Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Parker Güneş Sondası Güneş'e Çok Yakın Olmasına Rağmen Nasıl Erimiyor?

Parker Güneş Sondası Güneş'e Çok Yakın Olmasına Rağmen Nasıl Erimiyor? Parker Güneş Sondası İlüstrasyonu: NASA/Johns Hopkins APL/Steve Gribben
6 dakika
48,343
Tüm Reklamları Kapat

NASA'nın 12 Ağustos 2018'de Güneş'e göndermiş olduğu Parker Güneş Sondası (Parker Solar Probe) Yunan mitolojisinde balmumundan yapılmış kanatlarla Güneş'e "çok yakın uçan" deli cesaretine sahip Ikarus'u akıllara getirir. Hikayenin sonu ise malumdur: Balmumu kanatlar erir ve Ikarus, belki akıldan yoksun cesaretin, belki de tevazu sahibi olamamasının getirdiği acı sonla karşılaşarak ölür. Ancak modern bilimin öncülüğünde ve akilane çözümlerle geliştirilmiş olan Parker Güneş Sondası (PGS), Güneş'e dokunacak kadar yakın olmasına rağmen Ikarus'un kanatları aksine nasıl erimemeyi başarmaktadır?

Parker Güneş Sondası'nın Isı Direnci Ardındaki Fizik

PGS'nin ve içindeki araçların nasıl eriyip gitmediğini anlamanın en birincil yolu sıcaklık (temperature) ve ısı (heat) kavramlarını anlamaktan geçmektedir. Yaygın kanının aksine yüksek sıcaklık, illâ ki kendinden başka bir nesneye ısı vermek anlamına gelmemektedir. Diğer bir ifadeyle uzaydaki bir sıcaklık, bir diğer nesneye yüksek miktarlarda ısı vermeden, veyahut o nesne "sıcak" olarak hissedilmeden de binlerce derecede olabilir. Peki bu nasıl mümkün olabilir? Öncelikle, "sıcaklık" ve "ısı" kavramlarına bir bakalım:

Tüm Reklamları Kapat

Sıcaklık, kabaca, parçacıkların ne kadar hızlı hareket ettiğini ölçer. Sıcaklık, bir ölçüm birimidir ve bir cismin sahip olduğu enerji miktarını, herkesin bildiği bir referans noktası ile karşılaştırmakta kullanılır (santigrat derecede kullanılan buzun erime noktası gibi). En basit hali ile ısı ise, atom gibi bir parçacığın titreşmesini sağlayan enerjidir. Bu enerji; kondüksiyon ile (dokunma yoluyla), konveksiyon ile (aracı bir akışkan yoluyla) ya da radyasyon ile (radyoaktif yayınım yoluyla) diğer parçacıklara aktarılabilir.

Uzay neredeyse boş olduğu için, enerjiyi uzay aracına iletecek çok az parçacık var demektir. Bu nedenle ısı transfer yöntemlerinden ikisi (kondüksiyon ve konveksiyon) işlevsiz durumdadır. Dolayısıyla uzay aracına ısı aktarımı yalnızca radyasyon yoluyla olacaktır. İşte PGS için geliştirilen ısı kalkanının öncelikli amacı, radyasyon ile aktarılacak ısıyı engellemektir.

Tüm Reklamları Kapat

8 Kasım 2018'de Parker Güneş Sondasının Güneş yüzeyinin yaklaşık 27 milyon km ötesinden (Güneş plazmasının içinden) çekmiş olduğu fotoğraf. Işık şeridinin altında gözüken parlak yuvarlak nesne Merkür gezegenidir.
8 Kasım 2018'de Parker Güneş Sondasının Güneş yüzeyinin yaklaşık 27 milyon km ötesinden (Güneş plazmasının içinden) çekmiş olduğu fotoğraf. Işık şeridinin altında gözüken parlak yuvarlak nesne Merkür gezegenidir.
Parker Solar Probe/NASA and Naval Research Laboratory

PGS'nin durumunda ise, sondanın içinden geçtiği ve Güneş atmosferinin en dış katmanı olan korona, aşırı yüksek sıcaklığa sahip, yani buradaki parçacıklar hızlı hareket ediyor; ama bu bölge oldukça düşük yoğunluğa sahip, yani belirli bir hacimde çok az sayıda parçacık bulunuyor. Diğer bir deyişle, koronadaki az sayıdaki parçacık fazla enerji transferi yapamayıp, etrafa oldukça düşük ısı yaymaktadır.

