Dev Dünya Nedir? Dev Dünyalar Dünya'mızdan Daha Yaşanabilir Olabilir mi?

Gökbilimciler, artık güneş sistemimiz dışındaki yıldızların etrafında dönen gezegenleri sıkça keşfetmekte, bu gezegenlere "ötegezegen" adı verilmektedir.^[1] 2022 yazında, NASA'nın Transiting Exoplanet Survey Uydusu'nda çalışan ekipler, ana yıldızlarının yaşanabilir bölgelerinde dönen ilginç birkaç gezegen keşfettiler.^[2]

Bir gezegen Dünya'dan %30 daha büyüktü ve yıldızının yörüngesinde üç günden daha kısa bir sürede dönüyordu.^[3] Diğeri ise Dünya'dan %70 daha büyüktü ve derin bir okyanusa ev sahipliği yapıyor olması muhtemeldi.^[4] Bu iki ötegezegen, Dev Dünya (İng: "Super-Earth") sınıfındandı ve Dünya'dan büyük, ancak Uranüs ve Neptün gibi buz devlerinden küçüktü.^[5]

Dünya, hala bilim insanları tarafından evrende yaşama ev sahipliği yaptığı bilinen tek yer olarak kabul ediliyor.^[6] Bu sebeple, yaşamın varlığı için Dünya'ya benzeyen gezegenlere odaklanmak mantıklı bir yaklaşım gibi görünüyor. Ancak araştırmalar, gökbilimcilerin yakın zamanda bulunan Dev Dünya gibi gezegenlerde yaşam bulma şansının daha yüksek olduğunu gösteriyor.

Wikipedia Commons

Dev Dünyalar Yaygın ve Kolay Bulunabilir!

Çoğu Dev Dünya, kütlesi daha düşük olan ve Güneş'ten çok daha uzun yaşayan soğuk cüce yıldızların yörüngesinde dolanır. Güneş gibi her bir yıldız için yüzlerce soğuk cüce yıldız vardır ve bilim insanları inceledikleri soğuk cücelerin %40'ının yörüngesinde Dev Dünyalar bulmuşlardır.^[7] Gökbilimciler bu sayıyı kullanarak, yalnızca Samanyolu'nda sıvı suyun var olabileceği yaşanabilir bölgelerde on milyarlarca Dev Dünya olduğunu tahmin etmektedirler.^[8] Dünya'daki tüm yaşam hayatta kalmak için suyu kullandığından, suyun yaşanabilirlik için kritik öneme sahip olduğu düşünülmektedir.

Mevcut tahminlere göre, tüm ötegezegenlerin yaklaşık üçte biri Dev Dünya'dır ve bu da onları Samanyolu'ndaki en yaygın ötegezegen türü haline getirmektedir.^[9] En yakın olanı Dünya'dan sadece altı ışık yılı uzaktadır.^[10] Hatta güneş sistemimizin, Dünya ile Neptün arasında kütleye sahip bir gezegene sahip olmadığı için sıra dışı olduğu bile söylenebilir.

Wikipedia Commons

Dev Dünyaların yaşam arayışında ideal hedefler olmasının bir başka nedeni de Dünya büyüklüğündeki gezegenlere kıyasla tespit edilmelerinin ve incelenmelerinin çok daha kolay olmasıdır.^[11] Gökbilimcilerin dış gezegenleri tespit etmek için kullandıkları iki yöntem vardır. Birincisi, bir gezegenin ana yıldızı üzerindeki kütleçekimsel etkisini incelerken, diğeri gezegen önünden geçerken bir yıldızın ışığının kısa süreli kararmasına odaklanır. Bu tespit yöntemlerinin ikisi de büyük bir gezegenle daha kolaydır.

Dev Dünyalar Dev Yaşam Alanları Sunar!

300 yılı aşkın bir süre önce Alman filozof Gottfried Wilhelm Leibniz, Dünya'nın "mümkün olan tüm dünyaların en iyisi" olduğunu savunmuştu.^[12] Leibniz'in argümanı kötülüğün neden var olduğu sorusunu ele almak içindi, ancak modern astrobiyologlar bir gezegeni yaşama elverişli kılan şeyin ne olduğunu sorarak benzer bir soruyu araştırdılar. Böylece Dünya'nın mümkün olan tüm dünyaların en iyisi olmadığı ortaya çıktı.

Dünya'nın tektonik aktivitesi ve Güneş'in parlaklığındaki değişiklikler, zaman içinde okyanusları kaynatan sıcakları gezegen çapında dondurucu soğuğa dönüştürmüştür. Dünya, 4.5 milyar yıllık tarihinin büyük bir bölümünde insanlar ve diğer büyük canlılar için yaşanmaz bir yer olmuştur. Simülasyonlar, Dünya'nın uzun vadede yaşanabilir olacağının kesin olmadığını, aksine bir şans meselesi olduğunu göstermektedir.^[13] İnsanlar, hayatta oldukları için gerçekten şanslıdır.

