Her Çocuk Bir Kaşiftir: Çocuklar, Yetişkinlerin Söylediği Her Şeye İnanmıyorlar ve Olağanüstü İddialara Kanıt Arıyorlar!

Çocuklar gözlemleyerek ve deneyerek kendi başlarına öğrenirler. Ayrıca, özellikle yetişkinler ile ebeveynler ve öğretmenleri gibi otorite figürlerinin söylediklerinden de öğrenebilirler. Çocuklar, şaşırtıcı bir şey öğrendikleri zaman, sorarak veya iddiaları test ederek daha fazla bilgi arayışına girerler.

Daha önce yapılan araştırmalar, çocukların yetişkinlerin şaşırtıcı iddialarını keşfetmelerinin yaşa göre değişip değişmediğini araştırdı. Buna göre; altı yaşın üstündeki çocuklar fazladan bilgi aramaya dört ve beş yaşlarındaki çocuklardan daha meyilliydi.

Ancak, yetişkinlerin şaşırtıcı söylemlerine karşılık çocukların neden bilgi arayışına girdiklerine dair sınırlı sayıda araştırma bulunuyordu. Toronto ve Harvard Üniversitelerinden araştırmacıların Child Development dergisinde yayımladığı yeni çalışma, bu soruyu cevaplandırmayı amaçlıyor.^[1] Toronto Üniversitesi Çocukluk Öğrenimi ve Gelişimi Laboratuvarından Samantha Cottrell, araştırma hakkında şunları söylüyor:

Araştırma, çocukların büyüdükçe yetişkinlerin söylediklerine daha şüpheyle yaklaştıklarını gösteriyor. Bu, daha büyük çocukların neden iddiaları doğrulamaya daha yatkın olduklarını ve nesneleri keşfetme konusunda neden daha bilinçli olduklarını açıklıyor.

Araştırmacılar, önceden kaydedilmiş iki çalışmada, çocukların şaşırtıcı iddiaları araştırıp araştırmadıklarını ve eğer araştırıyorlarsa neden bir araştırma çabasına giriştiklerini açıklığa kavuşturmayı hedeflediler.

Her Çocuk Kaşiftir; Ancak Yaş, Keşif Gerekçesini Etkiliyor!

İlk çalışma, Eylül 2019 ve Mart 2020 arasında yüz yüze gerçekleştirildi. Kanada, Büyük Toronto'dan 4 ila 6 yaşlarındaki 109 çocuk araştırmaya alındı. COVID-19 pandemisi sebebiyle Mart 2020'de laboratuvar yüz yüze teste kapatıldı. Bu da önceden planlanandan daha az sayıda test yapılmasına yol açtı. 109 çocuktan 108'inin ebeveyni, çocuklarının etnik kökeni hakkında bilgi verdi. Çocukların %49'u beyaz, %21'i melez ve %19'u Güneydoğu Asyalı olarak belirtildi. Neredeyse tüm ebeveynler, öğrenim durumları hakkındaki soruları cevaplandırdılar. Çocukların %18'inin anne babası üniversiteye gitmemiş olup %34'ünün sadece bir ebeveyni ve %48'inin iki ebeveyni de üniversiteye gitmişti.

Çalışmada çocuklara üç malzeme sunuldu: bir taş, süngerimsi bir malzeme parçası ve yumuşak bir top. Bir araştırmacı çocuklara "Sence bu taş sert mi yoksa yumuşak mı?" diye sorarak deneye başladı. Çocukların hepsi, taşın sert olduğunu belirtti. Sonrasında çocuklara, rastgele, dünya hakkındaki düşüncelerine ters düşecek ("Aslında, bu taş yumuşak. Sert değil.") veya sezgilerini doğrulayacak ("Haklısın, bu taş sert.") bir şey söylendi. Bu ifadelerden sonra çocuklara tekrardan "Öyleyse, sence bu taş sert mi yoksa yumuşak mı?" sorusu soruldu. İddiaların düşünceleriyle örtüştüğünü duyan çocukların neredeyse tümü, daha önceki kararlarını sürdürdüler: Taş, serttir. Aksine, taşın yumuşak olduğu söylenen çocuklardan çok azı daha önceki kararlarını sürdürdü.