Bu durumu bir örnekle hayal edebilirsiniz (bunu gerçekte lütfen denemeyiniz!): Önce, elinizi sıcak bir fırının içine koyduğunuzu; daha sonra da elinizi kaynar suyun içine daldırdığınızı hayal edin. Kaynar suya nazaran, eliniz fırının içindeyken çok yüksek bir sıcaklığa daha uzunca bir süre dayanabilir. Bunun sebebi, çok sıcak olan suyun içindeyken elinizin çok daha fazla sayıda parçacıkla temas etmesidir. Benzer şekilde, Güneş'in görülebilir yüzeyine kıyasla, korona çok daha az yoğunluktadır ve bu yüzden uzay aracı çok daha az sayıda parçacıkla karşılaşacağından fazla miktarda ısı almayacaktır. Bu şu anlama gelmektedir: Sıcaklığı birkaç milyon dereceyle ölçülen bir uzay bölgesinden geçerken, PGS'nin Güneş'e dönük olan ısı kalkanı yüzeyi, yaklaşık olarak sadece 1,400°C'ye kadar ısınacak; koronanın ısı rüzgarından uzakta "gölgede" kalan arka kısımlar ise görece soğuk 29,4°C olacaktır. "Sadece" diyoruz; çünkü 1400 santigrat derece baş edilemeyecek bir sıcaklık değil.

Bunun bir diğer sonucu, astronotların uzayda sadece astronot kıyafeti ile yürüyüş yapabilmesidir. Güneş, bu kıyafetleri yakıp kavurmamaktadır; çünkü radyasyonun sağlayabildiği ısı transferi oldukça sınırlıdır. Astronot kıyafetini çıkaracak olsalar yanarlardı, çünkü derimiz yüzlerce derece sıcaklığa dayanamaz ve UV ışınları deri hücrelerimize ve DNA'mıza hasar vermektedir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Isı Kalkanı Malzemesi: Karbon Köpüklü "Sandviç"

Elbette, binlerce derecelik sıcaklıklar muazzam derecede ısı enerjisi ihtiva eder. Enerjinin aktarımının çeşitli yollar ile kısıtlanması gerekir. Bu büyüklükteki sıcaklıklara dayanabilmesi için PGS'nin bir ısı kalkanına ihtiyacı vardır.

Bu kalkan düşük yoğunlukta ısı iletimi zayıf malzemelerden oluşmaktadır. Bu ısı kalkanının ön ve arka panelleri iki karbon plaka arasına sıkıştırılmış karbon köpükten yapılmıştır. Tıpkı bir sandviç gibi! Karbon köpük yaklaşık %97 oranında boşluklu bir yapıdan oluştuğu için hafif ama oldukça dayanıklı bir yapıya sahiptir. Karbon plakaların Güneş'i gören dış yüzeyi ise beyaz renkli seramik ile kaplandığından ısıyı mümkün olduğu kadar yansıtabilmektedir.

Parker Güneş Sondasının ısı kalkanının yapısı
Parker Güneş Sondasının ısı kalkanının yapısı
Greg Stanley / Office of Communications (Phys.org)

Parker Güneş Sondasının Akıllı "Şemsiyesi"

PGS'nin hedefine doğru sapmadan ilerleyebilmesi ve aynı zamanda teçhizatını yüksek derecelerden koruyabilmesi için yönlendirilmesi gerekir. Ancak bunu, NASA'da elinde kumandasıyla çalışan birinin yaptığını sanıyorsanız yanılıyorsunuz.

Tıpkı yazın başımıza güneş geçmesin diye plaj şemsiyesinin başlığını ayarlayan bizler gibi, PGS de hem içindeki ekipmanlarını güvende ve serin tutmak, hem de doğru yönde ilerleyebilmek için ısı kalkanını ayarlamak zorundadır. Bunun için, gölgede kalan kısımlardaki sensörlerinden faydalanır. Titanyum-zirkonyum-molibden alaşımından yapılma bu sensörler, yaklaşık 2,349 santigrat derecelik erime noktasına sahip olduğundan ısıya oldukça dayanıklıdır. Eğer bu alıcılar Güneş ışığını algılarsa, aracın içindeki otonom yazılıma sahip merkezi bilgisayara derhal uyarı gönderir ve böylelikle araç konumunu kendisi ayarlayabilir.

