Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Dijital Çağın Yeni Patolojileri: Dijital İstifçilik, Sharenting, Dijital Demans ve FOMO Nedir?

Dijital Çağın Yeni Patolojileri: Dijital İstifçilik, Sharenting, Dijital Demans ve FOMO Nedir? Pexels
6 dakika
1,512
  • Gelişim Psikolojisi
  • Sosyal Psikoloji
Podcast
8:42
İbrahim Uzun
Seslendiren
Bionluk Logo sponsorluğunda seslendirildi.
34
  • İndir
Tüm Reklamları Kapat

Dijital çağ ile birlikte insanın bilişsel ve fizyolojik yapısına etki eden birçok patoloji ortaya çıkmıştır. Teknolojinin yaygın kullanımı bireylerin akıllı telefon, tablet ve bilgisayar gibi dijital araçlar vesilesiyle sosyal ağ sitelerinde fazlaca zaman geçirmelerine neden olmaktadır. Bu bağlamda güncel yaşamda görülen birçok patolojinin dijital formlara büründüğü ifade edilebilir.

Dijital ortamlarda işe yarar yaramaz birçok veri biriktirmek "dijital istifçiliğe", reşit olmayan ve rıza bildiremeyen çocuğunun görüntülerini sosyal ağlarda bilinçsizce paylaşan ebeveynler "sharenting"e, sosyal ortamlarda deneyimlerden mahrum kalacağını düşünmekten endişe duymak "FOMO"ya, dijital teknolojinin her türden yanlış ve aşırı kullanımı ise "dijital demans"a yol açabilmektedir.[1]

Tüm Reklamları Kapat

Dijital Çağın Yeni Patolojileri

Dijital İstifçilik Nedir?

Dispozofinin (kompulsif biriktirme hastalığı) dijital versiyonu olarak görülen dijital istifçilik, fotoğrafların, e-postaların, kitapların, dosyaların, işe yarayan veya yaramayan ekran görüntülerinin ve her türlü dijital verinin dijital cihazlara istiflenmesi anlamına gelir. Dijital istifçi olan birey, cep telefonu, tablet ve bilgisayar gibi teknolojik cihazlara veri depolamaktan sınırları zorlayabilir ve aynı dijital verileri birkaç tane cihazda birden stoklayabilir.

Esasında bu hastalığın temel motivasyonu, birden fazla verinin ihtiyaca hitap edip etmediğine odaklanmaksızın, tamamen biriktirilmek üzere cihaza kaydedilmesine yönelen bir davranıştır. İstifleme, patolojik bir durumdur; çünkü kişilerin istifledikleri nesnelere duygusal bir değer yükleyerek, o nesnenin gelecekteki maddi faydasını düşünüp istifleme davranışı gösterdikleri bilinir. İstiflemek, bireylerin yaşam kalitesini oldukça düşürmekte ve gelecekte bir gün işe yarar diye düşündükleri nesnelerin biriktirilmesi ile bireyler nesnelerin egemenliği altına girmektedir.[2]

Tüm Reklamları Kapat

Bu noktada dijital istifçiliği klasik istifçilikten ayıran nokta, istifleme davranışını gerçekleştirmeden önce oluşan motivasyon farklılığı olmaktadır. Dijital istifçiler "bir gün işe yarar" mantığından yola çıksalar bile, bir müddet sonra işe yarayıp yaramadığını önemsemeden birçok veriyi saklama girişiminde bulunmaktadır. Bu nedenle, istifleme davranışının arkasında yatan nesneye değer yükleme anlamından çıkarak, dürtüsel ve koşullanma ile yapılan istifleme davranışına yönelen bir istifçi profili oluştuğu ifade edilebilmektedir.[5]

Dijital istifçilik kavramı ile ilgili literatürde yapılan ilk çalışma, Bennekom ve arkadaşlarının 2015 yılında yaptıkları vaka çalışmasıdır. Bu çalışmada 47 yaşındaki bir hasta, gündelik işlerini ciddi biçimde engelleyen bir dijital fotoğraf biriktirme sorunuyla araştırmacılara başvurmuştur. Hasta 5 yıl önce aldığı bir dijital kamerayla her gün her an yaklaşık 1000 adede varan manzara fotoğrafları çekmektedir. Hastanın bu davranışı onun literatüre ilk "dijital istifçi" olarak geçmesine neden olmuştur. İstifçi birey, eşyalarda olduğu gibi dijital verilerin de anıları çağrıştırdığı ve o nedenle çektiği fotoğrafları atmakta zorlandığını ifade etmektedir. Özellikle dört harici hard diske verilerini yedeklediğini ve yedeklediği verileri de yine harici dört hard diske depoladığını belirtmiştir. Depoladığı fotoğrafları hiçbir şekilde kullanmadığını belirtmiş olsa da bu fotoğrafları depolamadaki temel düşüncesinin bir gün kullanacağı yönünde olduğu görülmüştür.[2]

