Çin Uzay Programı: Çin, Sadece Politik Arenada Değil, Uzay Yarışında da Dünya'ya İkinci Bir Kutup Getiriyor!
Bilim haberlerini takip ediyorsanız, son dönemde Çin’in uzaya dönük çalışmalarını daha sık duymaya başlamış olabilirsiniz. Her ne kadar Batı medyasında ve popüler kültürde daha sıklıkla "kafamıza düşecek Çin roketi" gibi konularla gündeme getirilse de Çin'in, uzay yarışındaki bir ülkenin atması gereken tüm adımları 3'er 5'er atarak ilerlediği söylenebilir.[1], [2] Dolayısıyla bu yazıda, Çin Uzay Programı'nın tarihine ve bugününe hızlıca bir bakış atacağız ve hazır yakın geçmişte Türkiye Uzay Ajansı'nın da temelleri atılmışken, gerçek anlamda sıfırdan bir "uzay programı" inşa edilecekse ne tür bir başarı grafiğinden söz edilmesi gerektiğini biraz daha iyi anlamaya çalışacağız.
2018 Yılı Öncesi Çin Uzay Programı
Çin'in uzay programını aslında Sovyetler'in fırlattığı Sputnik 1 zamanlarına kadar takip etmek mümkündür. Çin, uzaya ilk roketini (T-7A) 1964’te gönderdi ve sonrasında da Ay’a insan gönderme yarışına dahil olmak üzere Shuguang-1 adlı bir uzay aracı tasarladı.[3] Bu sırada Japonya da yarışa dahil olma çabaları gösteriyordu ve bu nedenle ezeli rakiplerinden önce davranmak isteyen Çin, Japonya’nın başarısız olduğu ilk roket denemesi sonrasında DF-4 isimli bir roketi fırlatmayı denedi, ama başarısız oldu.[4], [5] Çin’in ilk başarılı fırlatması 1970’te yaşandı ve bir ülke tarafından yörüngeye yerleştirilen en ağır kütle (173 kilogram) olarak tarihe geçti – ki bu kütle, o zamana kadar uzaya roket gönderen 4 ülkenin gönderebildiği toplam kütleden daha fazlaydı.[6]
O noktadan sonra Çin tarafından yörüngeye sayısız roket gönderildi ve bu, özellikle de telekomünikasyon çağı açısından önemli başarıları mümkün kıldı. Apollo görevleri sonrası Soğuk Savaş sırasında Ay’a olan ilginin azalması ve Mao’nun ölümü sonrasında yaşanan politik değişimler, Çin’in uzay programını yavaşlattı, hatta bazı kazanımların yitirilmesine neden oldu.[7] Çin tarafından üretilen ve sonradan insanlar tarafından kullanılması planlanan bir roketin (Shenzhou-1) ilk insansız uçuşu, 1999 yılını beklemek zorunda kalacaktı.[8]
21. Yüzyılla Gelen İvme
21. yüzyılda güçlenen ekonomisine bağlı olarak Çin’in uzay hakimiyeti de hızla artmaya başladı. Öncelikle BeiDou-1 gibi navigasyon uyduları gönderildi.[9] 2003 yılında Yang Liwei, Long March 2F roketi tarafından itilen Shenzhou 5 uzay aracı ile Çin tarafından uzaya gönderilen ilk insan oldu.[10], [11] Böylece Çin; ABD ve Sovyetler Birliği'nin ardından, kendi başına uzaya insan gönderebilen 3. ülke olmayı başardı. 2004’te Chang’e 1 Ay yörüngesine oturtuldu ve Çin, Ay yörüngesine başarıyla uydu gönderebilen 5. ülke oldu.[12]
2008’de Çinli astronotlar (yani "taykonotlar") Çin’in ilk uzay yürüyüşünü yaptılar, yani Dünya yörüngesinde araçlarından çıkarak uzay boşluğunda süzüldüler.[13] Bu evrede art arda gelen Shenzou görevleri, yörüngedeki araçlara yanaşma ve onlarla birleşme gibi yüksek teknik kabiliyet gerektiren işleri Çin’in de yapabileceğini ispatladı.[14], [15], [16] 2012 yılında Liu Yang, Çin’in uzaya gönderdiği ilk kadın olarak tarihe geçti.[17]
Çin Uzay Programı'nda Bir Dönüm Noktası
2018 yılı, Çin Uzay Programı için bir dönüm noktası oldu: Çin, tarihinde ilk defa, Dünya yörüngesine görev gönderme konusunda diğer tüm ülkelerden daha aktif bir konuma erişti.[18] 2019 yılında Chang’e 4 Ay’ın "karanlık tarafı" olarak bilinen (ama aslında karanlık olmayan, sadece Dünya’ya bakmayan) yüzüne yumuşak iniş yapmayı başaran ilk araç oldu.[19], [20] 2020’de Chang’e 5, Ay yörüngesine girip, iniş yapıp, sonra kalkış yaparak Dünya’ya dönmeyi başaran ilk Çin aracı oldu.[21], [22]
