Ozon Tabakası İyileşiyor; Küresel Rüzgarların Hareketleri Hakkında İyi Haberler Var!
Montreal Protokolü, Gezegenimizin Ozon Tabakasının Hızla İyileşmesini Mümkün Kılıyor!
Bu haber 4 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.
Antarktika'nın üzerindeki ozon tabakası, önceye göre oldukça iyi durumda. Hatta güney yarımkürenin atmosferinde gerçekleşen birçok endişe verici değişiklik durdu. Birine teşekkür edeceksek, bu kesinlikle Dünya'nın ta kendisi olmalı.
Yeni bir çalışma; ozon incelten maddelerin (OİMler veya ODSs) üretilmesini durdurmak adına 1987 yılında yapılan Montreal Protokolü'nün, güney yarımküre çevresindeki hava akımlarındaki endişe verici değişikliklerin durdurulmasında, hatta durumun tersine çevrilmesinde etkisi olduğunu öne sürüyor.
Gezegenimizin kutuplarında yüksek irtifada dönen hızlı hava akımlarına jet akımları denir. Yüzyılın başlangıcından önce, ozon tabakasının incelmesi dolayısıyla güney jet akımı, normalden daha güneyde sürüyordu. Bu durum, yağış modellerinde ve okyanus akıntılarında değişimlere neden oldu. Ancak protokol imzalandıktan ortalama on yıl sonra, bu değişimler aniden durdu.
Peki, bu bir tesadüf müydü? Yakın zamanda, bir dizi model ve bilgisayar simülasyonu sonucunda araştırmacılar, bu duraklamanın yalnızca rüzgarlardaki doğal kaymalar tarafından kaynaklanmadığını keşfetti. Yani, jet akımının neden aniden durduğunu açıklayacak tek şey, ozon tabakasındaki değişikliklerdir.
Başka bir deyişle, Montreal Protokolü'nün etkisi, jet akımının güneye göçünü duraklatmış, hatta durumu biraz da tersine çevirmiş görünüyor.
Nihayet, bu iyi bir haber.
Örneğin Avustralya'da jet akımındaki değişiklikler, yağmuru kıyı bölgelerinden uzağa itmiş; bu da kuraklık riskini artırmıştı. Eğer bu durum tersine dönerse, yağmurlar geri dönebilir. Melbourne Üniversitesi'nde organik kimyager olan Ian Rae (kendisi araştırmaya dahil değildi) şöyle diyor:
Soğuk hava kitlesini getiren "hava bantları" (İng: "weather bands") güney kutbuna doğru daralıyor. Avustralya'da işte bu yüzden son otuz yılda yağışlar azaldı. Ozon tabakası iyileşiyorsa ve sirkülasyon kuzeye doğru ilerliyorsa, bir taşla iki kuş demektir."
Ancak, bu sevinç uzun sürmeyebilir. Bu durum ozon tabakasının iyileşmesine neden olsa da, atmosferdeki karbondioksit seviyesi artmaya ve tüm bu ilerlemeyi riske atmaya devam ediyor.
Geçtiğimiz yıl, Antarktika'daki ozon deliği 1982'den bu yana ilk defa bu kadar küçük ölçüldü. Ancak bu sorunun çözüldüğü anlamına gelmiyor çünkü bu durum, atmosferin ilgili katmanındaki olağandışı ılıman sıcaklıklarla alakalı olabilir. Dahası, son yıllarda, Çin'deki sanayi bölgelerinden gelen ve ozon tabakasını incelten maddelerde bir artış görüldü. Colorado Boulder Üniversitesi'nde atmosferik kimyager olan Antara Banerjee şöyle diyor:
Bunu bir "duraklama" olarak adlandırıyoruz çünkü kutup yönündeki sirkülasyon devam da edebilir, olduğu gibi de kalabilir, tam tersine de dönebilir. Bu durum, ozon tabakasının iyileşmesinin karşıt etkileri ve gelecekteki akımı belirleyecek olan sera gazları arasında bir mücadele.
Montreal Protokolü; küresel ve hızlı önlemler alırsak, sebep olduğumuz hasarı biraz olsun durdurmaya hatta tersine çevirmeye yardımcı olabileceğimizin kanıtıdır. Ancak bu durumda bile; sera gazı emisyonlarındaki istikrarlı artış, bize bu eylemin yeterli olmadığını hatırlatmaya yetiyor.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 23
- 20
- 6
- 2
- 1
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- Çeviri Kaynağı: Science Alert | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 05/12/2024 04:34:03 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8413
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
This work is an exact translation of the article originally published in Science Alert. Evrim Ağacı is a popular science organization which seeks to increase scientific awareness and knowledge in Turkey, and this translation is a part of those efforts. If you are the author/owner of this article and if you choose it to be taken down, please contact us and we will immediately remove your content. Thank you for your cooperation and understanding.