Dijital veri istiflemenin olumsuz yanlarından biri, hele ki depolanan veriler kurum ve kuruluşlara aitse, bu verilerin çalınabilecek olması veya siber saldırılara maruz kalabilecek olmasıdır. Özellikle sadece tekil bireylerin değil, birçok kurumun ve kuruluşun da üretkenliği, bilgi yönetimini, maliyeti azaltmak ve verimi artırmak adına verileri depoladığı bilindiği için, verilerin yeterince iyi saklanmaması ciddi güvenlik açıklarına neden olabilmektedir.[6]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Ebeveynlerin Bilinçsizce Yaptığı Çocuk Hakkı İhlali: Sharenting

Sharenting, dijital mecralarda ebeveynlerin çocuklarıyla ilgili olarak yaptığı paylaşımları ifade etmektedir. Bu kavram, "parenting" (Tür: "ebeveynlik") ve "share" (Tür: "paylaşım") kelimelerinden türetilerek literatüre geçmiştir. Collins Dictionary, sharenting kavramını "sosyal medyayı düzenli kullanan bir ebeveynin çocuklarıyla ilgili çok fazla ayrıntılı bilgi paylaşması" şeklinde açıklamaktadır. Ebeveynlerin çocukları ile ilgili yaptıkları paylaşımların yanı sıra doğum fotoğrafçıları, okul öğretmenleri, sağlık personelleri veya akrabalar çocuklarla ilgili fotoğrafları sosyal medyada kontrolsüz biçimde dolaşıma sokabilmektedir. Sosyal medya platformlarında yapılan hashtagler sayesinde çocukların havuzda altlarında bezli halleri veya doğum günü kutlamasındaki görüntüleri birden fazla insana ulaşabilmektedir.[9]

Sharenting konusundaki en büyük problem, resimlerinin paylaşılması için rızası alınmayan çocukların belirli bir olgunluğa erişene kadar sosyal medya hesaplarını kullanamadıkları için ailelerinin kendilerini kontrolsüz bir şekilde, her an ifşa etmeleridir. Yetişkin olmayan çocukların dijital kimliklerini Instagram, Facebook, Twitter gibi sosyal medya hesaplarında gösteren fotoğraflar, videolar ve çeşitli dijital veriler pedofili amacıyla müstehcen sitelere kopyalanmak üzere alınabilmektedir. Bu bağlamda ebeveynlerin sosyal medya hesaplarında gezgin annesi, oyuncu annesi, müzisyen babası gibi isimlerle kendi dijital kimliğini ebeveynlik üzerinden inşa etme çabası, çocuklar için unutulma hakkının ihlali olabilmektedir. Ebeveynler, iyi niyetle paylaşım yaptıklarını ifade etseler de, arkalarında çocuklarına dair bıraktıkları dijital ayak izleri, çocukların gizlilik ve mahremiyet gibi haklarını da ihlâl etmektedir.[9], [10]

Pexels

Teknolojinin Yarattığı Unutkanlık: Dijital Demans

Teknolojinin yaygın kullanımı ile birlikte bilgilere kolaylıkla ulaşabilme, haberleşme, erişilebilirlik, boş zamanı değerlendirebilme gibi avantajlar ortaya çıkmıştır. Ancak tüm bu avantajların yanında dijitalleşmenin getirdiği bir takım patolojik durumlar da ortaya çıkmıştır. Dijital demans, bu patolojilerden birisidir ve ilk kez Alman psikiyatrist, psikolog ve nörolog olan Manfred Spitzer tarafından 2012 yılında kavramlaştırılmıştır.[1]

Teknolojinin aşırı kullanımı sonucunda bireylerde bilişsel fonksiyonlarda işlevsizlik ve bozulma görülebilmektedir. Bu durumun haricinde, bireylerde, kısa süreli bellek yapılarında bozulmalar da meydana gelebilmektedir. Dijital teknolojiyi aşırı düşeyde kullanan bireylerin beyinlerinin sağ lobu yerine sol lobunu geliştirdikleri belirtilmektedir. En nihayetinde uzun süreli teknolojik aygıt kullanımı dikkatte azalma ve bilişsel bozuklukları ortaya çıkarmakta, böylelikle de dijital demansın oluşabileceği ifade edilebilir.

Uzun süre cep telefonu kullanan bireylerde unutkanlığın ortaya çıktığı ve bu nedenle en ufak bir bilgiyi bile hatırlayabilmek için kayıt tutmaya başladıkları gözlemlenmektedir. Bunun haricinde bilgiye ulaşmak için internet kullanımının yaygınlaşması bilgiyi hatırlamak için çaba sarf etmek yerine hızlıca web araması gerçekleştirilmesi, bireylerde bilişsel işlev bozukluklarının artacağını göstermektedir.[3], [4]

Tüm Reklamları Kapat

Sosyal Ortamlarda Gelişmeleri Kaçırmaktan Korkmak: FOMO

FOMO (İng: "fear of missing out"), Türkçeye "sosyal ortamlarda gelişmeleri kaçırma korkusu" anlamında girmiş bir dijital çağ patolojisidir (daha geniş kapsamda bir analizi için buradaki yazımızı okuyabilirsiniz). Aynı zamanda sosyal ortamlarda gelişmeleri kaçırmak kaynaklı bir eksiklik duygusu ile karakterize edilen bir kavramdır. Bireyler, kendilerinin fiziki olarak bulunamadıkları her türden ortamda yaşanan olumlu deneyimlere karşı şiddetli bir mahrumiyet duygusu yaşadıklarında, esasında FOMO meydana gelmektedir.

