Çok Düşük Kalorili Diyetler Obeziteyi Engeller mi?

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), "obezite" ve "fazla kiloluluk" terimlerini sağlık için risk teşkil edecek miktarda vücutta anormal ve fazla yağ birikmesi olarak tanımlamaktadır. Vücut ağırlığı durumunu belirlemede kullanılan ve kabul edilen başlıca yöntem ise beden-kütle indeksi (BKİ). Beden-kütle indeksi kilogram cinsinden vücut ağırlığının, metre cinsinden boy uzunluğunun karesine bölünmesiyle bulunur. Her ne kadar sınıfları olsa da BKİ'si 30 ve üzerinde olan insanlar genellikle obez, 25 ve üzerinde olan insanlar ise genellikle fazla kilolu olarak tanımlanmaktadır.

İnsanlık, tarihi boyunca birçok hastalıkla ve salgınla mücadele etse de, artan obezite vakaları insanlığın karşılaştığı en büyük sorunlardan biridir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ile birlikte çalışan Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar (NCD, Non-communicable diseases) ağı, 2016'da yayınladığı Risk Faktörleri Birliği (NCD-RisC) adlı yayınında, gelişen fast-food sektörüne ve değişen beslenme alışkanlıklarına dikkat çekerek şu cümleye yer vermiştir:

Gıda endüstrisine bağlı olarak büyüyen ve kurumsallaşan fast-food sektörü, 2006 ve 2016 yılları arasında gösterdiği gelişmeyi aynı ölçüde devam ettirirse, 2025 yılında, Dünya'daki erkek popülasyonunun %18'i ve kadın popülasyonunun %21'i obez olacak.

Ulusal Diyabet, Sindirim ve Böbrek Hastalıkları Enstitüsü (NIDDK) de, ''Amerika Birleşik Devletleri'nin %68'i obez veya aşırı kilolu olarak tanımlanıyor.'' diyerek aynı soruna dikkat çekmiştir. 2018 itibariyle Türkiye'de obez veya aşırı kilolu oranı %64.9 dolaylarındadır ve bu oran ile Türkiye, Avrupa'nın en kilolu ülkesi, Dünya'nınsa en kilolu ülkelerinden biri konumundadır.

World Population Review

Obezite görülme sıklığını azaltmak ve kilo kontrolünü sağlamak için yaygın olarak kullanılan ve inanılan yöntemlerden birisi kalori alımını kısıtlamaktır. Bu yöntem kalori alımı ve enerji metabolizması arasındaki dengeye dikkat çekmektedir. Obezitenin artmasıyla bu denge daha da önem kazanmıştır. Bunun sonucunda, içerdiği kalori miktarı oldukça düşük olan diyetler ortaya çıkmıştır.

Çok Düşük Kalorili Diyetler Nedir?

Ulusal Kalp, Akciğer ve Kan Enstitüsü (NHLBI, National Heart, Lung, and Blood Institute) çok düşük kalorili diyetleri günlük 800 kaloriden daha az kalori içeren diyetler olarak tanımlamıştır. Bu düzeyde kalori alımı ortalama yetişkin bir insanın bazal metabolizma hızını (BMH) bile karşılamamaktadır! Bazal metabolizma hızı, kişinin dinlenme anında sadece nefes alma, kan dolaşımı, hücresel fonksiyonlar gibi hayati aktivitelere harcadığı enerjidir. Yani günlük hayatınıza devam ederken çok düşük kalorili bir diyet uygulamaya çalışırsanız vücudunuz temel fonksiyonları yapacak enerjiyi bulamaz ve vücut depolarını kullanmaya başlar. Bir süre sonra yorgunluk ve halsizliğin yanı sıra besin ögesi yetersizliklerinin yol açtığı ciddi sağlık sorunları (diyare, baş dönmesi, bilinç bulanıklığı, kas krampları, koma vb.) görülür.

Pixabay

Çok Düşük Kalorili Diyetlerin Klinik Kullanımı

Çok düşük kalorili diyetler, medikal gözlem altında yapılması gereken özel diyetlerdir. Amerika Birleşik Devletleri'nde, ÇDKD (Çok Düşük Kalorili Diyetler) genelde kapsamlı bir tıbbi müdahalenin bir parçası olarak kullanılır. Yani hastahanede sürekli kontrol altında uygulanmaktadır. Bakım personelleri arasında bir doktor, bir diyetisyen, bir psikiyatrist ve bir fizyoterapist bulunmalıdır. Çok düşük kalorili diyetler devamlı olarak en fazla 12 hafta uygulanabilir. Takibi ve uygulanması zor olduğundan çok kritik durumlarda bu tür bir diyete başvurulur.

Pexels

Çok Düşük Kalorili Diyetlerin Uzun ve Kısa Dönemde Kilo Kaybına ve Obeziteye Etkisi Nedir?

Geçmiş dönemde, çok düşük kalorili diyetlerin kısa dönemde kilo kaybına etkilerini inceleyen 3 adet araştırma (Ohno ve ark. 1989, Foster ve ark. 1992, ve Rossner ve Flaten 1997) yapılmıştır. Bu üç çalışmada günlük 240 ve 800 kalori arasında verilen diyetlere bağlı olarak haftalık kaybedilen kilonun 1.4 ile 2.5 kilogram arasında değiştiği görülmüştür.

Uzun dönemde çok düşük kalorili diyetlerin etkilerini saptamak çok zordur. Çünkü ÇDKD'den sonra hangi diyetin uygulandığı, ne kadar süre devam ettiği, ÇDKD uygulayan bireyin daha sonra hasta olup olmadığı gibi etkenler uzun dönem etkileri için değişkendir. Ancak yine de yürütülen farklı çalışmalar uzun dönemde ÇDKD'nin kişiye göre ayarlanan zayıflama diyetlerinden daha etkili olmadığı gösterilmiştir.

ÇDKD uygulaması birincil olarak obezite hastalarını hastanede gözetim altında tutmak ve düşük kalori tüketmelerini sağlamak amacıyla geliştirilmiştir. Ayrıca ÇDKD uygulamalarının kısa dönemde obezite hastalarında kilo kaybı ve onların beslenme davranış değişiklikleri üzerinde çok etkili olduğu gösterilmiştir.

Çok Düşük Kalorili Diyetlerin Yan Etkileri ve Uygulanmaması Gereken Durumlar

Her ne kadar ÇDKD tıbbi kontrol altında ve 12 hafta süre ile uygulandığında güvenli olarak kabul edilse de, 8 hafta ÇDKD'ye tabi olan hastaların %25'inde safra kesesi taşı oluşmaktadır. Bu hastaların %6'sına kolesistektomi yapılması, yani safra kesesine operasyon yapılarak safra kesesinin alınması gerekmektedir.

ÇDKD'de hastaya verilecek olan kalorinin makro (karbonhidrat, protein ve yağ) ve mikro (vitaminler, mineraller, aminoasitler) besin ögelerinin oranları dikkatle ayarlanmalıdır. Amerika Birleşik Devletleri'nde ÇDKD sırasında şimdiye kadar 60 ölüm gerçekleşmiştir ve ölen hastaların ilk 4 ay içerisinde başlangıç kilolarının %30'unu kaybettikleri ve buna bağlı kardiyak komplikasyonlar (kalp bozuklukları) geliştiği bildirilmiştir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Aynı zamanda besin ihtiyacının yüksek olduğu çocukluk ve gençlik dönemlerindeki insanlar ile hamilelik ve emziklilik dönemindeki kadınların çok düşük kalorili diyetler için uygun olmadığı belirtilmektedir.