Dune: Çöl Gezegeni Sakinleri Fremen Irkının Muhtemel Diş Yapısı Nasıldır?

Ağız kavitesi, beslenme ve solunum fonksiyonlarını gerçekleştirirken birçok mikro ve makro travmaya maruz kalır. Tüketilen gıdaların sıcakları, yüzey yapısı, içeriği, tütün kullanımı ağız mukozası ve dişlerde majör değişikliklere neden olabilir. Öyle ki, sigara ve alkol kullanımının ağız kanseri için predispozan bir faktör olduğu bilinmektedir. Sigara, ağız mukozasındaki damarlarda kasılmaya neden olarak dolaşımı bozduğundan dolayı dokuların beslenmesini azaltır; ayrıca keratinizasyonu arttırır. İçeriğindeki kanserojen moleküller ağız mukozasına zarar verir. Alkol ise mukozayı kurutması sebebiyle normalde travmatik olmayacak faktörlerin mukozaya zarar vermesini mümkün hale getirir.

Tıpkı tüketilen yiyecek ve içecekler gibi, solunan havanın içeriği ve kalitesi de ağız kavitesinde bazı değişikliklere neden olabilir. Sıcaklık, içerik, hava basıncı gibi faktörlerden etkilenen dişlerde ve ağız mukozasında akut (ani) ve kronik (uzun süreli) değişimler izlenebilir. Bu yazımızda, Çöl Gezegeni sakinleri Fremen ırkının muhtemel diş yapısını inceleyeceğiz.

IGN

Fremenler ve İklim

İklim, toplumlarda hem sosyokültürel hem de morfolojik değişimlere neden olabilir. Fremenlerin sert mizaçlı ve savaşçı karakterlerini, bulundukları coğrafyanın zor koşullarına bağlayabiliriz. Frank Herbert, bu koşullarda, devasa solucanlara ve kum fırtınalarına rağmen hayatta kalabilen bir ırk kurgulamıştır.

Kitapta (ve kitaptan ilham alan filmde) bu ırkın göz aklarının, yani sklerala tabakasının mavi oluşu, baharat içeren kum fırtınalarına maruziyetine bağlanmaktadır. Yine bu nedenle burunlarına soluk alıp vermeye yardımcı tüpler yerleştiriyorlar. Kullandıkları kıyafetler de Fremenler tarafından oldukça özel tasarlanmıştır. Terleme ile kaybettikleri su, giydikleri özel kıyafetler tarafından içilebilir su haline getirilmektedir. Çöl coğrafyası, hayatta kalabilmek için oldukça inovatif olmayı gerektiriyor olmalı - ki Fremenler'in geliştirdiği teknolojiler, gezegene gelen yabancılar tarafından da takdir edilerek kullanılıyor.

Peki bu sıcak ve kurak hava, çetin kum fırtınaları (içeriğinde "baharat" bulunduran bir kumdan bahsediyoruz), ağız ve diş yapılarında ne gibi değişikliklere neden olmuş olabilir?

Fremenlerin Dişleri

İçerisinde kalın grenli kum bulunduran bir havaya sık maruziyet, maske gibi bir filtre kullanılmadığı takdirde, dişin en dıştaki koruyucu tabası olan mine tabakasında aşınmalara sebep olabilir. Mine, vücuttaki en sert yapıdır ve hidroksiapatit kristallerinden oluşur. Küçük tanelerin mine yüzeyine çarpması, travma yönündeki diş yüzünde çizilme ve aşınmalara neden olur. Dış yüzeylerinde mine kaybı olan dişler daha koyu renkli olur; çünkü mine aynı zamanda transparan yapısı ile ışık geçirgenliği sağlayarak, dişlerin daha parlak gözükmesine yardımcı olur. Fremenler'in bu koşullarda yaşamalarının, dişlerinde aşınma ve erozyonlara neden olmuş olabileceğini öngörebiliriz.

Her savaşçı ırk gibi, stres ve gerilimin günlük hayatın bir parçası olması dolayısıyla, Fremen'lerde diş sıkma (bruksizm - temporomandibular disfonksiyon) olabilir. Bu da, kum fırtınaları dolayısıyla ön yüzeyleri aşınan ve mine tabakasında kayıp meydana gelen dişlerin çiğneme yüzeylerinde de (okluzal yüzey) aşınmalar görülebileceği demek olacaktır. Sıcak bir iklimde yaşamaları, eklem ile ilgili kasların gevşek olmasını sağlıyor da olabilir. Böylece, kulak ve yüz bölgesinde ağrı (orofasiyal ağrı) hissetmeleri, beklenen bir semptom olmaktan çıkarabilir.

Kaybettikleri vücut sıvılarını filtreleyerek su ihtiyaçlarını gideriyor olmaları, içme suyu yerine hipertonik (tuzlu) bir sıvı tüketmeleri anlamına gelmektedir. Ağız ortamının pH dengesini ve elektrolit dengesini bozabilecek bir faktör olarak değerlendirebileceğimiz bu tüketim tarzı, hem yeterli su almıyor olmaları hem de tükettikleri suyun kalitesinin düşük olması ile birleşince, kuru bir ağız mukozası beklememize neden olmaktadır. Ağız mukozasının suyunu kaybetmiş olması, mikrotravmalara karşı gelişebilecek yaralanmalara zemin hazırlıyor. Yani, sert bir gıda tükettiklerinde kanayan yanak ve dudak mukozalarına sahip olmaları sürpriz olmazdı! Oluşan bu ufak yarık ve yaraların iyileşmesi de mukozanın fiziksel yapısı dolayısıyla zor bir süreç haline gelebilir. Mukozalarının nemliliğini koruması zor olduğundan dolayı, ufak yaraların iyileşmesi bile günler sürüyor olabilir. Tükürük, tamponlama kapasitesi düşük ve viskoz (katı) bir kıvama gelmiş olabilir. Diş çürüklerine yatkınlık artabilir.

Sonuç

Oral hijyenlerini nasıl sağladıklarına dair bir fikirimiz yok ama, Fremenler'in yaşadıkları zor coğrafi koşullar dolayısıyla ağız sağlıklarını muhafaza etmeleri oldukça güç gözüküyor. Fremenler'in maruz kaldıkları koşulları gerçek yaşamda volkanik patlamaların meydana geldiği coğrafyalarda (patlama ile havaya saçılan taneciklerin etkisi görülebilir) ve çöl toplumlarında görebiliriz.

Bilimkurgu olmasına rağmen bize bu evreni gerçekmiş gibi ve içerisinde yaşıyormuşuz gibi hissettiren yazar Frank Herbert'e ve sinema uyarlaması ile bu evreni belki de olabilecek en iyi şekilde izlememizi sağlayan Denis Villeneuve'e sonsuz teşekkürler.