Çok Düşük Kalorili Diyetler Obeziteyi Engeller mi?
Pixabay
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), "obezite" ve "fazla kiloluluk" terimlerini sağlık için risk teşkil edecek miktarda vücutta anormal ve fazla yağ birikmesi olarak tanımlamaktadır. Vücut ağırlığı durumunu belirlemede kullanılan ve kabul edilen başlıca yöntem ise beden-kütle indeksi (BKİ). Beden-kütle indeksi kilogram cinsinden vücut ağırlığının, metre cinsinden boy uzunluğunun karesine bölünmesiyle bulunur. Her ne kadar sınıfları olsa da BKİ'si 30 ve üzerinde olan insanlar genellikle obez, 25 ve üzerinde olan insanlar ise genellikle fazla kilolu olarak tanımlanmaktadır.
İnsanlık, tarihi boyunca birçok hastalıkla ve salgınla mücadele etse de, artan obezite vakaları insanlığın karşılaştığı en büyük sorunlardan biridir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ile birlikte çalışan Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar (NCD, Non-communicable diseases) ağı, 2016'da yayınladığı Risk Faktörleri Birliği (NCD-RisC) adlı yayınında, gelişen fast-food sektörüne ve değişen beslenme alışkanlıklarına dikkat çekerek şu cümleye yer vermiştir:
Gıda endüstrisine bağlı olarak büyüyen ve kurumsallaşan fast-food sektörü, 2006 ve 2016 yılları arasında gösterdiği gelişmeyi aynı ölçüde devam ettirirse, 2025 yılında, Dünya'daki erkek popülasyonunun %18'i ve kadın popülasyonunun %21'i obez olacak.
Ulusal Diyabet, Sindirim ve Böbrek Hastalıkları Enstitüsü (NIDDK) de, ''Amerika Birleşik Devletleri'nin %68'i obez veya aşırı kilolu olarak tanımlanıyor.'' diyerek aynı soruna dikkat çekmiştir. 2018 itibariyle Türkiye'de obez veya aşırı kilolu oranı %64.9 dolaylarındadır ve bu oran ile Türkiye, Avrupa'nın en kilolu ülkesi, Dünya'nınsa en kilolu ülkelerinden biri konumundadır.
Obezite görülme sıklığını azaltmak ve kilo kontrolünü sağlamak için yaygın olarak kullanılan ve inanılan yöntemlerden birisi kalori alımını kısıtlamaktır. Bu yöntem kalori alımı ve enerji metabolizması arasındaki dengeye dikkat çekmektedir. Obezitenin artmasıyla bu denge daha da önem kazanmıştır. Bunun sonucunda, içerdiği kalori miktarı oldukça düşük olan diyetler ortaya çıkmıştır.
Çok Düşük Kalorili Diyetler Nedir?
Ulusal Kalp, Akciğer ve Kan Enstitüsü (NHLBI, National Heart, Lung, and Blood Institute) çok düşük kalorili diyetleri günlük 800 kaloriden daha az kalori içeren diyetler olarak tanımlamıştır. Bu düzeyde kalori alımı ortalama yetişkin bir insanın bazal metabolizma hızını (BMH) bile karşılamamaktadır! Bazal metabolizma hızı, kişinin dinlenme anında sadece nefes alma, kan dolaşımı, hücresel fonksiyonlar gibi hayati aktivitelere harcadığı enerjidir. Yani günlük hayatınıza devam ederken çok düşük kalorili bir diyet uygulamaya çalışırsanız vücudunuz temel fonksiyonları yapacak enerjiyi bulamaz ve vücut depolarını kullanmaya başlar. Bir süre sonra yorgunluk ve halsizliğin yanı sıra besin ögesi yetersizliklerinin yol açtığı ciddi sağlık sorunları (diyare, baş dönmesi, bilinç bulanıklığı, kas krampları, koma vb.) görülür.
Çok Düşük Kalorili Diyetlerin Klinik Kullanımı
Çok düşük kalorili diyetler, medikal gözlem altında yapılması gereken özel diyetlerdir. Amerika Birleşik Devletleri'nde, ÇDKD (Çok Düşük Kalorili Diyetler) genelde kapsamlı bir tıbbi müdahalenin bir parçası olarak kullanılır. Yani hastahanede sürekli kontrol altında uygulanmaktadır. Bakım personelleri arasında bir doktor, bir diyetisyen, bir psikiyatrist ve bir fizyoterapist bulunmalıdır. Çok düşük kalorili diyetler devamlı olarak en fazla 12 hafta uygulanabilir. Takibi ve uygulanması zor olduğundan çok kritik durumlarda bu tür bir diyete başvurulur.
