Ektopik Gebelik Nedir? Nasıl Tespit Edilir, Nasıl Tedavi Edilir?

Genel Bilgiler: Patoloji ve Mekanizma

Gebelik, yumurtanın döllenmesiyle başlayan bir süreçtir. Normalde döllenen yumurta, uterusun (rahim) iç boşluğuna bakan yüzüne gömülür ve burada büyümeye başlar. Ektopik gebelik ise döllenmiş yumurtanın uterusun iç boşluğu dışındaki bir yere gömülüp burada büyümeye başlamasıdır.

Normal gebelik fizyolojisi yumurtalıktan salıverilen yumurtanın fallop tüplerinde spermle döllenip daha sonrasında uterusa taşınarak burada gömülmesi esasına dayalıdır. Ektopik gebelik genellikle döllenmiş veya döllenmemiş yumurtayı yumurtalıktan rahme taşıyan ve genellikle döllenmeye ev sahipliği yapan fallop tüplerinde görülmektedir.

Eğer bir sebeple fallop tüplerinde bir inflamasyon oluşmuşsa veya bir yapı bozukluğu gelişmişse, hormonal düzensizlikler veya döllenmiş yumurtanın çok hızlı büyümesi gibi sürece bağlı değişimler oluşmuşsa döllenmiş yumurta tüplerden uterusa inememekte, bir nevi hapis kalmaktadır. Bu şekilde fallop tüplerinde olan gebeliklere tubal gebelik denmektedir. Ektopik gebelik ayrıca yumurtalıkta, abdomen (karın duvarı) boşluğunda veya rahim ağzı olan servikste görülebilmektedir.

Ektopik gebelik, normal gebelik gibi ilerlememektedir. Tedavi edilmediğinde döllenmiş yumurta yaşamla bağdaşmaz bir konumda kalırken, etrafındaki büyüyen doku da yaşamı tehdit edici kanamalara sebep olabilir.

Belirti ve Semptomlar

Başlangıçta hiçbir semptomla karşılaşılmayabilir. Yine de kimi ektopik gebelik hastası kadınlar, normal gebeliğin belirti ve semptomları olan menstrüasyon gecikmesi, bulantı veya memede hassasiyetle karşılaşabilirler. Eğer ektopik gebelik hastaları gebelik testi yaparlarsa, sonuç pozitif çıkacaktır. Yine de bu gebelik şekli normal gebelik gibi ilerlemeyecektir. Döllenmiş yumurta uygun olmayan bir yere gömülürse, gelişimi süresince belirti ve semptomları da giderek belirginleşecektir.

İlk uyarıcı belirti, açık renkli vajinal kanama ve pelvik (leğen kemiği bölgesi) ağrıdır. Eğer kanama tubal gebeliğe bağlı oluşursa nörolojik kökenleri benzer olan sinirlerce duyu alındığından omuzda ağrı (yansıyan ağrı) veya ani bağırsak hareketleri oluşabilir. Ektopik gebelik ilişkili vajinal kanamalar hastalarca menstrüel kanama gibi algılanabilmektedir. Özellikle düzensiz menstrüasyon gören veya menstrüasyon düzenini takip etmeyen kadınlarda ektopik gebeliğe bağlı kanamaların hastalar tarafından ayırt edilmesi oldukça zordur. Spesifik belirti ve semptomlar kanın nerede biriktiğine ve ilgili anormalliğin hangi sinirlerce algılandığına bağlı olarak değişecektir.

Eğer tubal gebelikte döllenmiş yumurtanın çevresindeki doku büyümesi bir noktada fallop tüplerini yırtarsa (rüptür) abdomen bölgesine hayatı tehdit edecek ciddiyette kanamalar görülebilir. Bu kanama da baş dönmesi, bayılma ve şok tablolarına sebep olabilir. Gebelikte;

• vajinal kanamaya eşlik eden çok şiddetli pelvik ağrı varlığında,
• çok yoğun baş dönmesi veya baygınlık durumlarında,
• omuz ağrılarında acil şekilde doktorunuza başvurulması önerilmektedir.

Ayırıcı tanı açısından dikkat edilmesi gereken durumlar:

• Fizyolojik, döllenmiş yumurtanın gömülmesine bağlı implantasyon kanaması,
• Spontan abortus (düşük),
• Servikal (rahim ağzında), vajinal veya uterusta patolojik bir durum (örneğin polip),
• subkoryonik hematom (bebek ile anne arasında biyokimyasal iletişim kuran ve bebeğe ait olan bu yapının çevresinde kanama odakları),
• gestasyonel trofoblastik hastalıklardır (bebeğin anne ile temas ettiği yapılarının hastalıkları).

