Dodolar Üzerinde Gerçekleştirilen Türdiriltimi Çalışmaları Pembe Güvercinlerin Kurtarılmasını Sağlayabilir mi?

Biyolojik çeşitlilik kaybı, son yüzyıllarda hızla artan bir çevre sorunu haline gelmiş ve birçok türün neslinin tükenme tehdidiyle karşı karşıya kalmasına neden olmuştur. Özellikle adalara özgü türler; habitat kaybı, avcılık, istilacı türlerin varlığı ve iklim değişikliği gibi faktörler nedeniyle hızla azalmıştır. Mauritius Adası'na özgü pembe güvercin (Nesoenas mayeri), 1970'lerde ve 1990'larda bu tehditlerle karşı karşıya kalmış ve neredeyse yok olma noktasına gelmiştir. Ancak Durrell Yaban Hayatı Koruma Vakfı ve Mauritius Yaban Hayatı Vakfı gibi kuruluşların yoğun koruma çabaları sayesinde pembe güvercinin popülasyonu kurtarılmış ve 2018 itibarıyla sayıları önemli ölçüde artmıştır.

Kurtarma çabaları sürerken pembe güvercin popülasyonlarının korunması için bir katkı da türdiriltimi çalışmalarından gelebilir. Türdiriltimi projeleri, özellikle son dönemde yalnızca nesli tükenmiş türlerinin neslini döndürmeyi değil, aynı zamanda soyu tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan mevcut türleri koruma çalışmalarına da katkı sağlamayı hedeflemektedir. Bu bağlamda, Mauritius'a özgü dodo kuşunun türdiriltimi çabaları, adadaki diğer tehdit altındaki türler için, özellikle de pembe güvercin için umut verici sonuçlar doğurma potansiyelini taşımaktadır.

Bu makalede pembe güvercinlerin özellikleri, üzerlerinde gerçekleştirilen koruma planlamaları ve dodolar üzerinde gerçekleştirilen türdiriltimi çalışmalarının pembe güvercin koruma projelerine olan etkisi ele alınacaktır.

Pembe Güvercinlerin Özellikleri

Pembe güvercinlerin yetişkin bireyleri genellikle 36-38 cm uzunluğunda ve yaklaşık 350 gram ağırlığındadır. Gövdeleri, baş ve omuz bölgeleri soluk pembemsi gri tüylerle kaplı olup bu renk tonları türün ayırt edici özelliklerindendir. Pembe ayaklara sahip olan bu kuşların gagası da koyu pembe renktedir ve uç kısmı beyaz bir hat ile sonlanmaktadır. Kanatları koyu kahverengi olup geniş ve pas rengi bir kuyrukla birleşmektedir. Göz çevresi kırmızı deriyle çevrili olup, gözleri koyu kahverengidir. Yeni doğan pembe güvercin civcivleri ise seyrek beyaz tüylerle kaplıdır ve gözleri kapalıdır.

eBird

Pembe güvercin, yalnızca Mauritius Adası ve doğusundaki Île aux Aigrettes adasında yaşayan endemik bir türdür. Tarihsel olarak Réunion Adası'nda da bir alt türü yaşamış, ancak bu popülasyon 1700'lerin başlarında yok olmuştur. 2016 verilerine göre, günümüzde pembe güvercinler beş farklı bölgeye yayılmış durumdadır. Bu bölgelerden dört tanesi Black River Gorges Milli Parkı içerisinde, bir tanesi ise Île aux Aigrettes'te bulunmaktadır. Göçmen olmayan bu tür, daha çok herdem yeşil ormanlık alanları tercih eder. Ancak istilacı türlerin, özellikle Çin guavası ve Ligustrum robustum bitkilerinin hâkim olduğu kıyı ormanlarında da hayatta kalabildikleri bilinmektedir.^[1]

Pembe Güvercinlerin Üreme Davranışları ve İletişimleri

Birçok kuş türü gibi pembe güvercinlerin de vokal iletişimi, özellikle erkek bireylerin bölgesel hâkimiyet kurma ve koruma çabalarında önemli bir rol oynamaktadır. Uçuş sırasında sıklıkla kısa ve keskin "hu hu hu" sesleri çıkaran bu tür, aynı zamanda erkeklerin bölge savunmasında duyulan belirgin guguk sesleri çıkarmaktadır. Bu sesler, türün iletişimdeki ayırt edici unsurları olarak karşımıza çıkmaktadır.

