Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Dişiler Üreme Döneminde Neden Çok Sayıda Erkekle Çiftleşir?

Dişiler Üreme Döneminde Neden Çok Sayıda Erkekle Çiftleşir? YouTube
6 dakika
64,568
Tüm Reklamları Kapat

Doğada dişilerin üreme zamanında birden fazla erkekle çiftleşmesi (poliandri; dişilerde çok eşlilik) çok yaygın olarak görülen bir durumdur. Bu durum enerji tüketimi açısından masraflıdır, çünkü yuvadan çıkıp çiftleşecek eş veya eşler aramayı gerektirir. Çoğu türde aslında tek bir erkeğin spermleri, verilecek yumurtaları bir batında döllemeye yeter ve dişiler ömür boyu aynı erkekle çiftleşerek de aynı sayıda yavru üretebilir. O zaman türlerin çoğunda dişiler neden birden fazla erkekle çiftleşmeyi seçer?

Dişilerin çok eşli olması pek çok türde baskın olarak gözlendiğine göre, evrimsel açıdan nedenini anlamak için bu özelliğin uyum başarısıyla ne kadar ilişkili olduğuna bakmak gerekir. Uyum başarısı, bir bireyin üreme ve hayatta kalma başarısıdır. Belirli genlere sahip bir genotipin (birey) hayatı boyunca diğer genotiplere oranla bir sonraki nesile yavru bırakmada ne kadar başarılı olduğuyla hesaplanır. Tüm bireylerin nihai amacı, yaşamak ve üreyerek genlerini aktarmaktır.

Tüm Reklamları Kapat

Bu bağlamda, çok eşli olmanın aslında dişinin ömür boyu yavru üretimini dolayısıyla uyum başarısını arttırdığı bulundu. Böcekler üzerinde yapılan yaklaşık 120 çalışmanın sonuçlarını derleyen bilim insanları, çok eşliliğin uyum başarısını net olarak %30 – 70 oranında arttığını saptadılar. Yani ömür boyu vereceği yavru sayısı, tek bir erkekle çiftleşmediği sürece artar.

Hint Mahabharata destanından Prenses Draupadi ve 5 kocası, Pandavas kardeşler
Hint Mahabharata destanından Prenses Draupadi ve 5 kocası, Pandavas kardeşler
Ancient History

Bu çalışmalardan birine örnek, meyve sinekleri üzerinde yapıldı. Sineklerin dişilerini 3 gruba ayırıp; birinci grubun bir gün sadece aynı erkekle bir kez çiftleşmesine, ikinci grubun birden fazla gün aynı erkekle birden fazla çiftleşmesine, üçüncü grubun ise birden fazla gün farklı erkeklerle çiftleşmesine izin verildi. Daha sonra bu dişilerin yavru sayısı ve yavrularının ömür uzunluğu ölçüldü. Sonuç olarak beklendiği üzere birden fazla aynı ya da farklı erkeklerle çiftleşen dişilerin daha çok yavrusu olduğu ve yavruların daha uzun hayatta kaldığı bulundu. Dahası, farklı erkeklerle çiftleşen dişilerin yumurtalarından çıkan ergin birey sayısı, aynı erkekle çok kez çiftleşen dişilerinkinden daha fazlaydı. Yani farklı erkeklerle çiftleşmek net olarak yavru verimini attırdı. Benzer deney düzenekleriyle benzer sonuçlar lepisteslerde, kafadanbacaklılarda ve kırlangıçlarda da bulundu. Her seferinde dişiler farklı erkeklerle çiftleşince yavru sayıları arttı ya da yumurtlama süreleri hızlandı.

Tüm Reklamları Kapat

Pek çok türde yavru verimini arttıran mekanizmaların neler olduğu henüz tam olarak bilinmiyor. Olası etkenlerden biri spermlerle aktarılan seminal sıvının içerdiği proteinlerdir. Bazı proteinler aktarıldığında yumurtlamayı hızlandırır ve/veya yumurta sayılarını arttırır. Diğer bir etken, seminal sıvı besin açısından zenginse, daha çok çiftleşme sonucu elde edilen bolca besin daha çok yavru sahibi olmayı sağlamasıdır. Diğer bir olasılık ise aynı erkeğin aynı dişiden daha çok yavru sahibi olmamayı tercih etmesi, yumurta verimini azaltmak için kendi sperm ya da seminal sıvı içeriğini azaltıp gereksiz sperm tüketimden kaçınması olabilir. Çünkü dişilerden ziyade erkekler daha çok partnerle çiftleşme eğiliminde ve her çiftleşmede kullanacağı semen miktarını iyi ayarlamalıdır.

