Einstein'ı "Einstein" Yapan Akıl Hocası: Max Planck, Albert Einstein'in Hayatını Nasıl Değiştirdi?

Albert Einstein hiç şüphesiz bilim tarihinin en önemli figürlerinden biridir. Geliştirmiş olduğu Görelilik Teorisi, bugün Kuantum Mekaniği ile birlikte fiziğin iki başat teorisinden biri olarak kabul edilmektedir. Üstelik Fotoelektrik Etki üzerine yazdığı makale ile de bir anlamda Kuantum Mekaniği alanının da kurucularından sayılır ve bu çalışmasıyla Nobel Fizik Ödülü'ne layık görülmüştür.

Ancak bu kadar önemli bir kişilik olan Einstein için bu seviyeye gelmek, hiç de kolay olmadı. Kısmen kendisinden, kısmen de dış etkilerden kaynaklanan sebeplerden dolayı, aslında yirmili yaşlarının ortasına geldiğinde bir arkadaşının yardımı ile bulabildiği patent bürosunda kontrol memurluğu işini sürdürüyor, bir taraftan da yeni evlendiği eşi Mileva Mariç -ki kendisi sınıf arkadaşıdır- ve çocuklarını geçindirmeye çabalıyordu. Yeri gelmişken söyleyelim, Mariç de çok iyi bir matematikçi ve fizikçiydi ve bu alanda özel dersler vererek, aile bütçesine katkı sağlamaktaydı.

Memuriyet Dönemi

O dönemde soracak olsanız, görünüşte genç Albert'in hayatı bir memur olarak devam edecek gibiydi. Doktorasını verdikten sonra akademik kadro için başvurmuş, fakat hocaları hiç düşünmeden reddetmişti. Çünkü Einstein, karakter olarak içine kapanık, sunum yapmaktan ve hocaları ile fizik dahi tartışmaktan hoşlanmayan bir karaktere sahiptir. Doktora hocalarından yine önemli bir bilim insanı olan Herman Minkowski, şöyle demiştir:

Onun bu seviyeye geleceğini hiç birimiz düşünmemiştik, sınıfta hiç bir şey ile ilgisi yokmuş gibi davranırdı.

Bu dönemde Einstein'ın fiziğe olan ilgisi, patent ofisinden kendisi gibi sayısal bilimlerden gelen arkadaşları ve yine Almanya'dan İsviçre'ye ziyarete gelen Rudolf Ladenburg gibi fizikçilerle sohbet etmek ve patent bürosundaki boş zamanlarında kafasındaki meseleler(özellikle ışık ile ilgili olanlar) üzerinde uzun uzun düşünmekten ibaretti. Tam bu noktada Olympian Academy isimli kuruluştaki genç fizikçilerle kurduğu arkadaşlık, hayatını değiştirecekti.

Mucize Yıl

1905 yılında genç Einstein artık 25 yaşına basmıştı. Bir süredir üzerinde çalıştığı konularla ilgili makaleler hazırlamaktaydı. Bu arada Bern'den tanıdığı bilim insanı Conrad Habicht ile yazışır. Albert, onunla yaptığı yazışmalardan aldığı cesaret ile, o yılın Latince Annus Mirabilis (Mucize Yıl) olarak adlandırılmasını sağlayacak makaleleri yazar ve meşhur Annalen Der Pyshik dergisine yollar. Bu dört makale, sadece Einstein için değil, tüm insanlık için dönüm noktası olacaktır.

Planck, Einstein'in Hayatına Giriyor!

Einstein, 1905'te makaleleri yayınlandığında çocuk gibi sevinse de bu sevinci kısa sürer. Çünkü yazıları, bilim cemiyetinden dikkate değer bir ilgi görmez. Karakter olarak kolay demoralize olan kişiliği, onu yine esir almıştır. Bu arada evliliği de ufaktan çatırdamaya başlamıştır. İşte tam bu noktada, hayatına en büyük akıl hocası olacak kişi, bir mektup vasıtası ile girer.

Max Planck, Einstein'den 21 yaş büyüktür. Almanya'da ve tüm bilim camiasında oldukça tanınmış bir bilim insanıdır. Bunun yanında en büyük zevki, genç ve ismi duyulmamış bilim insanı adaylarını bulup akademinin bir parçası yapmaktır. Einstein'in makalelerinin önemini herkesten önce fark etmiş ve derhal kaleme sarılmıştır. İkili, bir süre mektuplaşırlar. 6 Temmuz 1907 tarihli mektubunda Planck, şöyle yazar:^[1]

Son mektuplarınızdan birinde söylediğiniz bir şeye cevaben, önümüzdeki yıl Bernese Oberland'a gelmeyi düşünüyorum. Dürüst olmak gerekirse bu plan epey uzakta ama daha şimdiden, belki de o zaman sizinle tanışarak arkadaşınız olma zevkine erişeceğimi düşünüerek mutlu oluyorum.

