Deprem Kırılma Desenleri, Marmara Fayı'nın İstanbul'a Önemli Ölçüde Sismik Enerji Yönlendirdiğini Ortaya Koyuyor!
Science X Phys
- Çeviri
- Sismoloji
Yeni bir deprem kırılma yönlülüğü (İng: "directivity") analizi, özellikle Türkiye'nin batısındaki İstanbul yakınlarındaki Ana Marmara Fayı ile ilgili olarak, kentsel alanlarda sismik tehlike ve risk değerlendirmeleri açısından kritik bilgiler sağlamaktadır.
Almanya’nın Potsdam kentindeki GFZ Helmholtz Yer Bilimleri Merkezi'nden Dr. Xiang Cheng ve Prof. Patricia Martínez-Garzón liderliğindeki bir araştırma ekibi, kırılma yönlülüğü ile taşınan sismik enerjinin yönü arasındaki ilişkiye dayanarak, Marmara Bölgesi'ndeki depremlerin özellikle İstanbul yönüne büyük miktarda enerji ve dolayısıyla yıkıcı bir kuvvet taşıdığını göstermiştir.
Bu çalışma Geophysical Research Letters dergisinde yayımlanmıştır. Araştırmacılar, bu bölgede meydana gelen ML ≥ 3.5 büyüklüğündeki 31 iyi belirlenmiş depremi analiz etmiş ve ortaya çıkan kritik desenlerin, dünyanın en kalabalık şehirlerinden biri olan İstanbul'un gelecekteki sismik olaylara hazırlık sürecini etkileyebileceğini vurgulamışlardır.
Depremlerin Yönlü Davranışı ve Hasar Potansiyeli
Depremler, özellikle yoğun nüfuslu bölgelerde yıkıcı sonuçlara yol açabilen doğal olaylardır. Bu sismik olayların davranışını anlamak, riskleri azaltmak ve hazırlık süreçlerini geliştirmek açısından büyük önem taşımaktadır.
Son yıllarda, sismik dalgalar tarafından taşınan enerjinin belirli yönlerde daha güçlü, diğer yönlerde ise daha zayıf olabileceği anlaşılmıştır. Genellikle kırılmanın gerçekleştiği yönde daha fazla enerji aktarımı olur. Bu durum, yerleşim alanlarındaki hasar potansiyeli açısından kritik sonuçlar doğurmaktadır.
GFZ Helmholtz Yer Bilimleri Merkezi'nden Dr. Cheng ve Prof. Martínez-Garzón liderliğindeki araştırmacılar, bu yönlü etkileri incelemiştir. İstanbul'un batısında, Marmara Denizi'nde meydana gelen ML > 3.5 büyüklüğündeki 31 depremi analiz etmişlerdir. Küçük ölçekli depremler daha sık meydana geldiği için daha ayrıntılı incelenebilir ve nadiren gerçekleşen ancak çok daha büyük sonuçlara yol açabilen büyük depremler için bir model oluşturabilir.
Bu çalışmada araştırmacılar, modellenmiş ve ölçülmüş dalga biçimlerini karşılaştırarak kaynak mekanizmalarını hesaplamış ve farklı yönlerdeki deprem sürelerini ölçerek İstanbul-Marmara bölgesindeki orta büyüklükteki depremlerin yönlülük etkilerini değerlendirmiştir.
Depremler İstanbul'a Daha Fazla Enerji Yönlendiriyor!
Çalışmanın bulgularına göre, İstanbul’un batısındaki Marmara Denizi altında meydana gelen depremlerin büyük çoğunluğu ağırlıklı olarak doğu yönlü kırılmalar göstermektedir. Bu durum, sismik enerjinin büyük ölçüde İstanbul'a yönlendiğini ortaya koymaktadır. Ortalama kırılma yönü, kuzeyden itibaren 85° doğrultusunda olup, Ana Marmara Fayı'nın genel uzanım yönüyle oldukça uyumludur.
Çalışmanın baş yazarı ve araştırma sırasında GFZ’de doktora sonrası araştırmacı olan Dr. Xiang Cheng, bu yönlü eğilimin İstanbul'da meydana gelen depremler sırasında zemin sarsıntısının daha güçlü olabileceğini gösterdiğini ifade etmektedir.
Bu bilgi kritik öneme sahiptir, çünkü Ana Marmara Fayı'nın sismik döngüsünde geç bir aşamada olduğu ve büyük bir depremin gecikmiş durumda bulunduğu düşünülmektedir. Bu çalışma, bölgedeki büyük bir depremin olası etkilerine ilişkin mevcut endişeleri azaltmamaktadır. GFZ Bölüm 4.2 Jeomekanik ve Bilimsel Sondaj Çalışma Grubu Lideri ve makalenin yazarı Prof. Patricia Martínez-Garzón, bu konuda şöyle diyor:
Gelecekteki büyük bir depremin nerede başlayacağına bağlı olarak, bu asimetrik kırılma desenleri İstanbul şehir merkezine doğru daha şiddetli yer hareketlerine yol açabilir.