Üreme döneminde pembe güvercinler genellikle tek eşli bir yapıya sahiptir ve yaşamları boyunca aynı eşle çiftleşme eğilimindedirler. Üreme dönemi çoğunlukla ağustos veya eylül aylarında başlasa da yılın diğer zamanlarında da üremeleri mümkündür. Dişi güvercinler, genellikle iki beyaz yumurta bırakmaktadır. Kuluçka süresi yaklaşık iki hafta sürmektedir. Bu süreçte erkek kuşlar gündüzleri, dişi kuşlar ise geceleri yumurtaların bakımını üstlenmektedir. Üreme verimlilikleri oldukça yüksektir; bir üreme sezonunda beş ila on yumurta bırakabilmeleri, popülasyonlarını artırma potansiyelini yükselten etmenlerden olmaktadır.

Pembe Güvercinlerin Diyetleri

Pembe güvercinler, beslenme alışkanlıkları bakımından otçul türlerdir. Diyetleri; yerel ve egzotik bitkilerden elde edilen tomurcuklar, çiçekler, yapraklar, filizler, meyveler ve tohumlar gibi çeşitli bitkisel materyalleri içermektedir. Genellikle zemin üzerindeki yaprak örtüsünü karıştırarak besin arayışına giren bu tür, ayrıca sindirimi desteklemek amacıyla küçük taşları da tüketmektedirler. Ancak habitat tahribatı ve istilacı bitki türlerinin yayılması, pembe güvercinin doğal besin kaynaklarına erişimini büyük ölçüde sınırlanmakladır.^[2]

Pierre Wildlife

Pembe Güvercinlerin Koruma Tarihi ve Güncel Durumları

Pembe güvercinlerin doğal yaşam alanlarının tahrip olması, bu türün doğal besin kaynaklarına erişimini geçmişte büyük ölçüde sınırlamıştır. Türün karşı karşıya kaldığı bu zorluklar, popülasyonun hızla düşmesine ve nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya kalmasına yol açmıştır. Özellikle 1991 yılında popülasyonun 10 bireye kadar düştüğü bilinmektedir.

Bu süreçte, Mauritius Yaban Hayatı Vakfı (MWF) ve Durrell Yaban Hayatı Koruma Vakfı gibi kuruluşlar, türün hayatta kalmasını sağlamak amacıyla kapsamlı koruma programları başlatmışlardır. Bu çabalar, pembe güvercinler için özel olarak tasarlanan ek beslenme istasyonlarının kurulması gibi çeşitli adımları içermiştir. Söz konusu istasyonlarda buğday ve diyetlerine uygun olan diğer ürünler sunularak güvercinlerin yeterli beslenmesi sağlanmış ve böylece üreme başarıları artırılmıştır. Ayrıca, bu istasyonlar yalnızca pembe güvercinlerin erişimine açık olacak şekilde tasarlanmış, diğer kuş türlerinin yiyecekleri yağmalaması engellenmiştir. Beslenme istasyonlarının etkin yönetimi, hastalık yayılma riskini azaltmak için yakından takip edilmiştir. Özellikle Mauritius'a getirilen güvercinler arasında yaygın olan trikomonoz hastalığı, bu önlemlerle kontrol altında tutulmaya çalışılan tehlikelerden biri olmuştur.^[3]

Koruma Çabaları ve Popülasyonun Kurtarılması

Pembe güvercin, IUCN tarafından 2000 yılında Kritik Tehlike Altında olarak sınıflandırılmış, ancak yürütülen başarılı koruma çalışmaları sonucunda 2018'de Tehlike Altında kategorisine indirilmiştir. 1991'de yalnızca 10 birey kalan türün popülasyonu, esaret altında üreme programları sayesinde 2018'de vahşi doğada yaklaşık 400 bireye ulaşmıştır. Bu başarı, büyük ölçüde esaret altında yetiştirilen güvercinlerin yeniden doğaya salınması ve genetik çeşitliliğin artırılmasıyla elde edilmiştir. Bu süreçte, Mauritius Yaban Hayatı Vakfı tarafından yürütülen ek beslenme, habitat restorasyonu ve istilacı türlerle mücadele çalışmaları da önemli bir rol oynamıştır.

Esaret altında üreme programları, sadece popülasyonun yeniden canlanmasına katkıda bulunmamış, aynı zamanda sağlıklı bir esaret altı popülasyonun da oluşturulmasına yardımcı olmuştur. Bu yedek popülasyon, vahşi popülasyonun gelecekte karşılaşabileceği olası tehditlere karşı bir güvence olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca, genetik araştırmalar ve biyolojik izleme çalışmaları, bu türün uzun vadeli korunmasına yönelik daha uygulanabilir stratejiler geliştirilmesine yardımcı olmuştur.^[4]

