Cep Telefonlarından, Mısır Patlatacak veya Yumurta Pişirecek Düzeyde Güçlü Radyasyon Yayılmaz!

İddia

Cep telefonları öylesine zararlıdır ki, 2-3 telefonu karşı karşıya koyun, aralarına da patlamamış mısır veya pişmemiş yumurta koyun, telefonları aynı anda çaldırın, birkaç saniye/dakika/saat içerisinde telefondan yayılan radyasyon nedeniyle mısırın patladığını, yumurtanın ise piştiğini göreceksiniz.

Gerçek mi?

Sahte

Gerçek Ne?

Telefonlardan yayılan radyasyonun sahip olduğu enerji ile ne mısır patlatılabilir ne de yumurta pişirilebilir. Cep telefonlarının yaydığı radyasyon miktarı önemsenmeyecek kadar azdır. Bu konuda çok daha kapsamlı bir inceleme için buradaki yazımızı okuyabilirsiniz.

İddianın Kökeni

Cep telefonlarının mısır patlatabilecek kadar yüksek radyasyon yaydığı safsatası, aslında Bluetooth adı verilen teknolojiye dayanmaktadır. Cardo Sistemleri adı verilen Bluetooth cihazları üreticisi olan bir firma, 2008 senesinde bir viral reklam hazırlamıştır. Reklamda, 4 adet telefon bir halka şeklinde yerleştirilip, ortasına bir mısır tanesi konmaktadır. Telefonlar çalıştırıldığında, bu mısır patlamaktadır. Bu video, kısa bir sürede popüler olsa da, aslında koca bir yalandan ibarettir. Cardo Sistemleri'nin CEO'su sonradan bu videonun gerçek olmadığını, güncel video düzenleme programlarıyla yaratıldığını açıklamıştır. Videoyu düzenlerken yukarıdan patlamış mısırlar fırlatılmış, eş zamanlı olarak patlamamış mısır tanecikleri, görüntü işleme yazılımlarıyla ortadan kaldırılmıştır. Yani çok yanlış bir reklam politikasının sonucu olan bir sahtekarlık ürünüdür. Ancak ne yazık ki mit bir kere yayılmaya başladı mı, durdurması çok ama çok daha zordur. Öyle ki, bu saçma ve amaçsız video, günümüzde bile cep telefonlarıyla ilgili korkuların temel kaynağını oluşturmaktadır.

Cep telefonlarıyla yumurta pişirilebileceği iddiası ise daha da eskilere gitmektedir. Ta 2000 yılına... Cep telefonlarının yeni yeni yaygınlaştığı, insanların korkularından harika bir şekilde prim elde edilebilecek zamanlara... 2000 yılında Wymsey Village Web isimli tuhaf internet sitesi sahte bir makale yayınlamıştır. Makalede, iki telefon arasına bir yumurta konulduğunda ve telefonlardan birinden diğeri aranıp, iki telefon birbiriyle iletişim halinde bırakıldığında, yumurtanın bir süre sonra telefonlardan yayılan radyasyon nedeniyle pişeceği iddia edilmektedir. İddianın amacı aşikardır: "Eğer ki telefonlar bir yumurtayı pişirebiliyorsa, kim bilir beyinlerimize neler yapıyor!" Korkudan prim ve para elde etme sanatı... Her ne kadar makalenin yazarları, sahte ve İngilizce bilenler için komik soyadlar ("Suzzanna Decantworthy" ve "Sean McCleanaugh") seçerek makalenin sahte olduğuna işaret etmeye çalıştılarsa da, yeterli olmadı. Bu mit de, kısa sürede halk arasına yayıldı. Sonradan sitenin sahibi olan Charlie Ivermee bir açıklama yapmak zorunda kaldı:

Radyo ve elektronik cihazlar nedeniyle insanların beyinlerinin pişeceğine yönelik çok büyük korkular bulunuyordu. Ben bunların hepsini aptalca buluyorum. Dolayısıyla bu aptallığa aptallık katmanın iyi olacağını düşünerek bu yazıyı hazırladım. Gerçekten bunu ciddiye alabilecek insanların sayısının bu kadar fazla olacağını asla hayal etmezdim. Sitemdeki hiçbir diğer sayfa, insanların bu kadar ilgisini çekmedi. Bu konudaki tek üzüntüm, tüm o tıklamalardan tek bir kuruş bile kazanmamış olmam.

