Cilt Kanseri Nedir? Farklı Cilt Kanseri Türlerinden Nasıl Korunabiliriz?

COVID-19 salgınını deneyimlemiş kişiler olarak tıpta önemli olan şeyin tedavi değil, korunma olduğunu bir kez daha öğrenmiş olduk. İşte bu yazımızda da korunmanın önemini bir kez daha vurgulamış olacağız. Çünkü Dünya Sağlık Örgütüne göre her 5 cilt kanserinden 4 tanesi önlenebilir niteliktedir. Sadece cilt kanseri olarak değil, tüm kanserlerde tedaviden daha ziyade korunmanın önemli olduğunu tekrar tekrar vurgulamak gerekli. Çünkü kanser kelimesini duyduğumuzda dâhi uykularımız kaçabiliyor. Gelin isterseniz cildimize bir göz atalım.

Deri Nedir?

Deri, vücudumuzun en büyük organıdır! Bu organın temel görevleri, vücuda dışarıdan girebilecek zararlı maddeler için bariyer oluşturma, içerdiği kıl, ter bezleri, ve yağ dokusu ile vücut sıcaklığının kontrolü, sıvı ve elektrolit dengesinin sağlanması, dokunma, ağrı, ısı gibi duyuları hissederek çevremize karşı duyarlı olmamızı sağlamaktır. Bunların yanı sıra Ultraviyole ışığın etkisi ile D vitamininin öncül maddelerinden aktif D vitamini ürünlerinin sentezini sağlar.

Osmosis

Yukarıdaki görselde özetlediğimiz gibi derimiz temelde 3 katmandan oluşur. Derimizin bu 3 katmanında da tümor gelişebilmektedir. Örneğin yağ dokusunun iyi huylu (İng: "benign") tümörü olan lipom, hipodermis tabakasında gözlemlenmektedir. Ama bizim bugünkü konumuz epidermis tabakası içinde yer alan tümörler olacak. Şimdi epidermisin temel yapısına göz atalım:

Lumen Learning

Yukarıda yapısını gördüğünüz epidermis, 5 tabakadan oluşmaktadır:

• En altta, dermis ile epidermisi birbirine bağlayan ve aynı zamanda epidermisin tüm hücrelerini oluşturan kök hücrelerden ve derimizi Ultraviyole ışıktan koruyan melanin pigmenti sentezleyen melanositlerden oluşan bazal tabaka bulunmaktadır.
• Bunun hemen üstünde dikensi tabaka olarak çevirebileceğimiz spinöz tabaka bulunmaktadır. Bu tabakaya dikensi denmesinin nedeni, hücreler arasındaki bağlantıların ışık mikroskobunda diken gibi görünmesidir. Aynı zamanda bu tabakada Langerhans Hücresi denilen bağışıklık sistemimizin önemli bileşenlerinden olan hücre de yer almaktadır. Bu katmandaki hücreler keratin denilen hücre iskeleti elemanları ve su geçirmeyen bir glikolipit sentezlemektedir.
• Bir üstteki tabaka granülöz tabaka denilen granüller içeren bir tabaka olup spinöz tabakadaki hücrelere göre daha yassı bir görünüme sahiptir.
• Bu tabakadan sonra artık hücreler iyice şeffaf hale gelir ve derinin bazı bölümlerinde bulunan Stratum Lucidum tabakasını oluşturur veya bu tabakanın olmadığı yerlerde korneum tabakası denilen ölü hücrelerden oluşan katman oluşur. Bu katman bazen başımıza kansere nazaran çok daha "tatlı bir bela" olmaktadır; çünkü evdeki "toz" dediğimiz şeyin büyük bir kısmını bu tabakadan dökülen ölü hücreler oluşturmaktadır.

Deri Kanseri Nedir?

Az önce de söz ettiğimiz gibi, bu yazıda epidermis tabakasında yer alan deri kanseri türlerine odaklanacağız. Deri kanseri denildiğinde akla 2 büyük grup gelir: Melanom ve melanom dışı cilt kanserleri.

Cilt Kanseri Derneği (Skin Cancer Foundation, SCF) verilerine göre dünyada en sık görülen kanser türü cilt kanseridir. Yine DSÖ verilene göre de tanı konulan her 3 kanserden birisi cilt kanseridir ve her yıl 2-3 milyon arasında yeni melanom dışı, 132 bin melanom tanısı konulmaktadır. SCF verilerine göre Amerika Birleşik Devletlerinde her saat 2'den fazla kişi cilt kanseri nedeni ile hayatını kaybetmektedir.

Araştırmalar, 15 ve 39 yaşları arasında melanom (deri kanserleri arasında en öldürücü olanı) tanısı alan erkeklerin, aynı yaş grubunda melanom tanısı alan kadınlara göre melanomdan ölme olasılığının yüzde 55 daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bu istatistikler cilt kanserinin gerçek boyutunu gözler önüne sermekte. Peki neden cilt kanserleri bu kadar sık?

