Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Büyük Çekici Nedir?

250 Milyon Işık Yılı Uzakta Olmasına Rağmen, Samanyolu Galaksisi'ni Saatte 2.2 Milyon Kilometre Hızla Üzerine Çeken Kütlenin Kaynağı Nedir?

Büyük Çekici Nedir?
6 dakika
7,035
Tüm Reklamları Kapat

Büyük Çekici, Samanyolu Galaksisi ile civarındaki birçok diğer galaksiyi üzerine çeken, çok büyük bir kütledir. Bunun biraz muğlak bir tanım olduğunu biliyoruz; çünkü bu "kütleçekimsel çekici"nin tam olarak neden böyle bir etkiye sahip olduğundan emin değiliz. Öyle ki bu kütle, galaksiler arası uzayda bir "kütleçekim anomalisi" olarak değerlendirilmektedir. Bir "anomali" olmasına rağmen, Laniakea Süperkümesi'nin görünürdeki kütleçekim merkezi olması bakımından astronomik öneme sahiptir.

Aslında Büyük Çekici, doğrudan gözleyebildiğimiz bir şey değildir; daha ziyade onu, yüz milyonlarca ışık yılı ötedeki galaksiler üzerindeki etkisiyle tespit edebilmekteyiz.[1] Onu gözleyememe nedenimiz, Büyük Çekici'nin "Kaçınma Bölgesi" (İng: "Zone of Avoidance") olarak bilinen, Samanyolu Galaksisi'nin gaz ve toz açısından çok yoğun olan merkezinin ardında kalan bir noktada yer almasıdır. Teleskoplarımızı buraya çevirdiğimizde, gaz ve toz bulutu dolayısıyla pek bir şey göremeyiz. Ama tabii ki civardaki yıldızların ve galaksilerin hareketlerine bakarak, nerede ne tür kütleçekim kaynakları olduğunu hesaplamak mümkündür. Buna bağlı olarak yapılan hesaplamalar, Büyük Çekici'nin kütlesinin, Samanyolu Galaksisi'nin toplam kütlesinin en az on binlerce katı olduğunu göstermektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Bu gözlemleri yapabilme sebebimiz, söz konusu cisimlerin Hubble Akışı denen bir kavram çerçevesinde kırmızıya kaymasıdır. Kırmızıya kayma; bir nesneden yayılan radyasyonun dalga boyunun artmasıdır. Dalga boyu artan galaksilerden gelen ışık, kırmızımsı bir renge bürünür ve daha kırmızı olan galaksi, bizden daha da uzakta demektir. Evrenden gözlenen galaksilerden gelen ışığın birkaç istisnası haricinde tayfın hep kırmızı bölgesine kaydığı gözlenir. Edwin Hubble, yaptığı bu gözlemin sonucunda, evrenin genişlediğini keşfetmiştir.

İşte bu galaksilerin kırmızıya kaymasındaki değişimler, Büyük Çekici'nin varlığını gösterir. Ancak kırmızıya kaymalarındaki varyasyonlar yeterince büyük ve anomaliye doğru hafifçe çekildiklerini ortaya çıkaracak kadar düzenlidir. Kırmızıya kaymalarındaki varyasyonlar, "tuhaf hızlar" olarak bilinir ve Büyük Çekici'ye doğru açısal sapmaya bağlı olarak yaklaşık +700 km/s ila -700 km/s arasında bir aralığı kapsar.[2], [3]

Tüm Reklamları Kapat

Tüm yakın kızılötesi uzayın panoramik görüntüsü. Büyük Çekici sağ altta uzun mavi okla gösteriliyor.
Tüm yakın kızılötesi uzayın panoramik görüntüsü. Büyük Çekici sağ altta uzun mavi okla gösteriliyor.
NASA

Büyük Çekici Nerede?

Büyük Çekici'nin kendisi, Shapley Süperkümesi'ne doğru ilerlemektedir. Güney Afrikalı astrofizikçilerden oluşan bir ekip tarafından yapılan son astronomik çalışmalar, Büyük Çekici'nin teorize edilmiş konumunda, "Vela Süperkümesi" olarak adlandırılan bir galaksi süperkümesini ortaya çıkarmıştır.[4]

Evrenin tekdüze genişlemesinden sapmanın ilk belirtileri 1973'te ve 1978'de tekrar bildirilmiştir. Büyük Çekici'nin yeri nihayet 1986'da belirlenmiştir: Büyük Çekici; Samanyolu'ndan uzakta, Güney Üçgeni (Triangulum Australe) ve Marangoz Meydanı (Norma) takımyıldızları yönünde en az 150 milyon ila 250 milyon ışık yılı arasında (47-79 Mpc) uzaklıkta bir yerde bulunur.[5]