Çin, "ulusal güvenlik" gerekçeleriyle ABD tarafından Uluslararası Uzay İstasyonu’ndan dışlandığı için, kendi uzay istasyonunu kurmaya karar verdi ve 2021’de bu inşaatı resmen başlatan fırlatmayı yaptı, 2022 civarında da istasyonun tamamlanması bekleniyor.[23], [24], [25] Bu sırada Mars’a gönderilen Tianwen-1 aracı da Şubat 2021’de Mars yörüngesine başarıyla girdi, sonrasında üzerinde taşıdığı Zhurong aracını Mars yüzeyine yumuşak bir şekilde indirdi ve böylece Mars yüzeyine operasyonel bir araç indirmeyi başaran 2. ülke olarak tarihe geçti.[26], [27], [28]
Çin: Tam Gaz!
Bu yazının yazıldığı son birkaç haftada da Çin’in uzay programı konusunda müthiş atılımlar yaşandı: İnşa edilmekte olan uzay istasyonuna ilk defa 3 taykonot (Tang Hongbo, Nie Haisheng ve Liu Boming) gönderildi, bu kişiler Eylül 2021’e kadar burada görevlerini sürdürecekler. Bu taykonotlardan ikisi, Çin’in 13 yıl sonra ilk uzay yürüyüşünü gerçekleştirdiler ve Tianhe Uzay İstasyonu’na takılan bir kamerayı yükseltip, 15 metrelik bir robotik kolu istasyon dışında test ettiler. Hatta bu satırları yazdığımız sıralarda Çin, 4 günde 3 ayrı başarılı fırlatmayı tamamlayarak, roket trafiğinde pandemi-öncesi döneme döndüğünü ilan etmiş oldu.[29]
Çin’in politik kültürünün Batı kültürü ile örtüşmediği gizli olmayan bir gerçek ve bu nedenle bu uzay programının sosyolojisi ve politikası, çok derin incelemeleri ve tartışmaları hak ediyor, buna şüphe yok. Örneğin ABD’nin ulusal güvenlik dergileri, Çin’in uzay aktivitesinin birçok riski beraberinde getirdiğinden dert yanıyorlar, askeri risklere dikkat çekiyorlar.[30] Daha geçtiğimiz ay NASA, kendilerine verilen bütçeyle Çin ile rekabet edemediğini, bu yüzden bütçe artırımına ihtiyaç duyduklarını ilan ettiler.[31] Bir yandan ABD ve NASA, Artemis Anlaşması adını verdiği pakt ile uluslararası partnerlikler üzerinden uzay yarışının kurallarını belirlemeye çalışıyor; ancak Çin’in ABD tarafından dikte edilen bu tür standartlara ortak olmayacağı açık.[32]
Öyle veya böyle Çin, Dünya’da olduğu gibi uzayda da giderek daha çok sözü geçen bir ülke olma yolunda koşar adımlarla ilerliyor. Ayrıca bu süpergücün yükselişi, tek kutuplu Dünya’yı sadece politik anlamda değil, uzay yarışı açısından da yeniden ikiye bölmeye başladı. Bunun havacılık ve uzay dünyasında ve (askeri) politikada yaratacağı çalkantıları, bekleyip göreceğiz.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 18
- 4
- 4
- 2
- 2
- 2
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- ^ D. Rice, et al. Heads-Up: A Chinese Rocket That Might Be Out Of Control Is Hurtling Back To Earth. What You Should Know.. (6 Mayıs 2021). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: USA TODAY | Arşiv Bağlantısı
- ^ A. Press. Heads Up! Piece Of Chinese Rocket May Crash Somewhere On Earth As Soon As Saturday. (5 Mayıs 2021). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: MarketWatch | Arşiv Bağlantısı
- ^ Astronautix. Shuguang 1. Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Astronautix | Arşiv Bağlantısı
- ^ NASA. 1970-011A. Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: NASA | Arşiv Bağlantısı
- ^ W. Lin. Legend Of Dongfanghong Satellite. (1 Ocak 2003). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: CCTV | Arşiv Bağlantısı
- ^ Astronautix. Cz-1. (16 Mayıs 2008). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Astronautix | Arşiv Bağlantısı
- ^ S. Faison. Deng Xiaoping Is Dead At 92; Architect Of Modern China. (20 Şubat 1997). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: The New York Times | Arşiv Bağlantısı
- ^ Astronautix. Shenzhou. (13 Ekim 2005). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Astronautix | Arşiv Bağlantısı
- ^ G. Goebel. Chinese Beidou / Indian Irnss. (1 Ekim 2015). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Vector Site | Arşiv Bağlantısı
- ^ Y. Guang. Mission Possible For Yang Liwei. (24 Ocak 2011). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: China Daily | Arşiv Bağlantısı