Bilgiler

Yeni bir teknolojinin insan hayatına girmesi, her zaman felaket tellallerini de yaratmıştır. Otomobiller ve trenler gibi teknolojilerde bu olduğu gibi, uzay yolculukları, cep telefonları, mikrodalga fırınlar, bilgisayarlar ve internet gibi teknolojilerde de bu gerçeklikten uzak sahtekarların doğması kaçınılmaz olmuştur. Özellikle de "görünmez ışınlarla çalışan" ve her birimizin hayatında bulunan teknolojiler (cep telefonları ve mikrodalga fırınlar gibi), çok sayıda insan için yalanlarını toplum içine yaymak, insanları kandırmak, aldatmak, küçük düşürmek ve aptal yerine koymak için işlevsel bir platform görevi görmüştür. Örneğin, mikrodalga fırınların yemek pişirmede kullanılmasının herhangi bir sağlık zararı olmadığı gerçeğini buradaki yazımızda detaylıca izah etmiş, buna yönelik mitleri çürütmüştük. Şimdiyse telefonlar için aynısını yapacağız.

Bir (veya birkaç) cep telefonunun yaydığı radyasyon miktarının bir mısırı patlatması, yumurtayı pişirmesi veya beyninize dikkate değer bir zarar vermesi imkansızdır. Mart 2006 yılında New York Times gazetesinden Paul Adams, yumurta deneyini kendisi yapmaya karar verdi ve iki telefon arasına bıraktığı yumurtayı 90 dakika boyunca gözledi. Bu süre zarfı sonunda telefonlardan birinin bataryası bitmek üzereydi; ancak yumurtada en ufak bir değişiklik yoktu. Yumurtayı kırdığında, herhangi bir değişim olmadığını gördü. 9 Şubat 2006'da Three Wise Men (3 Bilge Adam) isimli bilim ekibi 3 cep telefonu, 2 video görüntü cihazı, 2 dizüstü bilgisayarı bir arada kullanarak işi uç boyutta denediler. 10 dakika boyunca uğraşan ekibin sonucu aynıydı: yumurtanın ne içinde ne de dışında bir değişim vardı. Ekim 2005'te meşhur İngiliz bilim ekibi Brainiac 100 cep telefonunu bir arada kullanarak aynı testi yaptı. 100 diğer cep telefonundan, yumurta etrafına yerleştirdikleri diğer 100 telefonu aradılar. Yumurtada en ufak bir değişim olmadı. Aşağıdan izlenebilir:

Telefon Radyasyonu Bize Zarar Verebilir mi?

Peki bu telefonlardan yayılan radyasyonun gerçekten bize zarar verme ihtimali var mıdır? Matematiksel olarak mümkün değil. Ortalama bir cep telefonunun radyo frekansında yaydığı radyasyonların 60 dakika boyunca ortalama maksimum enerji 0.25 Watt civarıdır. İki telefon arasına koyulan 50 gramlık yumurtada, bu iki telefonun toplam enerjisi (50 Watt) 60 dakika sonunda sadece 13 derecelik bir sıcaklık değişimi yaratabilir. Bu, yumurtanın pişmeye başladığı sıcaklık olan 65-70 derecenin yanında bir hiçtir. Çok sayıda YouTube kanalı da, sıcaklık değişiminin dikkate değer olmadığını bilimsel olarak test ederek göstermişlerdir. Böylece, mısır patlattığını veya yumurta pişirdiğini iddia eden sahte video ve kullanıcıların yalanları gösterilmiştir. Hassas bir termometre kullanılan bir örneği ile 4 telefonlu bir diğer deneme aşağıdan izlenebilir.

Sıcaklıktan kaynaklı bir sorun yok ama yine de kanser gibi tehlikeler var mıdır? Hayır, öyle bir durum da yok. En azından bugüne kadar hiçbir araştırma serisi, cep telefonu kullanımıyla kanser arasındaki ilişkiyi bilimsel olarak gösterememiştir. Cep telefonları radyo frekansında, iyonize olmayan radyasyon yayarlar. Her radyasyon zararlı değildir ve zararlı olan radyasyonlar genellikle iyonize radyasyonlardır. Dolayısıyla daha başından cep telefonlarının yaydığı radyasyon kritik bir riske sahip değildir. Bu radyasyonla birlikte yayılan enerji, cep telefonunun teknolojisine, anten ile kulak arasındaki mesafeye, ne kadar süreyle kullandığınıza ve cep telefonu kulelerinden uzaklığınıza bağlıdır. Abartılı (günde 15 saat telefonla konuşmak gibi) bir kullanımda bulunmuyorsanız, cep telefonlarının yaydığı radyasyonun size zarar vermesi pratik olarak mümkün değildir. ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü'ne bağlı Ulusal Kanser Enstitüsü'nün açıklamasına kulak verelim:

