olabilir.

Üçüncü [olasılık] ise bunun iyi bir rakip eleme yöntemi olması. Bir türün en güçlü rakipleri, aynı ekolojik nişte yaşadıkları için kendi türünün üyelerinden gelir. Aynı kaynakları tüketip tipik olarak aynı avlardan beslenirler, yani aslında kendi türünü yemek yüzleşilen en güçlü rakibi ortadan kaldırmak demektir.

TS: Bu hipotezlerden birinin diğerlerinden daha güçlü olduğunu düşünüyor musunuz?

XG: Bunu bilebilmemizin bir yolu yok ve başka bir etkenin bulunması da olası... Tek yapabileceğimiz tahmin yürütmek. Biz gözlemler yapıp hazırdan var olan teorik çerçeveyi kullanarak açıklama getirmeye çalışırız.

The Scientist

TS: Sizce bu tarz bir yamyamlığın önceden düşünülenden daha yaygın olma olasılığı bulunuyor mu?

XG: Aslına bakarsanız bu zaten yaygın. Birçok organizma bu davranışı göstermekte ve hayvanlar aleminde de neredeyse her yerde... Yakın zamanlarda Afrika kobraları üzerine yazılan bir makalede kobra türleri içerisinde birbirlerinden avlanıldığından bahsediliyordu.^[5] Ama yamyamlar hep erkekleri tüketir. İlginç olan kısım da bu araştırmaların hiçbirinde bir erkeğin bir dişiyi yediği tek bir vakanın bile bildirilmemiş olması. Bu yüzden bizim araştırmamızın doğada gözlenen yamyamlık örüntülerini tanımlamaya bir katkısı var. Yayımlanan diğer yamyamlık çalışmalarının çoğundan biraz farklı.

[Bunları takiben yazılan bir e-mailden]: Yalnızca üç gözlemimiz olsa da tüm bu yamyamlık olaylarının erkeklerin dişileri yemesinden oluşması aslında bu davranış biçiminin bu türde sandığımızdan daha da yaygın olabileceğini düşündürmekte.