Zaman uzaması, Uzunluk Kısalması ve Göreli Hız

- Blog Yazısı
Zaman Uzaması, uzunluk kısalması, göreli hız, bilim adamlarını uzun süre şaşırtan en ilginç ve kafa karıştırıcı olaylardan bazılarıdır. Bunları öğrenmek sadece eğlenceli değil, aynı zamanda tamamen kafa karıştırıcıdır.
Zaman uzaması:
Klasik Fiziğe göre zaman mutlak bir niceliktir. Ancak Özel Görelilik Teorisine göre zaman mutlak bir miktar değildir. Lorentz'in dönüşümünde görebileceğimiz gibi referans çerçevesinin hareketine bağlıdır. Eğer bir “S” eylemsiz çerçevesindeki iki sinyal arasındaki zaman aralığı (örneğin bir saatin tik takları) “T” ise, o zaman ilkine göre hareket eden başka bir “S” eylemsiz çerçevesindeki bu iki sinyal arasında bulunan zaman aralığı şu şekilde verilecektir:

Burada,
t = dinlenme çerçevesine göre uygun zaman
t' = v hızıyla hareket eden gözlemciye göre ölçülen genişleme süresi
v = S çerçevesinin hızı
“T” ’nin harekete bağlı olarak arttığını veya genişlediğini, yani “S” çerçevesine göre saatin “S”ye göre yavaşladığını gösterir.
Buna dayanarak bu prensibe yönelik birçok modern uygulama vardır. Örneğin bir Navigasyon sistemi, atom altı parçacıkların incelenmesi ve bunların ortalama ömrü vb. gibi…
Uzunluk kısalması:
Çerçevemize göre hareket eden herhangi bir şeyin uzunluğunu ölçersek, “L” uzunluğunun uygun uzunluktan daha küçük olduğunu buluruz. (Nesne sabit olsaydı bu ölçülebilir) Işık hızına yakın göreceli hızlarda, ölçülen mesafeler farklı gözlemciler tarafından ölçüldüğünde aynı değildir.
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
1. Dolayısıyla Einstein'ın görelilik teorisine göre uzunluk daralması, bir nesnenin uzunluğunun, dinlenme çerçevesinde ölçülen gerçek uzunluğundan daha kısa olarak ölçülmesi olgusudur.
2. Bu aynı zamanda “Lorentz daralması” olarak da bilinir ve esas olarak eylemsiz referans çerçevesi ışık hızının önemli bir kısmıyla hareket ettiğinde fark edilir.
3. Eğer “L0” karenin geri kalan uzunluğu, sabit bir referans çerçevesi tarafından ölçülen uzunluk, ardından “V” hızıyla hareket eden çerçevede ölçülen karenin uzunluğu şu şekilde verilir:

Burada,
L= uygun uzunluk
L'= S'ye göre çerçevelenmiş S' cinsinden ölçülen kısaltılmış uzunluk
V = S çerçevesinin hızı
Göreli hız:
A nesnesinin başka bir B nesnesine göre bağıl hızı, A nesnesinin kendisiyle birlikte hareket eden B nesnesinin üzerinde bulunan bir gözlemciye sahip olacağı hızdır.

Ancak Albert Einstein'a göre ışığın hızı sabittir. Bir fotona göre ne kadar hızlı hareket ettiğinizin, hatta ışık hızında hareket ediyor olsanız bile bunun hiçbir önemi yoktur.
Göreli hız fikri, farklı hızlarda hareket eden iki veya daha fazla cismin hızlarını karşılaştırmak için kullanılır. İşleri basitleştirmek için, bir cisim sabit hale getirilebilir (yani Hız = 0) ve diğer cismin sabit cisme göre hızı, cisimler zıt yönlerde hareket ediyorsa hızların toplamı olarak veya şu şekilde hesaplanabilir: aynı yöne gidiyorlarsa fark; hareket eden bir cismin hızının, duran bir cismin hızına oranı göreli hız olarak adlandırılır.
- 2
- 1
- 1
- 1
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 17/05/2025 09:37:04 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/17798
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.