Türkiye Uzay Ajansı Kuruldu!

Türkiye gözlerini yıldızlara dikti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, ülkenin ilk resmi uzay ajansını kurma emrini verdi. Bilim insanları, ajansın iddialı hedeflerinin uygulanabilirliğini merak ediyor olsalar da, ajansın yeni iş imkanları sağlanacak olması ve beyin göçünü azaltması umudunu memnuniyetle karşıladılar diyebiliriz.

13 Aralık'ta imzalanan başkanlık emrine göre ajans, roket fırlatma ve uzay araştırmaları için teknolojiler geliştirmenin yanı sıra, ülkenin uzayla ilgili diğer araştırma merkezlerinin uzay faaliyetlerini de koordine edecek.

Yeni organizasyonun ulusal bütçenin ne kadarını alacağı veya ne zaman faaliyete geçeceği henüz belli değil. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, 19 Ocak'ta Gebze'de düzenlenen Ulusal Uzay Atölyesi'nde şöyle dedi:

Kısa sürede hazırlıklarımızı tamamladık, tüm tarafların mutabakatını alarak ajansımızı cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurduk. Bakanlığımızın ilgili kurumu olan Türkiye Uzay Ajansı’nın merkezi Ankara’da olacak. Hukuki hazırlıklarımızı tamamlayarak, teşkilatı hızla kurmayı planlıyoruz. Ajansımız ülkemizi uluslararası arenada temsil edecek. (...) Bayrağında ay yıldız olan bir ülke için aslında ne kadar geç kalınmış değil mi?

Eylem Planı

Erdoğan’ın Adalet ve Kalkınma Partisi'nin 2002-2003’te iktidara gelmesinden beri, parti üyeleri arasında bir uzay ajansı kurma fikrinden birkaç kez bahsedilmişti. Ancak 2016 yılında, hükümetin eylem planına bir uzay ajansının kurulması ilk kez resmen dahil edilene kadar bu fikir, seçimden seçime tekrarlanan bir seçim vaadi olarak kaldı ve belirsizliğini korudu.

Şimdi ise, Erdoğan’ın 2018’de yapılan seçimlerden sonra kazandığı yeni bir güç olan "başkanlık emri" ile ajansın kurulması resmileşmiş oldu.

Türkiye, halihazırda birkaç uzay araştırma merkezini finanse etmekte; ancak bunlardan en azından ikisinin maddi kaynaklarının bir kısmı yeni ajansa aktarılacak.

Türkiye Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü (TÜBİTAK-UZAY) ve sivil havacılık sektörünü düzenleyen bir kamu kurumu olan Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü'nün bütçelerinin %20'si yeni kuruma yönlendirildi. 2019 yılında yayınladıkları resmi bütçelerine bakılacak olursa, bu miktar tek başına yaklaşık 30 milyon Türk Lirası'na (5.7 milyon ABD Doları'na) karşılık geliyor.

Yeni ajans, bu kurumların uzay çalışmalarının yanı sıra TAI'nin uzay çalışmalarını da koordine edecek. Türkiye Uzay Ajansı tarafından koordine edilecek oluşumlar arasında ayrıca ROKETSAN ve yarı özel bir uydu organizasyonu olan TÜRKSAT da bulunuyor.

Temkinli Optimizm

Türk bilim insanları bu haberi temkinli bir iyimserlikle karşıladılar. Tucson'daki Arizona Üniversitesi'nden astrobiyolog Betül Kacar şöyle diyor:

Uzay araştırmaları birçok ülkenin ortak çalışmasını gerektiriyor ve bu Türkiye için büyük bir fırsat. Bu, Türkiye'nin uzaysal güneş enerjisi ve asteroit madenciliği teknolojileri gibi küresel ekonomik kalkınmanın geleceğini yönlendirme potansiyeline sahip alanlara yatırım yapması için bir itici güç olabilir.