Risk Faktörleri

• Daha önceden ektopik gebelik geçirmiş olmak.
• İnflamasyon veya enfeksiyon. Cinsel yolla bulaşan özellikle gonore ve klamidya gibi enfeksiyon etkenleri fallop tüplerini ve komşu dokuları inflame etmekte, sonuçta ektopik gebeliğe neden olabilmektedir.
• Kısırlık tedavisi. Yapılan araştırmalar hem kısırlığın kendi başına hem de IVF (in vitro fertilization) gibi yardımcı üreme tekniklerinin ektopik gebelik riskini arttırdığını göstermektedir.
• Tubal cerrahi öyküsü. Fallop tüplerinde yapı veya işlev bozukluğuna bağlı yapılan cerrahiler sonrası yapışıklıklar veya tıkanıklıklar oluşumuna bağlı ektopik gebelik riskinin artışı gösterilmiştir.
• IUD (intrauterin device), yani uterus içi gebelik önleyici ve tubal ligasyon, yani fallop tüplerinin cerrahi olarak kapatılması gibi doğum kontrol yöntemlerinin ektopik gebelik riskini arttırdığı gösterilmiştir.
• Sigara. Rakamsal bir tespit olmasa da içme sıklığı arttıkça riskin arttığı gösterilmiştir.

Teşhis Yöntemleri

Pelvik muayene ile ağrının kaynağı, hassasiyet ve yumurtalık veya fallop tüplerinde kitle belirlenebilir. Yalnız ektopik gebelik tanısı için yeterli bir teşhis yöntemi değildir. Mutlaka kan testi ve ultrason tetkiki istenmektedir.

Öncelikle gebelik tespiti için kanda HCG (human chorionic gonadotropin) seviyelerine bakılır. Gebelik için cinsel birleşmeden 5-6 hafta sonra bu hormonun zamanla seviyelerinin hızla artmasının tespiti ile gebelik tanısı konur. Ardından transvajinal ultrason ile gebeliğin tam olarak nerede olduğu, bir başka deyişle normal/ektopik gebelik ayrımı yapılır. Ayrıca karın ultrasonu ile de gebelik durumu ve iç kanama varlığı araştırılabilir.

Kan kaybına bağlı anemi vb. durumların araştırılmasında tam kan sayımı ve ektopik gebelik tanısı sonrası olası kan transfüzyonu (kayıp kanın yerine konması işlemi) ihtiyacı açısından kan grubunun tespiti, süreci yönetmek için istenebilecek tetkiklerdendir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Tedaviler veya İdare Yöntemleri

Döllenmiş yumurtanın uterus dışında gelişmesi mümkün değildir. Hayatı tehdit edecek komplikasyonları engellemek için uterus dışında bulunan (ektopik) dokuyu vücuttan çıkarmak gerekmektedir. Semptomlara bağlı olarak ve ektopik gebeliğin teşhisi sonrası tedavi seçenekleri medikasyon (ilaçla tedavi), laparoskopi ve abdominal cerrahidir.

İlaçlar

Erken ektopik gebeliklerde ve özellikle düzensiz kanama durumlarında kullanılır. Metotreksat ismindeki ilaç genetik metabolizmayı etkileyerek hücrelerin çoğalmasını engelleyip mevcut hücreleri de yok etmektedir. Bu tedavi enjeksiyon ile yapılmaktadır ve ektopik gebeliğin kesin tanı olduğu durumlarda uygulanmaktadır. Enjeksiyon sonrası tedavinin başarısı açısından tekrar HCG hormon seviyelerine bakılmaktadır.

Laparoskopik Prosedürler

Salpingostomi ve salpingektomi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Laparoskopi:,; abdomende, göbek deliği veya yakınında küçük bir kesi ile ince bir tüp ve kamera kullanılarak yapılan girişimsel boyutu en az düzeye çeken bir cerrahi tekniktir. Salpingostomide ektopik gebelik kesesi alınır ve tüpler kendi başına iyileşmeye bırakılır. Salpingektomide hem ektopik gebelik kesesi hem de tüpler beraber alınmaktadır. Tedavinin hangisi ile sağlanacağı tüplerin yapı bozukluğu, rüptüre olup olmama durumu, kanamanın boyutu gibi hasarın boyutunu etkileyen faktörlere bağlıdır.

Acil Cerrahi

Yoğun kanamanın olduğu ektopik gebeliklerde laparoskopik veya laparotomik (açık cerrahi) olarak uygulanmaktadır. Bazı durumlarda fallop tüpleri kurtarılabilmekteyken rüptür olması durumunda tüpler rezeke (vücuttan çıkarılma) edilmektedir.

Etimoloji

Yunancada "ektopus" (ek- dışarıda, dışında anlamında ön ek ve -topus yer, anlamında kelime) kelimesi Modern Latinceye "ectopia" olarak geçmiş ve 1864 yılında İngilizcede gebelikle ilişkilendirilip "olması gerekenden başka bir yerde hastalıklı olarak bulunan" anlamı kazandırılmıştır.

Orta Türkçede kebe, "iri, şişkin" sözcüğünden evrilmiştir. Türkçe sözcük, Eski Türkçe aynı anlama gelen kaba sözcüğü ile eş kökenli olabilir; ancak bu kesin değildir.