Pembe Güvercinleri Tehdit Eden Faktörler

Pembe güvercinlerin en büyük tehditleri arasında habitat bozulması, istilacı yırtıcı türler ve yaban hayatı hastalıkları bulunmaktadır. Mauritius'ta ormanların yalnızca %2'si yerel bitki örtüsünü koruyabilmiştir ve bu ormanların büyük bir kısmı Black River Gorges Milli Parkı çevresindeki yüksek yamaçlarda yer almaktadır. Habitat kaybı, türün yuvalama ve beslenme alanlarını kısıtlayarak popülasyonun baskı altına girmesine neden olmuştur. Ayrıca, yengeç yiyen makaklar (Macaca fascicularis), küçük Asya mangustaları (Urva auropunctata), sıçanlar ve yabani kediler gibi istilacı yırtıcılar, pembe güvercinin yumurtalarını ve yavrularını tehdit etmiştir. Bu yırtıcı baskı, özellikle dişi bireylerin popülasyon içerisindeki sayısını olumsuz etkileyerek üreme başarısını ciddi oranda azaltmıştır.

Ayrıca Çin guavası (Psidium cattianum) ve Ligustrum robustum gibi istilacı bitki türleri yerel orman ekosisteminde baskın hale gelmiş, bu da pembe güvercinin doğal yuvalama ve beslenme alanlarının azalmasına yol açmıştır. Ek olarak, kasırgalar ve diğer aşırı hava olayları, habitatın daha da bozulmasına neden olarak türün yaşam alanlarını kısıtlamıştır.

Dodo Türdiriltimi ve Genetik Müdahalelerle Pembe Güvercin Koruma Çalışmaları

Genetik mühendisliği ve türdiriltimi alanında çığır açan teknolojiler geliştirerek nesli tükenmiş türleri geri getirmeyi ve kritik ekosistemleri yeniden canlandırmayı misyon edinen Colossal Biosciences şirketi, son dönemde yalnızca nesli tükenmiş türleri diriltme projeleriyle değil, aynı zamanda nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan mevcut türleri koruma konusunda da önemli adımlar atmıştır. Şirket, özellikle pembe güvercin gibi popülasyonu hızla azalan türlere yönelik genetik müdahale projeleriyle, bu türlerin hayatta kalma şansını artırmayı hedeflemektedir.

Kuşlar üzerinde gerçekleştirilen türdiriltimi çalışmalarından biri olan dodoların (Raphus cucullatus) türdiriltimi projesi ile paralel yürütülen bu çalışmalar, hem ekosistem restorasyonu hem de genetik kurtarma çabalarını birleştirerek yalnızca bireysel türlerin korunmasını değil, aynı zamanda Mauritius'un biyolojik çeşitliliğinin yeniden canlandırılmasını amaçlamaktadır. embe güvercin üzerinde gerçekleştirilen genetik müdahaleler, kaybolan genetik çeşitliliği geri kazandırarak bu kuşların çevresel tehditlere daha dayanıklı hale gelmesini hedeflemektedir. Colossal'ın, dodo'nun genetik yapısını çözme sürecinde elde ettiği teknolojik bilgiler, pembe güvercin gibi tehdit altındaki türlere de uygulanmakta ve genetik çeşitliliğin artırılması bu türlerin hayatta kalma ihtimalini yükseltmektedir.^[5]

Bu bağlamda Colossal ve MWF'nin ortak çabaları, yalnızca dodo'nun türdiriltimi ile sınırlı kalmayıp, adanın ekolojik dengesinin yeniden sağlanmasına yönelik daha geniş çaplı çalışmaları da kapsamaktadır. İstilacı türlerin uzaklaştırılması, yerel bitki örtüsünün yeniden canlandırılması ve toplum bilinci oluşturma çalışmaları, yalnızca dodo popülasyonlarının değil, aynı zamanda Mauritius'a özgü diğer yerli türlerin de hayatta kalmasına olanak sağlayacaktır.^[6]

Colossal Biosciences

Sonuç

Pembe güvercinlerin geleceği, Colossal Biosciences ve Mauritius Yaban Hayatı Vakfı'nın uyguladığı yenilikçi genetik müdahaleler ve ekosistem restorasyonu çalışmaları sayesinde daha umut verici hale gelmektedir. Gen düzenleme teknolojilerinin devreye sokulması, pembe güvercinlerin genetik çeşitliliğinin artırılmasına ve çevresel tehditlere karşı daha dayanıklı hale gelmesine olanak tanıma potansiyeli taşımaktadır. Bu tür çalışmaların, yalnızca bu nadir türü kurtarmakla kalmayıp, aynı zamanda adanın ekolojik dengesinin yeniden inşa edilmesine de katkıda bulunacağı ifade edilebilmektedir. Gelecekte, bu çabaların daha geniş koruma projeleri için bir model teşkil etmesi beklenmektedir.