Dahiler Daha Az mı Uyur? Sadece Aptallar mı 8 Saat Uyur?

İddia

Sadece aptallar 8 saat uyur. Einstein, Tesla, Da Vinci gibi dehalar hep kısa kısa uyurlardı. Dahilerin hiçbiri uzun uyku saatlerine sahip değildi.

Gerçek mi?

Sahte

Gerçek Ne?

Deha ile uyku süresi arasında doğrudan herhangi bir ilişki bulunmamaktadır. Yani daha az uyuyanlar daha zeki değildir. Benzer şekilde, daha uzun uyuyanlar da daha düşük zekaya sahip değildir. Ancak yaptıkları büyük bilimsel, sanatsal, felsefî işler dolayısıyla zeki olarak addedilen kişilerin ufak bir kısmı, geçici olarak da olsa daha kısa süreli uykular ile idare etmişlerdir. Bunun nedeni de, bu kişilerin üreticiliğin sınırlarını zorlamış, dolayısıyla gün içindeki aktif oldukları saat sayısını olabildiğince arttırmayı denemiş olmasıdır. Ancak kısa veya kesintili uyku düzeni tüm dehaların uyguladığı bir uyku düzeni değildir. Dahası, normal/uzun uykular uyuyan birinin dahi olamayacağı veya büyük işler başaramayacağı anlamına gelmemektedir.

İddianın Kökeni

Bu iddia, uzun bir süredir ortalıkta olmasına rağmen, ülkemizde Erdal Demirkıran'ın "Sadece Aptallar 8 Saat Uyur" isimli kitabının başlığıyla popülerlik kazanmıştır.

Bilgiler

Her ne kadar çoğu insan gün içindeki tüm uyku ihtiyacını tek ve deliksiz bir uykudan alıyor olsa da; uyku düzeninin farklı alt başlıkları bulunmaktadır. Bunları iki büyük kategoride toplamak mümkündür: Tek fazlı (monofazik) uyku ve çok fazlı (polifazik) uyku. İlki, popülasyonumuz içinde yaygın olarak görülen, tek sefer yatağa gidip, gün içinde tek bir uyku alma davranışıdır. Bunun "saf monofazik uyku", "kuasi monofazik uyku" ve "yarı monofazik uyku" şeklinde alt başlıkları da bulunmaktadır. İkincisi olan çok fazlı, yani polifazik uykuda ise birey, gün içinde birden fazla defa, daha kısa süreler boyunca uyur. Bu tip uykunun da "saf", "kuasi" ve "yarı" şeklinde üç alt başlığı bulunmaktadır. Örneğin saf polifazik uykuda birey, her 4 saatte bir uyurken, kuasi polifazik uykuda birey, 24 saatlik gün içinde eşit aralıklarla dağılmamış şekilde uyur. Polifazik uykunun genellikle çocuklarda görülen en yaygın örneği ise, günde 2 ayrı defa uyuma düzeni olan bifazik uykudur.

Polifazik uykunun en önemli bileşeni, "güç şekerlemesi" veya "güç uykusu" (İng: "power nap") olarak bilinen kavramdır. Bu tip uyku sırasında birey, gün içinde sadece 15-30 dakika kadar uyur. Bu uykular, bir dizi halinde gün içine dağıtılarak günlük uyku ihtiyacını karşılamak için kullanılabileceği gibi; daha uzun olan gece uykusuna takviye olarak gün içinde de kullanılabilir. Mit içinde sözü geçen dahilerin genellikle başvurduğu iddia edilen yöntem, sadece güç uykularına başvurarak, polifazik uyku düzeni ile günlük uyku ihtiyacını almaktır.

Güç uykusu yönteminin sınırsız ve süresiz olarak uygulanması kesinlikle tavsiye edilmemektedir. Gerçekten de, mit içinde sözü geçen dahilerin bir kısmının bu yöntemi ömürleri boyunca uyguladıklarına dair hiçbir güvenilir kaynak bulunmamaktadır. Yetişkinler için tavsiye edilen uyku düzeni, gece saatlerinde, tek sefer ve ortalamada 8 saat olması gereken uyku düzenidir. Aksi takdirde vücutta olanları buradaki yazımızda ele almıştık. Ayrıca günde 8 saatten az uyumayla ilgili güncel bir araştırmanın sonuçlarını da burada anlatmıştık. Yani "uykusuzken siz, siz değilsiniz" desek yeridir. Dolayısıyla güç uykusu yöntemi, eğer uygulanacaksa, sadece kısa dönemlerde uygulanmalıdır.

Ünlü Dahilerin Uyku Alışkanlıkları

Dahi olan bütün isimlerin ortalamadan daha az uyuduğu iddiası tamamen hatalıdır. Örneğin "deha" denince akla gelen ilk isim olan Albert Einstein'ın her gün 10 saat kesintisiz olarak uyuduğu bilinmektedir. Hatta gün içinde de kısa süreler boyunca, ek olarak kestirdiği de bilinmektedir. Dolayısıyla kısa uyku düzeni, büyük bir deha olmanın şartlarından birisi değildir.