Türkiye'de popüler bir astronomi web sitesi olan Kozmik Anafor'un yöneticisi Zafer Emecan da iyimser. Türkiye'nin ekvatora yakınlığı ve çok sayıda ovayı barındırmasının, uluslararası fırlatma sahalarına iyi bir alternatif yaratabileceğini belirtti. Diğer ülkelerin roket fırlatmalarına ev sahipliği yapmanın, kuruma ekstra bir gelir kaynağı sağlayabileceğini söylüyor.

Gelecek İçin Bir Umut

Bazı bilim insanları, ajansın önemli miktarda beyin göçü yaşayan ülkedeki araştırmacıları ülke içinde tutmaya yardımcı olacağını umuyorlar. California’nın Pasadena kentindeki NASA Jet İtki Laboratuvarı'nda astrofizikçi Umut Yıldız şöyle diyor:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Türkiye'de çok fazla uzaya ve bilime ilgi duyan çok sayıda öğrenci var. Yerleşik bir uzay programı, genç neslin geleceğe dönük bir umut edinmesini sağlayabilir.

Emecan, ajansın şu anda Türkiye'de çok az iş seçeneği bulunan havacılık ve uzay mühendisliği mezunları için çok ihtiyaç duyduğu işleri üretebileceğini düşünüyor.

Ancak eğer ajans gelişecekse, ülkenin daha çok astronoma ihtiyacı var. Bu da, hükümetin akademik özgürlükler konusundaki zayıf karnesi ve tarihi beyin göçü istatistikleri düşünülecek olursa oldukça zorlu bir problem. Yıldız şöyle diyor:

Uzay bilimi alanında profesyonel bir kariyer sürdüren Türk sayısı oldukça az. Ancak, ajansın heyecan verici hedefler koyması ve araştırmaları tutarlı bir şekilde finanse etmesi halinde sayılar artabilir. Halihazırda uzayla ilgilenen genç nesiller, eğer inisiyatifler doğru seçilirse, kolayca bu alana yönlendirilebilir.

Türkiye'de bilimin gelişmesi konusunda bir diğer iyimserlik kaynağı, 14 Kasım 2018'de, yurt dışındaki bilim insanlarına 2 veya 3 yıl boyunca, kişi başı ayda 4500$ civarı ödenek ile Türkiye'ye gelerek bir laboratuvar kurmalarına yönelik girişim oldu.

Bütçe Tahminleri

Başkanlık emrine göre uzay ajansının bütçesi, ulusal bütçenin henüz açıklanmayan bir yüzdesinden, üçüncü parti bağışlardan ve danışmanlık ile patentlerden elde edilenlerler gibi diğer gelirlerden sağlanacak.

Türkiye’nin küresel uzay bilimine olan katkıları, genel maddi seviyelere bakıldığında muhtemelen mütevazı olacaktır. Türkiye Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın 2019 bütçesinin tamamı 400 milyon dolar civarındaydı. Kıyas olması bakımından, ABD hükümeti, sadece 2018’de, sadece NASA’ya 20.7 milyar dolar ayırdı.

Ancak Türk hükümeti, kurumun yerel ekonomik ve sosyal faydalar üretmeye de yardımcı olacağını umuyor. Bakan Varank şöyle dedi:

Havacılık ve uzay teknolojileri birçok alt sektörle kesişiyor ve çeşitli önemli teknolojileri içeriyor. (...) Bu alanda geliştirilen teknolojilerin sosyo-ekonomik kalkınmaya büyük çapta katkı sağlıyor, çarpan etkisi oluşturuyor. NASA’nın 2 binin üzerinde uzay teknolojileri bazlı yeni ürün çıkarması, bu noktada verilebilecek en iyi örneklerden birisi sanırım. MR cihazları, GPS, lazer ameliyatları ve kemoterapi uygulamaları gibi ürünler, bu alanda yapılan çalışmaların somut meyveleri oldu.

Orta Doğu'da fırlatma kapasitesine sahip uzay programlarına sahip diğer ülkeler İran ve İsrail. Her ikisi de bu yeteneği aslen askeri amaçlar için kullanıyor. Varank, şöyle diyor:

Türkiye, teknoloji alanındaki ilk testini savunma sanayisinde verdi. (...) Uzay teknolojileri de bize yeni ve benzersiz bir gelişme ekseni sunuyor.