Bu patolojiyi meydana getiren en önemli etkenin sosyal medyada anlık bildirimlerin yaygınlaşması ve her bireyin kendi deneyimlerini istediği an sosyal medyada paylaşabilmesi olduğu ifade edilmektedir. Bu nedenle sosyal medya ağlarında birbirlerini takip eden bireyler, ötekilerin hayatlarında neler olup bittiğini paylaştığı gönderilere karşı hassasiyet geliştirerek, kendilerinin o hayattan mahrum kaldığını düşünmeleri endişe doğurmaktadır.[7]

Özellikle Facebook, Instagram, Foursquare ve Twitter gibi sosyal ağ hizmetleri kullanıcılara sürekli bağlantıda kalabilme olanağı tanımakta, böylelikle sosyal katılım dijital ortamlarda artışa geçmektedir. Kaçırma korkusu, yani FOMO, sosyal ağ platformlarının aşırı kullanımı kaynaklı meydana gelen dijital bağımlılık neticesinde oluşabilen bir patoloji olarak değerlendirilmektedir.[8]

Sonuç

Teknolojinin yoğun kullanıldığı bir çağ olan günümüz dünyasında dijitalleşme ile birlikte ortaya çıkan birtakım patolojiler olduğu görülmektedir. Dijital patolojilerin temelinde teknoloji ve sosyal medya bağımlılığı olduğu görülmektedir. Dijital aygıtların aşırı kullanımı ve sosyal ağ sitelerinde geçirilen zamanın artması, bireylerin bütüncül anlamda iyi oluşlarını olumsuz etkileyerek psikolojik, bilişsel ve fizyolojik birtakım bozulmalar meydana getirebilmektedir.

Önümüzdeki yıllarda eğitsel, sosyal, psikolojik ve sağlık açısından çeşitli önlemler alınmadığı takdirde dijital istifçilik, FOMO, dijital demans ve sharenting ve nice yeni dijital patolojinin etkisinin yaygınlaşacağı düşünülmektedir.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
16
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 8
  • Muhteşem! 2
  • Bilim Budur! 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/05/2023 04:23:40 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11447

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Saç
Sağlık Personeli
Hafıza
Çekirdek
Mars
Kuyruksuz Maymun
Diyet
Zaman
Mitler
Tardigrad
Öne Çıkan
Olumsuz
Şehir Hastanesi
Hidrotermal Baca
Haber
Entomoloji
Zehirli Mantar
Canlı Cansız
Mit
Yangın
Nörobiyoloji
Koruma
Elektrik
Mutasyon
Evrenin Genişlemesi
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Umut: Her Şey Çok Güzel Olacak mı?
Umut: Her Şey Çok Güzel Olacak mı?
Ay Kraterindeki Dev Teleskop Ne İşe Yarayacak?
Ay Kraterindeki Dev Teleskop Ne İşe Yarayacak?
Körler ve Sağırlar Rüya Görür mü?
Körler ve Sağırlar Rüya Görür mü?
Acı Yemek Basur Yapar Mı?
Acı Yemek Basur Yapar Mı?
Tatil Ortası Depresyonu: Tatil İnsanları Neden Üzüyor?
Tatil Ortası Depresyonu: Tatil İnsanları Neden Üzüyor?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
D. Aydın, et al. Dijital Çağın Yeni Patolojileri: Dijital İstifçilik, Sharenting, Dijital Demans ve FOMO Nedir?. (16 Şubat 2022). Alındığı Tarih: 29 Mayıs 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/11447
Aydın, D., Bakırcı, Ç. M. (2022, February 16). Dijital Çağın Yeni Patolojileri: Dijital İstifçilik, Sharenting, Dijital Demans ve FOMO Nedir?. Evrim Ağacı. Retrieved May 29, 2023. from https://evrimagaci.org/s/11447
D. Aydın, et al. “Dijital Çağın Yeni Patolojileri: Dijital İstifçilik, Sharenting, Dijital Demans ve FOMO Nedir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 16 Feb. 2022, https://evrimagaci.org/s/11447.
Aydın, Dilara. Bakırcı, Çağrı Mert. “Dijital Çağın Yeni Patolojileri: Dijital İstifçilik, Sharenting, Dijital Demans ve FOMO Nedir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, February 16, 2022. https://evrimagaci.org/s/11447.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close