Öte yandan Nikola Tesla, uyumaktan pek hoşlanmazdı. Sadece 10-11 yaşındayken bile günde ortalamada sadece 3 saat kadar uyurdu. Ancak bu durum, uyku araştırmalarının da gösterdiği gibi, 25'li yaşlarına geldiğinde psikolojik problemlerin doğmasına neden oldu. Smithsonian Dergisi'nden Gilbert King'in aktardığı üzere, Tesla'nın uyku alışkanlıkları onun sağlığını dikkate değer miktarda bozuyordu ve profesörleri Tesla'nın babasına ulaşarak bu sorundan onu haberdar etti. Tesla, bu sorunu çözmeye çalışmak yerine, kumar bağımlısı haline geldi ve okul parasının tamamını kumarda kaybederek üniversiteyi bırakmak zorunda kaldı. Tesla bu kısa uyku sorununu, ilerleyen yaşlarda, gün içerisinde ek olarak güç uykusu yöntemiyle uyuyarak çözmeye çalıştı. Psikolojik sorunları devam etse de, en azından verimlilik konusunda kendisini toparlamayı başardı.

Her ne kadar bunu doğrulayan güvenilir hiçbir kaynak bulunmasa da, Leonardo Da Vinci'nin 15-20 dakikalık güç uykusu ile uzun dönemler boyunca idare ettiği iddia edilmektedir. Bu iddiaya göre Da Vinci, 24 saatlik gün içinde toplamda 1.5 ila 5 saat arasında değişen sürelerde uyumaktaydı. Bunun, Da Vinci'ye 67 yıllık ömründe 20 yıllık bir ekstra üretim zamanı kazandırdığı söylenir. Ancak muhtemelen Da Vinci bunu asla uzun sürelerde başaramadı ve daha ziyade bifazik uyku düzenini takip etti: Yani gün içinde 2 defa, kısmen daha uzun süreler uyuyordu. Benzer şekilde Thomas Edison da bu tarz bir uyku düzenini takip etmeye çalışmıştı ve günde 4-5 saat kadar uyuyordu.

Uyku ihtiyacı, birçok özelliğimiz gibi, genetik ve çevresel faktörler ile belirlenmektedir. Benzer şekilde, birçok fiziksel özellik gibi, çan eğrisi şeklinde bir dağılım söz konusudur: Yani insanların ezici çoğunluğu (%70 civarı), günde 7-9 saat uykuya ihtiyaç duyar. Daha az bir kısmı (%10 civarı) 5-6 saat uykuya ihtiyaç duyar. Çok daha az bir kısmı ise (%5 civarı), sadece 4 saat uykuyla idare edebilir. Tabii ki, çan eğrisinin öteki ucunda da, günde 11-12 saat uykuya ihtiyaç duyan %5'lik bir popülasyon mevcuttur. Ancak bu uyku ihtiyacının zeka ile örtüştüğünü gösteren herhangi bir araştırma bulunmamaktadır. Örneğin ABD Başkanı Barack Obama ve İngiltere Başbakanı Margaret Thatcher günde 4 saat uyurken; Winston Churchill, Ronald Reagan, John F. Kennedy ve Napoleon düzenli gece uykusunun üzerine gün içinde şekerlemeler yapmalarıyla bilinmektedir.

Tarihteki bu aşırı ikonik isimler haricindeki dehaların birçoğu normal uyku düzenine sahiptir. Dolayısıyla uyku süresi ile deha arasında doğrudan bir ilişki bulunmamaktadır. Bir diğer deyişle, "Daha kısa uyuyanlar daha zekidir.", "Uzun uyuyan kişiler zeki değildir veya aptaldır." veya "Zeki insanlar daha kısa uyur." şeklinde iddialar hatalıdır. İşin doğrusu; aşırı üretken olan kişiler, bu üretimlerinin doruk noktasında, yaptıkları işin yoğunluğu ve heyecanı ile, geçici olarak daha kısa süreli uyku uyuma alışkanlıkları ediniyor olabilirler. Ancak neredeyse hiçbiri bunu uzun dönem sürdürmemiştir veya bunun uzun süreler sürdürüldüğüne dair güvenilir herhangi bir kaynak bulunmamaktadır.

Dahası, yeterli uyku uyumamak, hem dahiler, hem de sıradan insanlar için, bilişsel fonksiyonları olumsuz etkileyen, uzun vadede ciddi sağlık problemleri yaratan bir davranış biçimidir. Bu nedenle, sırf havalı bir davranış olduğu için uygulanmaya çalışılmamalıdır.

Son olarak şunu da söylemek gerekiyor: Uykuyla ilgili halk arasında bol miktarda mit ve yanılgı bulunmaktadır. Bunların başlıcaları, Rus Uyku Deneyi gibi abartılar ile, hiç uyumadığı iddia edilen insanlar gibi yalanlardır.