Kuşların çoğunluğunda çok eşlilikten ziyade sosyal tek eşliliğin (monogami) olduğu düşünülürdü. Çünkü türlerin neredeyse yüzde doksanında dişi ve erkek yuvayı beraber yapar ve yavrulara beraber bakarak ömürlerini tamamlarlar. Fakat gelişen moleküler genetik teknikleri sayesinde yapılan babalık testleri ortaya çıkardı ki monogamik olduğu bilinen dişilerin yavruları aslında sadece yuvadaki eşlerinden değil. Yani tek eşli olduğu sanılan bazı kuş türlerinde bile dişiler aslında eşlerini aldatarak çok eşli olmayı sürdürür. Dişi kuşlar sosyal olarak tek bir eşe bağlı olabilirler, ama her zaman daha iyisinin dışarıda bir yerde, özellikle komşu yuvada olduğunu da göz ardı etmezler. Komşu dişinin seçtiği erkek neden daha iyi olmasın. Örneğin mavi baştankaralarda, yuvadaki yavruların yaklaşık yarısı komşu yuvalardaki babalara aittir.

Aldatmanın dişi kuşa avantajı öncelikle yavrularının genetik çeşitliliğini arttırmak, dolayısıyla hastalıklara daha dirençli yavru topluluğuna sahip olmaktır. Öte yandan yuvada kuşlara daima bakacak bir erkeğin varlığını da garantilemiş olur. 10 yıl boyunca Şeysel bülbüllerinin yavrularına babalık testi yapan bir grup, adadaki kuşların %40 oranında yuvadaki babadan değil başka erkeklerden olduğunu buldu. Dahası başka erkeklerden olan yavruların hastalıklara daha dirençli olduğunu gözlediler. Pek çok türde dişiler çiftleşme sonucu topladıkları spermleri depolarlar. Şeysel bülbülleri bu türlerden biri, ama onlarda fazlası var. Dişiler depoladıkları spermlerden hangilerinin hangi yumurtaları ne zaman dölleyeceğine karar verebiliyor. Çalışmalar gösterdi ki sosyal partneri dışındaki çiftleşmelerden elde ettikleri spermleri üreme sezonunun ilk yavrularını vermek için kullanıyorlar. Bu yavrular diğerlerine göre daha uzun yaşıyor ve daha dirençli olmayı sağlayan iyi genlerin popülasyonda artmasını sağlıyor.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Çok eşli olmak dişinin yavrularına ve kendi uyum başarısına yarar sağlarken pek çok zararı da beraberinde getirir. Farklı erkeklerle çiftleşmek dişilerin hastalık taşıyan bireylerle daha yüksek olasılıkla karşılaşmasına neden olur. Eş arama sırasında avcılara yem olma riski artar, daha çok enerji harcarlar ve cinsel şiddet sonucu fiziksel darbelere maruz kalırlar. Cinsel şiddet pek çok türde rastlanır. Kazançlı Çok Eşlilik Hipotezi'ne (Convenience Polyandry Hypothesis) göre cinsel şiddet çok eşliliğin evrimleşmesinde rol oynar. Teoriye göre çiftleşmek isteyen agresif erkekleri geri çevirmek ve savaşmak maliyetlidir, bunun yerine dişi itiraz etmeden onlarla çiftleşir. Kendisiyle zorla çiftleşmeye çalışan erkeklere karşı koyarken yaralanan ve hatta ölen dişilerin yerini, kendi seçimiyle çok erkekle çiftleşen dişiler almıştır. Çok eşliliğin en iyi bilinen zararı ise dişilerde kısalan ömürdür. Özellikle böceklerde çok eşliliğin bu etkisi neredeyse kaçınılmaz. Daha çok çiftleşen dişiler az ya da hiç çiftleşmemiş dişilere göre çok daha kısa yaşarlar. İnsanlarda ise daha çok çocuk sahibi olan kadınların daha uzun yaşadığı fakat erken yaşta çocuk sahibi olmanın ömür uzunluğunu kısalttığı saptanmıştır. Çalışmaya göre ortalama bir hesapla 25-30 yaşından sonra yapılacak 3 çocuk ömrünüzü uzatabilir.

