Ozon Tabakası İyileşiyor; Küresel Rüzgarların Hareketleri Hakkında İyi Haberler Var!

Antarktika'nın üzerindeki ozon tabakası, önceye göre oldukça iyi durumda. Hatta güney yarımkürenin atmosferinde gerçekleşen birçok endişe verici değişiklik durdu. Birine teşekkür edeceksek, bu kesinlikle Dünya'nın ta kendisi olmalı.

Yeni bir çalışma; ozon incelten maddelerin (OİMler veya ODSs) üretilmesini durdurmak adına 1987 yılında yapılan Montreal Protokolü'nün, güney yarımküre çevresindeki hava akımlarındaki endişe verici değişikliklerin durdurulmasında, hatta durumun tersine çevrilmesinde etkisi olduğunu öne sürüyor.

Gezegenimizin kutuplarında yüksek irtifada dönen hızlı hava akımlarına jet akımları denir. Yüzyılın başlangıcından önce, ozon tabakasının incelmesi dolayısıyla güney jet akımı, normalden daha güneyde sürüyordu. Bu durum, yağış modellerinde ve okyanus akıntılarında değişimlere neden oldu. Ancak protokol imzalandıktan ortalama on yıl sonra, bu değişimler aniden durdu.

Peki, bu bir tesadüf müydü? Yakın zamanda, bir dizi model ve bilgisayar simülasyonu sonucunda araştırmacılar, bu duraklamanın yalnızca rüzgarlardaki doğal kaymalar tarafından kaynaklanmadığını keşfetti. Yani, jet akımının neden aniden durduğunu açıklayacak tek şey, ozon tabakasındaki değişikliklerdir.

Başka bir deyişle, Montreal Protokolü'nün etkisi, jet akımının güneye göçünü duraklatmış, hatta durumu biraz da tersine çevirmiş görünüyor.

Nihayet, bu iyi bir haber.

Örneğin Avustralya'da jet akımındaki değişiklikler, yağmuru kıyı bölgelerinden uzağa itmiş; bu da kuraklık riskini artırmıştı. Eğer bu durum tersine dönerse, yağmurlar geri dönebilir. Melbourne Üniversitesi'nde organik kimyager olan Ian Rae (kendisi araştırmaya dahil değildi) şöyle diyor:

Soğuk hava kitlesini getiren "hava bantları" (İng: "weather bands") güney kutbuna doğru daralıyor. Avustralya'da işte bu yüzden son otuz yılda yağışlar azaldı. Ozon tabakası iyileşiyorsa ve sirkülasyon kuzeye doğru ilerliyorsa, bir taşla iki kuş demektir."

Ancak, bu sevinç uzun sürmeyebilir. Bu durum ozon tabakasının iyileşmesine neden olsa da, atmosferdeki karbondioksit seviyesi artmaya ve tüm bu ilerlemeyi riske atmaya devam ediyor.

Geçtiğimiz yıl, Antarktika'daki ozon deliği 1982'den bu yana ilk defa bu kadar küçük ölçüldü. Ancak bu sorunun çözüldüğü anlamına gelmiyor çünkü bu durum, atmosferin ilgili katmanındaki olağandışı ılıman sıcaklıklarla alakalı olabilir. Dahası, son yıllarda, Çin'deki sanayi bölgelerinden gelen ve ozon tabakasını incelten maddelerde bir artış görüldü. Colorado Boulder Üniversitesi'nde atmosferik kimyager olan Antara Banerjee şöyle diyor:

Bunu bir "duraklama" olarak adlandırıyoruz çünkü kutup yönündeki sirkülasyon devam da edebilir, olduğu gibi de kalabilir, tam tersine de dönebilir. Bu durum, ozon tabakasının iyileşmesinin karşıt etkileri ve gelecekteki akımı belirleyecek olan sera gazları arasında bir mücadele.

Montreal Protokolü; küresel ve hızlı önlemler alırsak, sebep olduğumuz hasarı biraz olsun durdurmaya hatta tersine çevirmeye yardımcı olabileceğimizin kanıtıdır. Ancak bu durumda bile; sera gazı emisyonlarındaki istikrarlı artış, bize bu eylemin yeterli olmadığını hatırlatmaya yetiyor.