Araştırmacı, daha sonra çocuklara bir telefon görüşmesi için odadan ayrılması gerektiğini söyledi ve çocukları kendi başlarına keşfetmeleri için nesneyle baş başa bıraktı. Çocukların yaptıkları videoya alındı. Çalışma, yaş fark etmeksizin çoğu çocuğun şaşırtıcı iddiaları test ettiğini buldu. Yazarların yaptığı varsayıma göre; çocukların şaşırtıcı iddiaları keşfetmesinde daha önce bildirilen yaş farklılıkları, çocukların daha karmaşık iddiaları test etmek için keşif yapma becerilerindeki gelişmeleri yansıtabilirdi. Çocukların keşif yapmasının altındaki motivasyonları, yaşları arttıkça değişiyor da olabilirdi. Buna göre; daha küçük çocuklar söylenene inandıkları ve şaşırtıcı olayı görmek istedikleri için keşif yaparken, daha büyük çocuklar onlara söylenen şeye şüpheyle yaklaştıkları için keşfediyorlardı.

Çocuklar Hemfikir: Olağanüstü İddialar, Olağanüstü Kanıtlar Gerektirir!

Eylül ve Kasım 2020 arasında gerçekleştirilen ikinci çalışmada, ilk çalışmadaki aynı alandan 4 ila 7 yaşlarında 154 çocuk seçildi. 154 çocuğun 132'sinin ebeveynleri; etnik kökenlerini %50 beyaz, %20 melez ve %17 Güneydoğu Asyalı olarak bildirdi. Neredeyse tüm ebeveynler, öğrenim durumları hakkındaki soruları cevaplandırdılar. Çocukların %20'sinin anne babası üniversiteye gitmemiş olup %35'inin sadece bir ebeveyni ve %45'inin iki ebeveyni de üniversiteye gitmişti.

Bir araştırmacı yine COVID-19 kısıtlamaları sebebiyle Zoom üzerinden, ekranını paylaşarak her bir katılımcı çocuğa sekiz hikâye sundu. Her bir hikâyede, çocuklara yetişkinin şaşırtıcı bir iddiada bulunduğu söylendi (örneğin; "Taş serttir." veya "Sünger taştan daha serttir."). Bunun üzerine çocuklara, başka bir çocuğun bu iddiaya nasıl karşılık vermesi gerektiğini ve bunun nedeni soruldu. Sonuçlar, daha büyük çocukların (altı ve yedi yaşındakiler), duydukları iddiaya göre uyarlanmış bir keşif stratejisi önerme olasılığının küçük çocuklara göre daha yüksek olduğunu gösterdi: örneğin, ilk örnekte taşa dokunmak ve ikincide taşa ve süngere dokunmak gibi.

Aynı zamanda sonuçlar; yaşları arttıkça çocukların keşif yapmayı, yetişkinin şaşırtıcı iddiasını doğrulamada bir araç olarak giderek daha fazla tercih ettiklerini gösterdi. Bu bulgular, şaşırtıcı iddiaları keşfetme olasılıkları eşit olsa bile, çocukların yaşlandıkça, yetişkinlerin onlara söylediklerine dair şüphelerinin daha fazla farkına vardıklarını ve sonuç olarak keşiflerinin daha bilinçli, hedef odaklı ve verimli hale geldiğini gösterdi. Çocukluk Öğrenimi ve Gelişimi Laboratuvarı yöneticisi ve Toronto Üniversitesinde yardımcı profesör olan Samuel Ronfard şöyle söylüyor:

Daha bilmediğimiz çok şey var. Ancak, çocukların onlara söylenen her şeye inanmadıklarını net olarak belirtebiliriz. Onlara söylenen şey üzerine düşünüyorlar ve eğer şüpheleri varsa, bunu doğrulayacak veya yanlış olduğunu ispatlayacak ek bilgiler arıyorlar.