Türkçe Alanında Yazılmış Önemli Sözlükler -Sayfa 2-

Bu blog sayfası, Türkçe Alanında Yazılmış Önemli Sözlükler -Sayfa 1-'in devamıdır.

Sayfa 1'e geçmek için tıklayınız.

Lügat-i Çağatayi ve Türki-i Osmani, Şeyh Süleyman Efendi-i Özbeki el-Buhari, 1882(?)

Çağatay Türkçesi – Osmanlı Türkçesi bir lügat şeklinde telif edilen eser, basılan ilk Çağatay Türkçesi lügati olma hususiyetine sahiptir. 7000 civarında madde başı içermektedir.

Allah’a hamt ve peygambere övgü ile başlayan “Mukaddime” kısmında, müellif, Çağatay Türkçesinin Osmanlı Türkçesinin kökenini oluşturduğunu, bütün “Orta Asya” ahalisi tarafından konuşulduğunu ve bazı dil âlimleri tarafından dünyadaki ana dillerden biri olarak kabul edildiğini ileri sürmekte ve bu lügati, birinci vatanı olan “Orta Asya”dan ikinci vatanı olan Osmanlı Türkiye’sine bir yadigâr olarak kaleme aldığını ifade etmektedir.^[1]

1880 ya da 1882'de yazılmıştır. (bkz.^{[1], [2]})

Sözlüğünde Nevâyî, Baykara, Lutfî, Agehî, Mûnis, Mir Haydar gibi tanınmış Çağatay şairlerinin şiirlerinden yararlanan Şeyh Süleyman Efendi otuz üç madde başına tanık olarak kendi şiirlerinden örnekleri sıralamış, şiirlerinde Nakşî mahlasını kullanmıştır.^[2]

Bedâyiʿu’l-luġat, Îmânî mahlaslı Tâli (veya Tâliʿ-i Îmânî Herevî), ~15. yüzyıl (?)

XV. yüzyıl sonlarında yazılmış olduğu tahmin edilmektedir.

Sultan Hüseyin Baykara'nın arzusu üzerine hazırlanmıştır. Farsça - Çağatay Türkçesi sözlüktür. Alî Şîr Nevâyî’nin eserlerini daha iyi anlamak ve anlatmak amacıyla yazılmış. Birçok Çağatay şairlerinin eserlerinden örnekler verilmiştir.

Alî Şîr Nevâyî’nin şiirlerinde geçen Çağatayca kelimeler, Arap alfabesine göre isimler, sıfatlar, fiiller ve diğer kelime çeşitleri şeklinde madde başı olarak alınmış ve bunların Farsça karşılıkları verilmiştir. Eserde 863 madde başı kelime bulunmaktadır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Çağatay Türkçesi’nin bilinen sözlükleri arasında en eskisi olduğu için daha sonra hazırlanan diğer lugatlara kaynak teşkil etmiştir.^[3]

7 sayfalık Farsça mukaddime ile başlar. Burada eserin yazılış amacı ve çağın hükümdarı Sultan Hüseyin Baykara’nın övgüsü yer almaktadır.^[4]

Ahteri Lügati, Ahteri Muslihiddin Efendi, 1545

Ahterî-i Kebîr diye de anılan bir Arapça-Türkçe sözlüktür. ~40.000 kelime ihtiva etmektedir.

Kâmus Tercümesi ile kıyaslanamazsa da bazı özelliklerden dolayı haklı bir ün kazanmıştır. Bu özellikler şöyle sıralanabilir:

a) Arapça kelimeleri, sülâsî ve rubâî köklerini dikkate almaksızın yazılışlarına göre alfabetik olarak tertip etmesi, ...

b) Çok kullanılan kelimeleri seçip almak suretiyle kitabın hacmini küçültmesi ve bu sebeple onu bir el lügati haline getirmesi,

c) Kelimelerin karşılıklarını mümkün olduğu kadar Türkçe vermesinin yanında, eş anlamlı bir diğer Arapça kelimeyle de pekiştirmesi

d) Verdiği mânaya göre kelimeyi bir Arapça örnek cümle içinde kullanarak dile hâkimiyet kazandırması.

