COVID-19 Aşısı Olanlar Daha Çok Hastaneye Yatırılıyor Olabilir mi?
Bu haber 3 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.
İddia
İngiltere'den gelen COVID-19 verileri, sadece aşısızların hastalandığı veya ölenlerin çoğunlukla aşılı olduğunu yalanlıyor. Hastalanen ve ölenlerin çoğu aşılı, demek ki aşılar çalışmıyor.
Gerçek mi?
Gerçek Ne?
Dünya genelindeki her ülkeden gelen veriler, aşıların (özellikle de mRNA aşılarının) COVID-1 9 hastalığına karşı koruyuculuk konusunda beklenen düzeyde veya beklenene yakın oranda koruma sağladığını doğrulamaktadır. Dünya genelinde aşılıların popülasyon içindeki oranı arttıkça, hastanelerdeki aşılı oranlarının da yükselmesi normaldir. Aşı koruyuculuğunun %100 olmadığı durumlarda, bir ülkenin %100'ü aşılanmış olsaydı, hastaneye kaldırılanların da %100 aşılı olurdu; ancak bu, aşının başarısız olduğu anlamına gelmezdi. Zira aşılamadan önce hastaneye kaldırılanların ve ölenlerin sayısı aşılamadan sonra beklendiği oranda azaldıysa, aşılama başarılı olmuş demektir. Hastanedekilerin aşılı olma oranı önemsiz ve yanıltıcı bir istatistiktir.
İddianın Kökeni
Aşı karşıtları ve halk arasında aşıların güvenliği konusunda sahte haberler yaydığı bilinen kaynaklar, yurtdışındaki aşı karşıtlarından aldıkları bilgileri motamot çevirerek, üzerinde düşünmeksizin paylaşmaktadırlar. Böylece bu yabancı kaynaklardan gelen trafiğin Türkiye'deki karşılığını kendilerine alabilmekte ve takipçi kitlelerini büyütebilmektedirler. Bu yazıda inceleyeceğimiz iddia da bu tür bilim karşıtları tarafından paylaşılan, bilimsel olarak bariz bir şekilde hatalı bir yorumdur.
Bilgiler
Son zamanlarda çeşitli sosyal medya platformlarında, aşı olanların, aşı olmayanlara göre COVID'den dolayı daha fazla hastanelik olduğuna dair söylemler dolaşıyor. Bunlar ne yazık ki çeşitli aşı karşıtlarının, kafaları karıştıran istatistiksel manipülasyonlarından ibaret. Durumun böyle olup olmadığını ve aşı karşıtlığı yapmak için nasıl bir algı oluşturulduğunu anlamak için ise basit bir matematik kurmak yeterli. Öncelikle iddialardan birini inceleyelim:
Bu Twitter paylaşımından görüldüğü ve anlaşılacağı üzere, aşılıların hastaneye yatma oranı paylaşılarak, aşı olmanın aslında bir işe yaramadığı gibi bir izlenim bırakılıyor. Öyle ki 50 yaş üzeri hastaneye yatanların %73'ü aşılı! Hatta hayatını kaybedenlerin de %64'ü aşılı! Peki bu nasıl mümkün olabilir? Her şeyden önce bu durum aşının doğasına aykırı değil mi?
Elbetteki buradaki durum, daha önce de paylaştığımız bazı istatistiksel manipülasyonlar gibi. Ne yazık ki istatistik ve olasılık konusu, bizler için bazen oldukça sezgi dışı ve anlaması zor kalabiliyor. Eminiz birçoğumuz olasılık konusunun matematikte ne kadar kafa karıştırıcı olabildiğini hatırlar. Fakat aslında işin ufak bir sırrı var ve bu tür aşı karşıtları da bu sırrı iyi bilerek, sizlere karşı kullanabiliyorlar. Peki işin sırrı nedir?
Aslında olay çok basit: Aşıların belirli bir koruyuculuk oranı var ve bu oldukça yüksek bir değer olan %90 civarında. Yani aşılar birisinin hasta olmamasını ya da hayatını kaybetmemesini garantilemiyor. Fakat aşı olduğunuz takdirde hasta olmanız ya da hayatınızı kaybetme oranınızı çok ciddi oranda düşürmeyi garanti ediyor. Dolayısıyla aşı olanların da hasta olabileceği ve hayatını kaybedebileceği bir gerçek, lakin bu çok az sayıda oluyor. Peki nasıl oluyor da bu durumda yukarıdaki oranlar söz konusu olabiliyor? Bu senaryoya göre aşısız olanların daha çok hastanelik olması gerekmez miydi?
Olayı anlamak için şu sorguyu yapmak yeterli: Eğer toplumun %100'ü aşılanmış olsaydı, hastaneye yatanların yüzde kaçı aşılı olurdu? Elbette %100'ü! Çünkü aşı %90 gibi bir koruyuculağa sahip, dolayısıyla çok az da olsa birileri hastanelik olacaktır. Peki bu aşılı olmanın, aşılı olmamaktan çok çok daha kötü olduğunu gösterir mi? Elbette hayır! Çünkü bu oran tamamen manasızdır. Mühim olan bir anlam ifade eden oranlardır. Örneğin toplumun %100'ü aşısız olsaydı, toplumun %100'ünün aşılı olması durumuna göre kaç kişi hastaneye yatacaktı? Aşısız senaryoda, aşılı senaryoya göre hasta ve ölüm sayısının kat ve kat fazla olduğunu biliyoruz! İşte anlamlı olan bu orandır. Aşının farkını tanımlayan oran da budur.
Özetle, çoğunluğu aşılanmış bir toplumda hastaneye yatanların çoğu doğal olarak elbette aşılı olacaktır, çünkü toplumun çoğu aşılıdır. Fakat aşısız olunması durumuna göre hastanelik olan insan sayısı çok çok daha azdır. Ne yazık ki bazı kişiler böyle paylaşımlarla, bu istatistiği/olasılığı kuramayanlarda kafa karışıklığına neden olabiliyor. Daha sayısal bir örnek için, bu paylaşıma gelen cevaplardan birini de aşağıya bırakıyoruz.
Bu konuda daha fazla bilgi almak için, temel oran yanılgısı hakkındaki yazımızı okuyabilirsiniz.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 3
- 3
- 2
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 07/12/2024 05:40:20 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/13003
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.