(a) Kırılma yönelimi doğrultularının yüzey dağılımı ve kaynak mekanizmaları. Daireler, çözümlenen ML ≥ 3.5 depremlerini gösterir; renk kodlaması ve oklar, kırılma yönünün açısını belirtir. Mavi çizgiler, (b) ve (c) bölümlerinde analiz edilen dört kümelemeyi vurgular.
(b) Küme başına elde edilen deprem kırılma yönlerini gösteren gül diyagramları. Üst üste bindirilmiş sarı gül diyagramları, t-testi ile doğrulanan tek yönlü kırılma yönelimlerini gösterir.
(c) Kümelemelere ait depremler için süperpoze edilmiş kaynak mekanizmaları.
(d) Analiz edilen tüm depremler için tercih edilen kırılma yönelimlerini gösteren gül diyagramı.
Sismik Tehlike Haritalarında Yönlülük Faktörünün Dikkate Alınması
Belirli bölgeler için sismik tehlike haritaları hazırlanırken, depremlerin enerjisini hangi yönde yaydığı gibi kırılma yönlülüğü etkileri henüz hesaba katılmamaktadır. GFZ Bölüm 2.6 Sismik Tehlike ve Risk Dinamikleri Başkanı ve çalışmanın ortak yazarı Prof. Fabrice Cotton, bu durumu şöyle açıklıyor:
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Yeni nesil sismik tehlike haritalarında yönlülük etkilerini de dahil etmek istiyoruz ve bu tür sonuçlar, bu gelişmeyi mümkün kılmak açısından temel teşkil ediyor.
Bu çalışmada kullanılan ölçüm verileri kısmen, GFZ Helmholtz Yer Bilimleri Merkezi’nin, Türkiye Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) ile iş birliği içinde 2015 yılından beri Marmara bölgesinde işlettiği Levha Sınırı Gözlemevi (GONAF) tarafından sağlanmıştır. Bu gözlemevi, bölgedeki deprem aktivitesini hassas bir şekilde izlemek ve ölçmek için sondaj kuyularına yerleştirilen sismometreler de dahil olmak üzere çeşitli enstrümanlardan oluşmaktadır. GFZ Bölüm 4.2 Jeomekanik ve Bilimsel Sondaj Başkanı ve GONAF jeofizik gözlemevinin baş araştırmacısı Prof. Marco Bohnhoff bu konuda şunları söylüyor:
Gözlemevimizin temel hedeflerinden biri, Marmara bölgesinde küçük ve orta büyüklükteki depremleri daha iyi izleyerek İstanbul yakınlarında meydana gelebilecek büyük bir depreme mümkün olan en iyi şekilde hazırlanmaktır.
Kentsel Planlama ve Nüfusun Korunması İçin Çıkarımlar
Bu çalışmanın sonuçları, kentsel planlamacıların, politikacıların ve acil durum müdahale koordinatörlerinin ayrıntılı sismik risk değerlendirmelerini planlama süreçlerine entegre etmeleri gerekliliğini ortaya koymaktadır. Prof. Patricia Martínez-Garzón, bu gerekliliği şöyle vurguluyor:
Deprem etkilerini daha gelişmiş bilimsel yöntemlerle değerlendirmek, İstanbul’un altyapısının ve toplumunun depreme dayanıklılığını önemli ölçüde artırabilir.
Bu araştırma, yalnızca İstanbul yakınlarındaki Ana Marmara Fayı’nın sismik davranışına ışık tutmakla kalmayıp aynı zamanda depremlerin kentleşmiş bölgeler için devam eden bir tehdit oluşturduğunu hatırlatan kritik bir uyarı niteliği taşımaktadır.
Kentlerin nüfus yoğunluğu ve altyapı zorlukları nedeniyle giderek daha savunmasız hale gelmesi, sismik aktivitenin inceliklerini anlamanın toplumları korumak için hayati önem taşıdığını göstermektedir.
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
2
-
2
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- Çeviri Kaynağı: Science X Phys | Arşiv Bağlantısı
- X. Chen. Earthquake Rupture Patterns Reveal Mamara Fault Directs Considerable Seismic Energy Towards Istanbul. Alındığı Tarih: 20 Mart 2025. Alındığı Yer: Science X Phys | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 24/04/2025 10:27:21 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/20130
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
This work is an exact translation of the article originally published in Science X Phys. Evrim Ağacı is a popular science organization which seeks to increase scientific awareness and knowledge in Turkey, and this translation is a part of those efforts. If you are the author/owner of this article and if you choose it to be taken down, please contact us and we will immediately remove your content. Thank you for your cooperation and understanding.