Eserde Eski Türkiye Türkçesinden (13 - 15. yy) oluşup Osmanlı Türkçesi’nde ihmal edilen öz Türkçe kelimelerin kullanılması ve ayrıca eserin bazı ağız özellikleri taşıması sözlüğe değer kazandırmaktadır.^[5]

(Not: Bu sözlükle ilgili bir kaynak bulamadım. Ama duyulması gerek diye düşünüyorum.)

Mükemmel Osmanlı Lügati, Ali Nazimâ - Faik Reşat, 1901

19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren konuşulan ve yazılan dil konusunda geniş kapsamlı düşünceler üretilmeye başlanmış, Türk aydınlarının Osmanlı Türkçesinin çeşitli sorunlarına karşı fikirler ifade ettikleri görülmüştür. Bu sorunlar içerisinde yer alan ve eksikliği her zaman duyulan, Türkçenin ciddi ve titiz bir biçimde hazırlanmış, içeriği kapsamlı olan bir sözlüğe ihtiyacı göz önünde bulundurularak hazırlanmıştır.

Agora Bilim Pazarı

AGATHA MİSTERY BENGAL İNCİSİ (8+)

Devamını Göster

₺460.00

Satın Al Tüm Ürünler

İlk basımı 1901'de yapılmış.

Madde açıklamalarından sonra, içinde o kelimenin geçtiği çok kullanılan terkipleri, deyimleşmiş kullanımları ve genellikle madde başlarının daha iyi anlaşılması için cümle örneklerini de vermesiyle döneminin söz varlığını ortaya koymakta önemli bir çalışmadır.^[6] (Açıklama kısmından)

Eski Türkçenin Sözlüğü, E. R. T. - A. M. Ş. - D. M. N. - V. M. N. , 1868

Drevnetyurkskiy Slovar (ДРЕВНЕТЮРКСКИЙ СЛОВАР), Eski Türkçenin Sözlüğü, Eski Türkçe Sözlük.

1968 yılında hazırlığı tamamlanıp 1969 yılında yayımlanan bir sözlüktür.^[7]

E. R. Tenişev, A. M. Şçerbak, D. M. Nasilov, V. M. Nadelyaev tarafından hazırlanmıştır.

Runik harfli yazıtları, Eski Türkçe, Uygur Türkçesi (Uygur metinleri) ve Orta Türkçe Dönemi’ni kapsamakta olan derleme bir sözlüktür. 7. ve 13. yy.lar arasındaki metin ve anıtları kapsamaktadır. Bütün sözler açıklanmasa da birçok sözcüğün etimolojisi verilmiş olduğundan etimoloji sözlüğü niteliği de vardır. Eserde Türkçe sözcüklerin türedikleri kök ve gövdeler tek tek gösterilmektedir. Eser, 20.000 Türkçe sözcük ve deyimden oluşmaktadır.^{[7], [8]}

Türk-Tatar Dillerinin Etimolojik Sözlüğü, Á. Vámbéry, 1878

Etimologisches worterbuch der turco tatarischen sprachen.

Yazarın adı Macarca: Ármin Vámbéry, Almanca: Hermann Vámbéry; esas adı: Hermann Wamberger, Bamberger ya da Vamberger.

1878'de yayınlanmış eser, Türk-Tatar dillerine dair etimolojik sözlük.

Türkolojinin daha başlangıç dönemlerine ait bir üründür. O dönemlerde yazarın elinde kısıtlı kaynak vardır. Karşılaştırmalı ilk etimolojik sözlük olarak değerlendirilebilecek olan bir eserdir.

Castren’in Koybalca ve Karagasça Okuma Kitabı, Budagov’un sözlüğü, Kutadgu Bilig üzerine hazırladığı kendi çalışması, 1875 Kazan baskısı olan Çuvaşça-Rusça sözlük; faydalandığı kaynaklar arasındadır.^[9]

Türk Dillerinin Etimoloji Sözlüğü Üzerine Bir Deneme, M. Räsänen, 1969

Almanca (Orijinal) adı Versuch Eines Etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen. 1969'da yayınlanmış.