Yakın atalarımız primatlarda türlerin yalnızca %15’i tek eşli olarak bilinir, genellikle gibonlarda gözlenir. Özellikle dişilerin vücut bakımından daha büyük olduğu primatlar, goril, orangutan, şempanze ve özellikle bonobolar çok eşlidirler. Çok eşlilik insanlarda yaygın değilsede, kültürel anlamda yaşamın bir parçası olduğu insan toplulukları neredeyse dünyanın her bölgesinde var. Fakat özellikle Çin, Moğolistan, Sri Lanka ve Hindistan gibi doğu kültürlerinde açıkça gözlenir. Antropologların araştırmalarına göre özellikle avcı-toplayıcı toplumlarda çok eşliliğin yaygın olması bu grupların atalarımıza daha yakın olduğunu göz önüne alarak ilkin insansılarda da çok eşliliğin yaygın olabileceğini gösterir. Evrimsel açıdan insanlarda çok eşliliği günümüz şartlarında tartışmak zor. Örneğin Asya ülkelerinde kadınların çok eşli olması kıt tarım arazilerini aile içinde bir arada tutmak istemeleriyle bağlantılıdır. Bütün kardeşlerin aynı kadınla evlenmesi, ailenin sahip olduğu arazilerin bozulmadan ve bölünmez kalmasını sağlar. Fakat bu evrimsel biyolojinin konusu değil, coğrafyanın kültürleri nasıl geliştirdiğini inceleyen beşerî coğrafya biliminin işidir. Ancak kadınlarda baba olacak eşi seçerken gözlenen davranışlarda şüphesiz çok eşliliğin kalıntılarına rastlanabilir. Genç kuşakların kısa süren ilişkileri, çabuk biten ilgileri, azalan hormonlar ve bu hormonların yeni bir ilişkiyle tekrar canlanması bu olası kalıntıların etkileri olabilir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
25
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 26
  • İnanılmaz 13
  • Merak Uyandırıcı! 9
  • Bilim Budur! 8
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 6
  • Muhteşem! 5
  • Güldürdü 3
  • Umut Verici! 2
  • Üzücü! 1
  • İğrenç! 1
  • Grrr... *@$# 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • G. Arnqvist, et al. (2019). The Evolution Of Polyandry: Multiple Mating And Female Fitness In Insects. Animal Behaviour, sf: 145-164. | Arşiv Bağlantısı
  • P. A. Gowaty, et al. (2010). Polyandry Increases Offspring Viability And Mother Productivity But Does Not Decrease Mother Survival In Drosophila Pseudoobscura. PNAS, sf: 13771-13776. | Arşiv Bağlantısı
  • UEA. Birds May Increase Their Offspring's Survival Through Infidelity. (27 Temmuz 2010). Alındığı Tarih: 18 Haziran 2019. Alındığı Yer: Science Daily | Arşiv Bağlantısı
  • C. A. F. Wascher. (2011). Physiological Implications Of Pair-Bond Status In Greylag Geese. Biology Letters. | Arşiv Bağlantısı
  • R. G. J. Westendorp, et al. (1998). Human Longevity At The Cost Of Reproductive Success. Nature. | Arşiv Bağlantısı
  • A. Dreger. When Taking Multiple Husbands Makes Sense. (1 Şubat 2013). Alındığı Tarih: 18 Haziran 2019. Alındığı Yer: The Atlantic | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 23:48:34 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5184

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
B. Patlar, et al. Dişiler Üreme Döneminde Neden Çok Sayıda Erkekle Çiftleşir?. (30 Temmuz 2017). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/5184
Patlar, B., Bakırcı, Ç. M. (2017, July 30). Dişiler Üreme Döneminde Neden Çok Sayıda Erkekle Çiftleşir?. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/5184
B. Patlar, et al. “Dişiler Üreme Döneminde Neden Çok Sayıda Erkekle Çiftleşir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 30 Jul. 2017, https://evrimagaci.org/s/5184.
Patlar, Bahar. Bakırcı, Çağrı Mert. “Dişiler Üreme Döneminde Neden Çok Sayıda Erkekle Çiftleşir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, July 30, 2017. https://evrimagaci.org/s/5184.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close