Bugüne kadar yapılan araştırmalar, cep telefonu kullanımı ile beyin, sinir veya boyun ile kafadaki diğer dokularda oluşan kanserler arasında anlamlı bir ilişki olduğunu gösterememiştir. Telefon teknolojisi ve onların kullanımı sürekli olarak değiştiği için, daha fazla araştırmaya ihtiyaç bulunmaktadır.

Bu konuda dikkat edilmesi gereken en kritik nokta, telefon kullanımlarının abartılı olmasından kaçınmaktır. Nihayetinde, cep telefonları halen oldukça yeni teknolojilerdir ve çok uzun dönem etkileri bilinmemektedir. Özellikle de cep telefonu kullanım sürelerinin giderek artması, uzun dönem iyonize olmayan radyasyona maruz kalmanın etkilerini arttırabilir. Bu durum, uzun vadede düşük bir olasılıkla da olsa kanser gibi hastalıkların riskini arttırabilir. Ancak şu anda böyle bir risk altında olunduğuna dair hiçbir güvenilir kuşku bulunmamaktadır; zira yapılan araştırmaların ezici bir çoğunluğu, telefon kullanımı ile kanser gibi hastalıklar arasındaki bağlantıyı bulmakta başarısız olmaktadır. Bu konuda cep telefonlarının zararlı olduğu yönünde fikir bildirmeye daha meyilli olduğu bilinen Dünya Sağlık Örgütü'nün bir açıklamasına kulak verelim:

Katılan 13 ülkeden elde edilen uluslararası veri tabanına göre, 10 yılı aşkın süredir cep telefonu kullanımının gliyoma veya meningiyoma gibi kanserlerde artışa neden olmadığı tespit edilmiştir. (...) Daha uzun süreli kullanımın, kanser riskini arttırdığına dair güvenilir bir bağlantı bulunmamaktadır. (...) Her ne kadar telefonlar ile beyin tümörleri arasında bir ilişki bulunamadıysa da, telefonların giderek artan bir şekilde daha yaygın kullanımı ve 15 yılı aşkın süredir telefon kullanımının etkilerine yönelik verilerin eksikliği, beyin kanseri riskine yönelik daha fazla araştırma yapılmasını gerektirmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılan ve 2014'te yayımlanan bir araştırmada, 25 yılı aşkın süredir cep telefonu kullanan insanlarda gliyoma (en yaygın beyin kanseri türü) riskinin 3 kata kadar arttığı ortaya konmuştur. Bu çalışma, bilim camiasında çok fazla ses getirmiş olsa da, halk arasında oldukça yanlış algılar da yaratmıştır. Çalışmanın bazı önemli eksikleri bulunmaktadır. Örneğin Pittsburgh Üniversitesi'nden Nörocerrahi Profesörü ve Görüntülü Nörocerrahi Merkezi başkanı Prof. Dr. Dade Lunsford, araştırmada iyonize radyasyon gibi en temel kontrol grubunun kullanılmamasının büyük hata olduğunu belirtmektedir. Dahası, araştırmada hastaların aile geçmişlerine yer verilmemektedir ki bu, kanserle ilgili bir araştırmanın kalbinde yatan konulardan birisidir. Bunun ötesinde, araştırmanın kullandığı 1498 kanser vakasındaki hastalar, araştırma için çağrıldıklarında "araştırmaya çağırma önyargısı" denen bir durum oluşmaktadır. Bu önyargı, deneklerin "Kanser olan neden benim?" sorusuna cevap vermek için, cep telefonu kullanımlarını abartmaya meyilli olmasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca araştırmada, teknik hatalar da bulunmaktadır: örneğin söz konusu beyin tümörlerinin beynin hangi tarafında oluştuğu belirtilmemektedir. Cep telefonu kullanıcılarının çoğunun sağlak olduğu; ancak uzun dönem telefonla konuşanların sağ ellerini kullanabilmek için telefonları sol kulaklarına dayamaya meyili olduğu düşünülecek olursa, cep telefonu kullanımı ile beyin kanseri arasındaki olası bir ilişkiyi göstermek için sol temporal lop tümörlerinin baskın olduğunun gösterilmesi faydalı olurdu. Araştırmacılar bunu yapmamaktadır. Dahası, söz konusu araştırmanın tamamen tersi sonuçlara ulaşan, Danimarkalı araştırmacılar tarafından yayımlanan bir makale, söz konusu makalede "yetersiz" sözcüğüyle geçiştirilmektedir. Dr. Lunsford, "Belki de bu araştırmanın sonuçlarını desteklemediği için yetersiz görüyorlardır." diyerek yazarları eleştirmektedir. Son olarak, eğer ki cep telefonu kullanımı ile kanser arasında bir ilişki olsaydı, ipsilateral bazal ve pullu hücre kanserleri (melanomalar) aşırı yaygın olmalıdır; çünkü bunlar çok sık bölünen hücre hatlarıdır ve dolayısıyla kansere çok açıktırlar. Ancak telefon kullanımının bunlar üzerinde hiçbir etkisi olmadığı gözükmektedir. Dr. Lunsford'un son sözlerine de kulak verelim:

Söz konusu araştırma, ek bilgiler sunuyor olsa da, sunduğu bilgilerin hiçbiri ikna edici değildir. (...) Elbette cep telefonlarının kanser oluşumuna etkisiyle ilgili riskler öylece göz ardı edilemez. Ancak bu teknoloji, hayat da kurtarmaktadır; bunu da göz ardı edemeyiz. Cep telefonu kullanımı, Dünya'nın her tarafındaki ve her kültürden insanlar için müthiş bir güvenlik ağı oluşmasını sağladı. Cep telefonu kullanımının yaygınlaşması sayesinde kurtulan hayatlar aşırı fazladır. Acil aramalar, ilk yardım ekiplerinin uyarıları, tehlikeli hava koşullarının bildirimi ve daha nicesi bunun sadece birkaç örneğidir.

Sonuç

Eğer ki sıradan bir cep telefonu kullanıcısıysanız, yani günde sadece birkaç dakikalık aramaları aşmıyorsanız, muhtemelen endişelenmenizi gerektirecek hiçbir durum bulunmamaktadır. Ancak günde 15 saatinizi telefon kulağınızda geçiriyorsanız ve bu yıllardır devam ediyorsa, her ne kadar arada bir ilişki bulunamadıysa da bir ihtimal kansere yakalanma riskiniz artmış olabilir. Fakat kansere neden olan unsurların aşırı fazla miktardaki sayısı düşünülecek olursa, cep telefonlarına gelene kadar önlem almamız gereken çok daha fazla durum olduğu bir gerçektir. Bu nedenle, cep telefonları ve yaydıkları zayıf elektromanyetik dalgaları suçlu bulmak, bunların etkilerini abartmak ve bu nedenle cep telefonlarından korkmak hata olacaktır. ABD'nin Hastalık Kontrol ve Önlem Merkezleri'nden (CDC) yaptığı açıklama, durumu özetlemektedir:

Şu anda cep telefonu kullanımının herhangi bir sağlık problemine neden olduğu konusunda bilimsel bir dayanak bulunmamaktadır. Sağlık sorunları ile cep telefonlarının kullanımı arasındaki bir ilişki varsa, bunları ortaya çıkarmayı hedefleyen bilimsel araştırmalar halen devam etmektedir. Bir diğer taraftan, cep telefonlarının faydası da göz önünde bulundurulmalıdır. Cep telefonları, acil durumlarda hayat kurtarıcı role sahip olan cihazlardır. Eğer ki cep telefonu kullanımından endişe duyuyorsanız, şunları uygulamanız yeterli olacaktır:

• "Eller serbest" (handsfree) adı verilen cihazlardan kullanarak telefon ile aranızdaki mesafeyi arttırın.
• Telefonla konuşurken ahizeyi (speaker) açın ve öyle konuşun.
• Bazı eski telefonlar kalp ritm düzenleyicilerin çalışmasını etkileyebilir. Yeni telefonlarda ve düzenleyicilerde bu risk yok denecek kadar azdır. Endişeleniyorsanız, doktorunuza danışın.