Bu soruya cevap vermeden önce cilt kanserinin nedenlerini konuşmak gerek. Cilt kanserinin nedenleri genetik, ultraviyole (UV) ışınlar, güneş yanıkları, organ transplantasyonu veya AIDS gibi bağışıklık sisteminin zayıf düştüğü durumlar sayılabilir. Bu nedenlerden en önemlisi UV ışınlardır. Bu ışınlara gün içinde sık olarak karşılaşmaktayız. Çünkü güneşten dünyamıza UV ışınlara gelmektedir. Gelen bu ışınların büyük bölümünü ozon tabakası absorbe etmekte fakat ozon tabakasındaki 1990'larda başlayan kayıp nedeni ile absorbe edilen UV ışınlar azalmaktadır. Bu da direkt dünyamıza aktarılan UV ışınların fazlalığına neden olmaktadır. Biz de sağlık açısından bundan büyük oranda etkilenmekteyiz.

Sadece cilt kanseri olarak değil, UV ışınlar gözlerimize de zarar vermekte ve dünyada körlüklerin sık bir sebebi olan katarakta yol açmaktadır. DSÖ verilerine göre ozon miktarındaki her %10'luk azalmanın 300.000 yeni melanom dışı, 4500 yeni melanom vakasına neden olması tahmin edilmektedir.

Our World in Data

Ayrıca günümüzde özellikle kozmetik amaçlı olarak kullanılan solaryum cihazlarının da bir kanser nedeni olduğunu söylemek gerekiyor. Çünkü cildi bronzlaştırırken kullandığı UV ışınlar nedeni ile cilt kanserinin sayısının artışına neden olmaktadır.

World Health Organization

Melanom dışı cilt kanserleri, melanom tipi kanselere göre daha iyi prognoza (klinik seyre) sahip olan deri kanserleridir. Metastaz yapma, yani diğer organlara yayılma ihtimali çok düşük olan bu kanserlerin tedavisi genelde cerrahi olarak yapılmaktadır. Prognozu ve tedavisi kolay olduğu için genelde bildirimi pek yapılmamakta ve bu nedenle istatistikleri hiçbir zaman kesinleşmemektedir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Melanom dışı cilt kanserleri bazal hücreli karsinom ve skuamöz (yassı) hücreli karsinom olarak iki alt başlığa ayrılmaktadır. Bazal hücreli karsinom dediğimiz kanser, adından da anlaşılacağı üzere bazal hücrelerden köken almaktadır. Metastaz yapma ihtimali çok çok düşüktür. Bu nedenle tespit edildiğinde küçük bir cerrahi operasyon ile kurtulabilirsiniz.

Skuamöz hücreli karsinom, bazal hücreler yerine daha yassı şekilli olan diğer deri hücrelerinden köken alır. Bu tür kanserin de metastaz yapma ihtimali düşüktür. Yine de bazal hücreli karsinoma göre daha sık metastaz yaptığı söylenebilir. Tespit edildiği anda cerrahi tedavi ile kolayca tedavi edilmesi mümkündür.

Melanom ise, diğer deri kanserlerine göre daha ölümcül ve daha metastatik deri kanseridir. Deride bazal tabakada yer alan melanositlerden köken alan kanserin tedavisi erken dönemde tespit edilirse diğer kanserler gibi iken geç dönemde tespit edildiğinde tedavisi bir miktar zor olmaktadır. Yukarıda da dediğimiz gibi metastaz yapma ihtimali yüksektir. Bu metastazlarını da genelde karaciğer, beyin gibi hayati organlara yaptığı için, ölüm oranı artmaktadır.

Deri Kanserinden Nasıl Korunacağız?

Yukarıda da bahsettiğimiz gibi cilt kanserinin bir numaralı nedeni UV ışınlarıdır. Gün içinde karşılaştığımız UV ışınlarının büyük bir bölümünün de kaynağı güneştir. Korunmak için güneşin zararlı etkilerinden korunmamız önemlidir.

Dünyamıza ulaşabilen UV ışınlar genellikle UV-A ve UV-B ışınlarıdır. Bu nedenle korumada SPF15+ (SPF, güneş ışınlarının yakma etkisini, koruyucunun ne kadar bloke ettiğini gösteren bir güvenlik faktörüdür) güneş kremleri kullanılmalıdır. Güneş kremlerinin kanser koruyuculuğu hakkında daha fazla bilgiyi buradan alabilirsiniz.

Ayrıca, saat 10.00 ile 16.00 arasında güneşte çok durulmamalı, eğer dışarıda dolaşmak zorunda isek gölgelik alanlarda bulunulmalıdır. Ek olarak şapka ve gözlük gibi kişisel koruyucuların kullanılması gerekmektedir. Ayrıca deri kanserleri en sık güneş gören yerlerde olduğu için yüzünüzde, el sırtınızda oluşan yeni benlerden, iyileşmeyen yaralardan şüphelenmekte fayda var. Birçok sağlık otoritesi yılda bir doktor tarafından, ayda bir de kendi kendine cilt muayenesini önermektedir.

En üstte belirttiğimiz gibi tıpta mühim olan önlemektir. Bu nedenle kendi koruma önlemlerimizi almamız önemlidir. Tabii ki bir yandan siz önlem alırken, diğer yandan devletlerin de elini taşın altına koyması gerekiyor; çünkü cilt kanserindeki artışın en büyük nedeni ozon tabakasının incelmesi olduğunu söylemiştik. Halihazırda uygulanmakta olan önlemler ile ozon tabakasına verdiğimiz zarar azalmış olmasına rağmen, 2070 yılına kadar deri kanserindeki artışın engellenemeyeceği düşünülmektedir.

Hem daha yaşanabilir dünya için hem de sağlıklı yarınlar için çevremiz ile iyi geçinmeliyiz. Sağlıklı günler.