Bu yöndeki nesneler kaçınma bölgesinde (Samanyolu Galaksisi tarafından gizlenen, hiçbir şekilde gözlemlenemeyen bir bölge) yatar. Bu nedenle görünür dalga boylarıyla çalışmak zor olsa da, X-ışını gözlemleri, uzay bölgesinin Norma kümesinin (ACO 3627) hakim olduğunu ortaya koymuştur.[6]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Hubble Uzay Teleskobu'nun, Büyük Çekici'nin bulunduğu bir görüntüsünün betimlemesi.
Hubble Uzay Teleskobu'nun, Büyük Çekici'nin bulunduğu bir görüntüsünün betimlemesi.
Vikipedi

Görünen Kütle Üzerine Tartışmalar

1992'de, Büyük Çekici'nin görünür sinyalinin çoğu, "Malmquist Önyargısı" (İng: "Malmquist Bias") adı verilen istatistiksel bir etkiye atfedildi.[2] 2005 yılında, "Kaçınma Bölgesinde Kümeler Projesi" (İng: "Clusters in the Zone of Avoidance" ya da kısaca CIZA) olarak bilinen gökyüzünün bir kısmının X-ışını incelemesini yapan gökbilimciler, Büyük Çekici'nin aslında bilim insanlarının başlangıçta tahmin ettiği kütlenin sadece 10'da 1'i olduğunu bildirdi. Ayrıca araştırma, Samanyolu Galaksisi'nin aslında Büyük Çekici'nin ötesinde yer alan ve "Shapley Çekicisi" olarak adlandırılan Shapley Süperkümesi'nin yakınındaki çok daha büyük bir galaksi kümesine doğru çekildiğini doğruladı.[3]

2016 yılında, Güney Afrikalı astronom Renée C. Kraan-Korteweg başkanlığındaki Güney Afrikalı, Avrupalı ve Avustralyalı araştırmacılardan oluşan çok uluslu bir ekip, gizemli Büyük Çekici'yi büyük ölçüde açıklayacak bir galaksi kümesinin keşfini açıkladı. AAOmega spektrograf, 3.9 metre Anglo-Avustralya Teleskop ve Güney Afrika Büyük Teleskobu verileri kullanarak, astronomlar tarafından bir yer çekimi anomalisi için gerekli açıklama sağlayan "üstkümesi" tanımı ile tutarlı, aşırı yoğun, galaktik bir bölge tespit edildi. Bu bölge Vela Süperkümesi'dir.

Karanlık Akış

Astrofizikte karanlık akış, galaksi kümelerinin kendine özgü hızının olası rastgele olmayan bir bileşenidir. Ölçülen hız, Hubble Yasası tarafından tahmin edilen, galaksi kümelerinde ortak bir yönde akan olası küçük, açıklanamayan, "karanlık" bir hıza eklenen toplamıdır.

Karanlık akışın Erboğa ve Suyılanı takımyıldızları yönünde aktığı belirlendi. Bu, ilk olarak 1973'te keşfedilen bir kütleçekimsel gizem olan Büyük Çekici'nin yönüne karşılık gelir. Bununla birlikte, Büyük Çekici'nin kütle çekiminin büyük bir galaksi kümesi olan Norma kümesinden kaynaklandığı düşünülüyordu. Norma kümesi, Dünya'dan yaklaşık olarak 250 milyon ışık yılı uzaktadır.

Karanlık akış. Renkli noktalar, 4 mesafe aralığından birindeki kümelerdir ve daha kırmızı renkler daha büyük mesafeyi belirtir. Renkli elipsler, karşılık gelen rengin kümeleri için toplu hareketin yönünü gösterir. Her bir uzaklık dilimindeki temsili galaksi kümelerinin görüntüleri de gösterilmiştir.
Karanlık akış. Renkli noktalar, 4 mesafe aralığından birindeki kümelerdir ve daha kırmızı renkler daha büyük mesafeyi belirtir. Renkli elipsler, karşılık gelen rengin kümeleri için toplu hareketin yönünü gösterir. Her bir uzaklık dilimindeki temsili galaksi kümelerinin görüntüleri de gösterilmiştir.
NASA

Mart 2010'da yapılan bir çalışmada astronom Alexander Kashlinsky, 3 yıllık sonuçlar yerine 5 yıllık WMAP sonuçlarını kullanarak ve 700 adet olan gözlemlenen galaksi kümelerinin sayısını da ikiye katlayarak 2008'deki çalışmalarını genişletti. Ekip ayrıca küme kataloğunu farklı mesafe aralıklarını temsil eden dilimler şeklinde 4'e ayırdı. Daha sonra her bir dilimdeki kümeler için tercih edilen akış yönünü incelediler. Bu yönün boyutu ve kesin konumu bir miktar farklılık gösterirken, dilimler arasındaki genel eğilimler dikkate değer bir uyum sergilemektedir. Konuyla ilgili Kashlinsky şöyle diyor:

Tüm Reklamları Kapat

Bu eksen boyunca hareketi tespit ediyoruz, ancak şu anda verilerimiz kümelerin hareketlerini güçlü bir şekilde belirtemiyor.