Çok Düşük Kalorili Diyetlerin Uzun ve Kısa Dönemde Kilo Kaybına ve Obeziteye Etkisi Nedir?
Geçmiş dönemde, çok düşük kalorili diyetlerin kısa dönemde kilo kaybına etkilerini inceleyen 3 adet araştırma (Ohno ve ark. 1989, Foster ve ark. 1992, ve Rossner ve Flaten 1997) yapılmıştır. Bu üç çalışmada günlük 240 ve 800 kalori arasında verilen diyetlere bağlı olarak haftalık kaybedilen kilonun 1.4 ile 2.5 kilogram arasında değiştiği görülmüştür.
Uzun dönemde çok düşük kalorili diyetlerin etkilerini saptamak çok zordur. Çünkü ÇDKD'den sonra hangi diyetin uygulandığı, ne kadar süre devam ettiği, ÇDKD uygulayan bireyin daha sonra hasta olup olmadığı gibi etkenler uzun dönem etkileri için değişkendir. Ancak yine de yürütülen farklı çalışmalar uzun dönemde ÇDKD'nin kişiye göre ayarlanan zayıflama diyetlerinden daha etkili olmadığı gösterilmiştir.
ÇDKD uygulaması birincil olarak obezite hastalarını hastanede gözetim altında tutmak ve düşük kalori tüketmelerini sağlamak amacıyla geliştirilmiştir. Ayrıca ÇDKD uygulamalarının kısa dönemde obezite hastalarında kilo kaybı ve onların beslenme davranış değişiklikleri üzerinde çok etkili olduğu gösterilmiştir.
Çok Düşük Kalorili Diyetlerin Yan Etkileri ve Uygulanmaması Gereken Durumlar
Her ne kadar ÇDKD tıbbi kontrol altında ve 12 hafta süre ile uygulandığında güvenli olarak kabul edilse de, 8 hafta ÇDKD'ye tabi olan hastaların %25'inde safra kesesi taşı oluşmaktadır. Bu hastaların %6'sına kolesistektomi yapılması, yani safra kesesine operasyon yapılarak safra kesesinin alınması gerekmektedir.
ÇDKD'de hastaya verilecek olan kalorinin makro (karbonhidrat, protein ve yağ) ve mikro (vitaminler, mineraller, aminoasitler) besin ögelerinin oranları dikkatle ayarlanmalıdır. Amerika Birleşik Devletleri'nde ÇDKD sırasında şimdiye kadar 60 ölüm gerçekleşmiştir ve ölen hastaların ilk 4 ay içerisinde başlangıç kilolarının %30'unu kaybettikleri ve buna bağlı kardiyak komplikasyonlar (kalp bozuklukları) geliştiği bildirilmiştir.
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Aynı zamanda besin ihtiyacının yüksek olduğu çocukluk ve gençlik dönemlerindeki insanlar ile hamilelik ve emziklilik dönemindeki kadınların çok düşük kalorili diyetler için uygun olmadığı belirtilmektedir.
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
5
-
4
-
4
-
2
-
2
-
1
-
1
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
- NHS. Very Low Calorie Diets. (18 Kasım 2016). Alındığı Tarih: 8 Nisan 2019. Alındığı Yer: NHS | Arşiv Bağlantısı
- D. Benton, et al. (2017). Reducing Calorie Intake May Not Help You Lose Body Weight. Perspectives on Psychological Science, sf: 703-714. | Arşiv Bağlantısı
- W. Saris. (2001). Very-Low-Calorie Diets And Sustained Weight Loss.. Obesity Research, sf: 295-301. | Arşiv Bağlantısı
- Web MD. Very Low-Calorie Diets: What You Need To Know. (8 Nisan 2019). Alındığı Tarih: 8 Nisan 2019. Alındığı Yer: Web MD | Arşiv Bağlantısı
- S. Howell, et al. (2017). Calories In, Calories Out And Macronutrient Intake: The Hope, Hype, And Science Of Calories.. Am J Physiol Endocrinol Metabolism, sf: 608-612. | Arşiv Bağlantısı
- Tsai AG, et al. (2016). The Evolution Of Very-Low-Calorie Diets: An Update And Meta-Analysis.. Obesity, sf: 1283-1293. | Arşiv Bağlantısı
- C. Erem. (2015). Prevalence Of Overweight And Obesity In Turkey. IJC Metabolic & Endocrine, sf: 38-41. | Arşiv Bağlantısı
- WHO. Turkey: Nutrition, Physical Activity And Obesity. (1 Ocak 2013). Alındığı Tarih: 29 Nisan 2019. Alındığı Yer: WHO | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 08/05/2025 22:57:28 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7737
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