Planck, 1908 yılında olmasa da 1909 yılında gerçekten de İsviçre'ye gelerek Einstein ile bizzat tanışır. Bu arkadaşlık, aradaki yaş farkına rağmen kısa sürede gelişecek ve Einstein'ın Genel Görelilik Teorisi'ni yazmasına yardımcı olacaktır.

Bu arada Planck, halen akademiye kabul edilmeyen ve bu arada evliliği de gittikçe kötüleşen Einstein için adeta bir ağabey görevi görür. Defalarca tren ile İsviçre'ye gider. Onunla hem fizik hem de hayat ile ilgili görüşlerini paylaşır. Bir taraftan da forsunu kullanarak, akademinin bir parçası olması için girişimlerde bulunur.

Albert Einstein, nihayet 1907'de, ilk olarak İsviçre'de hocalığa geçiş yapar. 1911'de de Prag'da profesörlüğünü alacaktır. Bu süreç içinde Planck, daima onun yanındadır. Sürekli mektuplaşırlar. Bir süre sonra Planck tekrar İsviçre'ye dönmüş olan Einstein'ın hayatında yeni bir sayfa daha açacaktır.

Almanya Bileti

1914 yılında Einstein artık çok bilinen ve tanınan bir bilim insanıdır. Yine Planck sayesinde Almanya'da Keiser Wilhelm Enstitüsü'nde çalışmaya başlar. 1915'te meşhur kuramının son halini yayınlar. Bu makale, onu yaşayan efsane haline getirecektir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

1919 yılında Einstein'ın evliliği artık bitmek üzeredir. Planck, bitmemesi için çok uğraşır. Mileva bir fizikçi ve oldukça zeki bir kadın olarak, Max Planck'ın saygısını kazanmıştır. Ancak Einstein, pek de söz dinleyen bir tip sayılmaz. Zaten bir süredir kuzeni ile gönül ilişkisi içindedir.

Politik Ayrılıklar ve Kırılan Bir Dostluk

Einstein ile Planck arasındaki arkadaşlık, Planck 1947'de ölene kadar, öyle veya böyle devam edecektir. Ancak bu dostluk, süreç içerisinde oldukça hırpalanmış ve kırılmış, hatta gergin politik atmosfer dolayısıyla kopma noktasına gelmiştir.

Ayrılık, Einstein ABD'ye göç ettiğinde başlar: Planck, Almanya'da kalmayı tercih ettiği için, bu etapta birbirlerine bir miktar kırılırlar. Aslında Einstein ile Planck, fizik haricinde birbirlerine epey zıttır: Bilimsel stilleri, sosyal yaşantıları, politik görüşleri ve din hakkındaki tutumları tamamen farklıdır. 1. Dünya Savaşı sırasında Einstein pasifizmi savunmuşken; Planck, 93 Entelektüelin Manifestosu isimli, Almanya'nın Belçika'yı işgalini savunan dokümanı imzalayanlar arasındadır. Weimar Cumhriyeti de ikiliyi birbirinden ayıramamıştır: Einstein bu cumhuriyeti savunurken, Planck karşı durmuştur.

İkilinin anlaştığı bir nokta, kuantum fiziğinin Kopenhag Yorumu'nun hatalı olduğu yönündeki görüşleridir. Ayrıca ikili, birbirlerine her zaman saygıyla yaklaşmıştır; örneğin Planck, Einstein'a yöneltilen anti-Semitik eleştirilerden onu her zaman korumaya çalışmıştır.

İkiliyi birbirinden tamamen koparan, Nazi Almanyası olmuştur: Berlin Akademisi'nin sekreteri olan Planck, Einstein'ın bu akademiden istifasını diğer fizikçiler önünde talep etmek zorunda kalmıştır. Einstein, bu noktada Kaliforniya'da yaşamaktadır ve Planck, ABD'nin sağladığı güvenli ortama dayanarak Einstein'ın yeni Almanya'yı eleştirilerini iki yüzlülükle suçlamıştır. Einstein, centilmenlikten asla ödün vermemiş olsa da eski dostunun bu tutumunu asla affetmemiştir.