Bunu şöyle düşünün: Bir arkadaşınız size parlak bir ışık tutuyor ve bu ışıktan korunmak için ona bir şemsiye açıyorsunuz. Sonra bir yönde yürümeye başlıyorsunuz. Siz yürüdükçe, şemsiye fenerin hizasından çıkmaya başlıyor, dolayısıyla ışık size vurmaya başlıyor. Hemen vücudunuzu bir miktar döndürerek, şemsiyeyi tekrar fener doğrultusunda hizalıyorsunuz. Böylece arkadaşınıza hangi açıdan yaklaşırsanız yaklaşın, şemsiye her zaman fenere doğru dönüyor ve kalkan görevi görüyor.

Tüm Reklamları Kapat

Aracın İçindeki Soğutucu "Damarlar"

Enerjisini Güneş'ten alan bir aracın Güneş panellerini aşırı ısınmadan koruması da elzemdir. Isı kalkanının gölgede kalan kısımları arkasında bulunan Güneş panellerinin şaşılacak derecede basit bir soğutma sistemi bulunmaktadır: Gölgede olmasına rağmen yine de belli miktarlarda ısınan yaklaşık 3,7 litrelik iyondan arındırılmış su, soğutulmak üzere pompalar vasıtasıyla radyatörlere gönderilir ve çevrim bu şekilde devam eder.

Bu ısı devridaimi, bir nevi, vücudumuzdaki kan akışı gibidir. Aracın maruz kaldığı sıcaklık 125°C'ye kadar çıkabildiğinden, su tazyikli hale getirilerek kaynama noktasının 125°C'nin üzerinde olması sağlanır. Soğutucu yüzeyi maksimum hale getirmek için ise alüminyum ızgaralar kullanılmaktadır.

Temel fizik, malzeme bilimi ve bilgisayar bilimi gibi farklı disiplinlerin bir araya gelerek yarattığı Parker Güneş Sondasının, 7 sene sonra Güneş yüzeyinin yaklaşık 6 milyon kilometre ötesine kadar gelmesi planlanmıştır. Bu mesafenin, Güneş ile Merkür arasındaki uzaklığın sekizde birinden daha yakın bir mesafe olduğu göz önünde bulundurulduğunda, modern bilimin Ikarus'u adeta Güneş'e "dokunacak"tır!

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
53
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 30
  • Muhteşem! 13
  • Bilim Budur! 13
  • İnanılmaz 7
  • Merak Uyandırıcı! 7
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 4
  • Umut Verici! 3
  • Korkutucu! 2
  • Güldürdü 1
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • NASA Goddard. (Video, 2018). Why Won't It Melt? How Nasa's Solar Probe Will Survive The Sun. Not: YouTube.
  • Susannah Darling. Traveling To The Sun: Why Won’t Parker Solar Probe Melt?. (16 Aralık 2018). Alındığı Tarih: 16 Aralık 2018. Alındığı Yer: NASA | Arşiv Bağlantısı
  • Doris Elin Salazar. Millions Of Degrees And Plasma Dreams: Nasa's Parker Solar Probe Basks In The Sun. (21 Aralık 2018). Alındığı Tarih: 21 Aralık 2018. Alındığı Yer: Space | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 12:11:18 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7514

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
A. Ş. Özdil. Parker Güneş Sondası Güneş'e Çok Yakın Olmasına Rağmen Nasıl Erimiyor?. (23 Aralık 2018). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7514
Özdil, A. Ş. (2018, December 23). Parker Güneş Sondası Güneş'e Çok Yakın Olmasına Rağmen Nasıl Erimiyor?. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/7514
A. Ş. Özdil. “Parker Güneş Sondası Güneş'e Çok Yakın Olmasına Rağmen Nasıl Erimiyor?.” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Evrim Ağacı, 23 Dec. 2018, https://evrimagaci.org/s/7514.
Özdil, Ayşegül Şenyiğit. “Parker Güneş Sondası Güneş'e Çok Yakın Olmasına Rağmen Nasıl Erimiyor?.” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Evrim Ağacı, December 23, 2018. https://evrimagaci.org/s/7514.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close