Ekip şimdiye kadar bu etkiyi 2,5 milyar ışık yılı olarak katalogladı ve kataloğunu mevcut mesafenin 2 katına çıkarmayı umuyor.

Yalnızca 65 milyon ışık yılı uzaklıkta yoğun bir yığın halinde paketlenmiş 1300'den fazla galaksiden oluşan Başak Süperkümesi'nin küçük bir bölgesinin ultraviyole görüntüsü.
Yalnızca 65 milyon ışık yılı uzaklıkta yoğun bir yığın halinde paketlenmiş 1300'den fazla galaksiden oluşan Başak Süperkümesi'nin küçük bir bölgesinin ultraviyole görüntüsü.
NASA

Sonuç

Büyük Çekici ilk olarak 1970'lerde astronomların Samanyolu'nun bir kısmının diğer kısmından biraz daha sıcak olduğunu keşfetmeleriyle kuramlaştırıldı. Sonuç; milyarlarca yıldır bir şey bizi ve etrafımızdaki her şeyi kendisine yavaş ama emin adımlarla çekiyor (saniyede yaklaşık 600 km hızla) ve bundan kaçış yok. Bu kadar büyük mesafelerde ve aynı anda tüm galaksilere karşı böylesine güçlü olan tek kuvvet yüksek bir kütle çekimi olabilir. Bu da demek oluyor ki; uzayın derinliklerinde sert bir şekilde kütleçekimi uygulayan devasa bir şey var.

Büyük Çekici, öylesine büyüktür ki, 250 milyon ışık yılı uzakta olmasına rağmen galaksimizin de içinde bulunduğu, bulunduğumuz süper üst yerel kümeyi bile saatte yaklaşık 2.200.000 km hızla kendine sürükler. Büyük Çekici'nin Sakınma (ve Kaçınma) Bölgesi'nde yer alması ise, onu anlamamızdaki en büyük engeldir. Sakınma bölgesi, Samanyolu'nun ötesinde Erboğa (Centaurus) takımyıldızı doğrultusunda bulunan bir alandır. Bu alan; gaz, toz, uzay çöpleri ve yıldızların parlaklığından dolayı hiçbir şekilde gözlemlenemeyen belirsiz bir alandır. Galaksimizden dışarıyı görme yetimizi altüst eder. Bu yüzden bu devasa yer çekimsel anormalliğe neyin yol açtığını görmemizin imkanı yoktur.

Devasa bir kara delik ya da kırmızı bir üst dev ya da belki de daha önce hiç keşfedilmemiş bir şey olabilir mi?

Bizi ne içine çekiyor ve nereye doğru gidiyoruz?

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
49
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 19
  • İnanılmaz 15
  • Merak Uyandırıcı! 13
  • Tebrikler! 12
  • Bilim Budur! 6
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 5
  • Korkutucu! 3
  • Umut Verici! 2
  • Üzücü! 1
  • Güldürdü 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Türev İçerik Kaynağı: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 17:38:58 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9963

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Alan
Astrobiyoloji
Alkol
Yaşanabilir Gezegen
Çekirdek
Tohum
Botanik
Nöron
Makina
Karanlık
Uydu
Aminoasit
Geometri
Sayı
Mantık Hatası
Beyin
Bilişsel
Hominid
Evren
Süt
Araştırma
Filogenetik
Homo Sapiens
İspat
Güneş
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
-. Wikipedia, et al. Büyük Çekici Nedir?. (9 Şubat 2021). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/9963
Wikipedia, -., Çatık, M., Bakırcı, Ç. M. (2021, February 09). Büyük Çekici Nedir?. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/9963
-. Wikipedia, et al. “Büyük Çekici Nedir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 09 Feb. 2021, https://evrimagaci.org/s/9963.
Wikipedia, ---. Çatık, Mutlu. Bakırcı, Çağrı Mert. “Büyük Çekici Nedir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, February 09, 2021. https://evrimagaci.org/s/9963.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close