- ^ Encyclopedia Britannica. Yang Liwei. (17 Haziran 2021). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
- ^ CLEP. Clep: Overall Plan. Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: CLEP | Arşiv Bağlantısı
- ^ Xinhua. Chinese Taikonauts Return As Heroes After Landmark Spacewalk. Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Xinhua | Arşiv Bağlantısı
- ^ L. David. China Details Ambitious Space Station Goals. (7 Mart 2011). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Space.com | Arşiv Bağlantısı
- ^ 2point6billion. China Completes Tiangong-1 Space Module. (11 Temmuz 2021). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: 2point6billion | Arşiv Bağlantısı
- ^ A. Wong. Chinese Spacecraft Blasts Off With 3 Astronauts. (11 Haziran 2013). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: The Jakarta Post | Arşiv Bağlantısı
- ^ CCTV. Us Media Focuses On Chinese Female Astronaut. (11 Temmuz 2021). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: CCTV | Arşiv Bağlantısı
- ^ SkyRocket. Orbital Launches Of 2018. Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: SkyRocket | Arşiv Bağlantısı
- ^ H. Devlin, et al. Far Side Of The Moon: China's Chang'e 4 Probe Makes Historic Touchdown. (3 Ocak 2019). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: the Guardian | Arşiv Bağlantısı
- ^ J. Davis. China Successfully Lands Chang'e-4 On Far Side Of Moon. (2 Ocak 2019). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: The Planetary Society | Arşiv Bağlantısı
- ^ J. Liu, et al. (2021). Landing Site Selection And Overview Of China’s Lunar Landing Missions. Space Science Reviews, sf: 1-25. doi: 10.1007/s11214-020-00781-9. | Arşiv Bağlantısı
- ^ CNSA. China's Chang'e-5 Retrieves 1,731 Grams Of Moon Samples. Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: CNSA | Arşiv Bağlantısı
- ^ Xinhua. China Launches Space Station Core Module Tianhe. (29 Nisan 2021). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Xinhua | Arşiv Bağlantısı
- ^ Z. Lei. Planned Space Station Details Made Public. (26 Nisan 2018). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: China Daily | Arşiv Bağlantısı
- ^ S. Clark. Assembly Of Chinese Space Station Begins With Successful Core Module Launch – Spaceflight Now. (29 Nisan 2021). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Space Flight Now | Arşiv Bağlantısı
- ^ A. Jones. Tianwen-1 Launches For Mars, Marking Dawn Of Chinese Interplanetary Exploration. (23 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: SpaceNews | Arşiv Bağlantısı
- ^ T. Corbett. China Succeeds On Country's First Mars Landing Attempt With Tianwen-1 - Nasaspaceflight.com. (15 Mayıs 2021). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: NASASpaceFlight | Arşiv Bağlantısı
- ^ A. Jones. China's Zhurong Mars Rover Lands Safely In Utopia Planitia. (15 Mayıs 2021). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: SpaceNews | Arşiv Bağlantısı
- ^ E. Howell. China Picks Up The Launch Pace With Three Space Missions In Four Days. (7 Temmuz 2021). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Space.com | Arşiv Bağlantısı
- ^ M. Mayfield. China’s Ambitious Space Programs Raise Red Flags. (2 Temmuz 2021). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: National Defense | Arşiv Bağlantısı
- ^ C. Davenport. As China’s Space Ambitions Grow, Nasa Tells Congress It Needs More Money To Compete. (17 Haziran 2021). Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: The Washington Post | Arşiv Bağlantısı
- ^ NASA. Nasa: Artemis Accords. Alındığı Tarih: 11 Temmuz 2021. Alındığı Yer: NASA | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 11/12/2024 11:45:24 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10719
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.