Araştırmacılar, bir gezegenin yaşama elverişli olmasını sağlayan özelliklerin bir listesini oluşturdular.^[14] Daha büyük gezegenlerin jeolojik olarak aktif olma olasılığı daha yüksek olduğu için, bu bilim insanlarına göre biyolojik evrimi teşvik eden bir özelliktir.^[15] Bu nedenle, en yaşanabilir gezegen Dünya'nın yaklaşık iki katı kütleye sahip olmalı ve hacim olarak Dünya'dan %20 ila %30 daha büyük olmalıdır.

Ayrıca, ışığın deniz tabanında yaşamı teşvik etmesi için yeterince sığ okyanuslara ve ortalama 77 F° (25 C°) sıcaklığa sahip olmalıdır. Bu gezegen, Dünya'nınkinden daha kalın bir atmosfere sahip olacak ve bu da yalıtıcı bir battaniye görevi görecektir. Son olarak böyle bir gezegen, Güneş'ten daha yaşlı bir yıldızın yörüngesinde dönerek yaşamın daha uzun süre gelişmesini sağlayacak ve kendisini kozmik radyasyona karşı koruyan güçlü bir manyetik alana sahip olacaktır.^[16] Bilim insanları, bu özelliklerin bir araya gelmesinin gezegeni yaşanabilirlik bakımından müthiş kılacağını düşünmektedirler.

Tanım olarak Dev Dünyalar, yüksek seviyede yaşanabilir bir gezegenin birçok özelliğine sahiptir. Gökbilimciler bugüne kadar, mümkün olan tüm dünyaların en iyisi olmasa da teorik olarak Dünya'dan daha yaşanabilir olan iki düzine Dev Dünya ötegezegeni keşfetmiştir.^[17]

Son zamanlarda, yaşanabilir gezegenler envanterine heyecan verici bir ekleme yapıldı. Gökbilimciler yıldız sistemlerinden fırlatılmış ötegezegenleri keşfetmeye başladılar ve Samanyolu'nda bunlardan milyarlarcası dolaşıyor olabilir.^{[18], [19]} Eğer bir Dev Dünya yıldız sisteminden fırlatılmışsa ve yoğun bir atmosfere ve sulak bir yüzeye sahipse, on milyarlarca yıl boyunca yaşamı sürdürebilir, yani Güneş ölmeden önce Dünya'daki yaşamın devam edebileceğinden çok daha uzun bir süre.^[20]

Dev Dünyalarda Yaşam Nasıl Tespit Edilir?

Uzak ötegezegenlerdeki yaşamı tespit etmek için gökbilimciler, bir gezegenin atmosferinde tespit edilebilen, biyolojinin yan ürünleri olan biyoimzaları arayacaklar.^[21]

NASA'nın James Webb Uzay Teleskobu, gökbilimciler ötegezegenleri keşfetmeden önce tasarlandığından ötegezegen araştırmaları için optimize edilmemiştir. Ancak bu alanda tamamen işe yaramaz değildir ve operasyonlarının ilk yılında potansiyel olarak yaşanabilir olan iki Dev Dünya'yı hedeflemesi planlanmaktadır.^[22] Geçtiğimiz birkaç yıl içinde keşfedilen büyük okyanuslara sahip bir başka Dev Dünya grubu ve bu yaz keşfedilen gezegenler de James Webb için cazip hedeflerdir.^[23]

Ancak, ötegezegen atmosferlerinde yaşam belirtileri bulmak için en iyi şans, yeni nesil dev yer tabanlı teleskoplarda yatmaktadır. Bu teleskoplar arasında 39 metrelik Son Derece Büyük Teleskop, Otuz Metre Teleskop ve 25,4 metrelik Dev Macellan Teleskobu bulunmaktadır.^{[24], [25], [26]} Söz konusu teleskoplar şu anda yapım aşamasındadır ve on yılın sonunda veri toplamaya başlamaları planlanmaktadır.

Gökbilimciler yaşam için gerekli malzemelerin orada bir yerlerde olduğunu biliyorlar, ancak bu gezegenlerin yaşanabilir olması, üzerlerinde yaşam olduğu anlamına gelmiyor. Araştırmacılar başka bir yerde yaşam olduğuna dair kanıt bulana kadar, Dünya'daki yaşamın eşsiz bir kaza kabul edilmesi mümkündür. Yaşanabilir bir dünyanın yaşam belirtilerine sahip olmaması için birçok neden olsa da önümüzdeki yıllarda gökbilimciler bu müthiş derecede yaşanabilir Dev Dünyalara bakar ve hiçbir şey bulamazlarsa, insanlık evrende yalnız olduğu sonucuna varmak zorunda kalabilir.^[27]