... Varsa, her sözcüğün en eski biçimi (Eski Türkçe, Orta Türkçe vb.) ya da günümüzdeki biçimi (Azerbaycan Türkçesi, Kumukça vb.) madde başı yapılmış, sözcüğün yaşadığı diller, farklı anlamları varsa bunlarla birlikte tek tek gösterilmiştir. Yeri geldikçe kimi sözcükler Ural ve Altay dillerindeki biçimlerle karşılaştırılmış, özellikle Moğolcadan, Mançu-Tunguz dillerinden, Koreceden ve Finceden akraba olması olası örneklere yer verilmiştir.^[7]

8000 kelimenin etimolojisini içermektedir.^[10]

Tuva Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Boris İzakoviç Tatarintsev, 2000-2008

Tuva Türkçesinin Köken Bilimi Sözlüğü, Etimologiçeskiy Slovar’ Tuvinskogo Yazıka (Этимологический словарь тувинского языка).

Tuva Türkçesinin etimolojisi ile ilgili yapılmış ilk sözlük çalışması, B. I. Tatarintsev tarafından 4 cilt halinde yayımlanmıştır (2000-2008).

Zengin bir kaynakçaya sahip olan sözlükte kökeni tartışmalı olan kelimeler ile ilgili de yorumlar yapılmış, tarihi metinlerden takip edildiği kadarıyla kökenine inilmeye çalışılmıştır. Sözlükte kelimelerin etimolojik izahlarının yanı sıra kelime ile ilgili morfolojik ve fonetik inceleme de yapılmıştır. Kökeni ile ilgili kesin bir şeyler söylenemediğinde tahmini bir çıkarım yapma yoluna gidilmiştir.^[11]

Sözlük Rusça yazılmıştır. Sözlüğün diğer ciltleri yazarın vefatı üzerine yayımlanamamıştır.

Sözlüğün ilk dört cildinden toplam 3658 kelime incelenmiştir. Sözlükte kelime tetkik edilirken öncelikle madde başındaki sözün Rusça manası belirtilmiştir. Ardından kelimenin kökeni açıklanmıştır.^[12]

Türk Dilleri Köken Bilimi Sözlüğü, E. V. Sevortyan, 1974

Êtimologičeskij Slovar’ Tjurkskix Jazykov (ÊSTJa) (Étimologiçeskiy Slovar' Tyurkskix Yazıkov), Türk Dilleri Köken Bilimi Sözlüğü. "Sevortyan’ın etimolojik sözlüğü" diye de anılır.

Birinci cildi 1974'te yayınlanmış. Kırk altı yılda çok sayıda kişinin katkılarıyla yayımlanan ciltleri mevcut.

Sevortyan’ın Türk lehçelerinin, özellikle de eski Sovyetlerdeki Türk halklarının söz varlığındaki ortak kökleri esas aldığı, madde başlarında da genellikle Türkmence biçimleri gösterdiği biliniyor. Birçok sözcük bulunmadığı için eksik bir sözlük olarak görünüyor.^[13] (Sonraki ciltleri bilemeyeceğim)

Sözcüğün etimolojisi hakkında bilgi verirken çeşitli kaynaklardaki şekillerini de vermiştir.^[14]

Tuvinsko-Russkiy Slovar', Edhem Rahimoviç Tenişev, 1968

1968’de yayımlanmasına rağmen, bugün hâlâ değerini koruyan bir çalışmadır.

Tuva Türkçesi - Rusça sözlüktür. Hazırlanışında pek çok Rus Türkolog yer almıştır.

Tuva’da yayımlanan pek çok Tuvaca-Rusça sözlükte TRS’nin etkisi açık bir şekilde görülmektedir. Bu sebeple gerek sözlük çalışmalarında gerekse dil çalışmalarında TRS’nin önemi büyüktür. ~22.000 madde başına sahip olan sözlük, kendisinden önce ve sonra yayımlanan Tuvaca sözlüklerle kıyaslandığında oldukça hacimli bir eserdir. Ancak yine de sözlüğün Tuvaca söz varlığını tam anlamıyla yansıttığı söylenemez. Buna rağmen Tuva sözlükçülüğünün en önemli eserlerinden biri olmaya devam etmektedir.^[15]

Meydan Larousse: Büyük Lugat ve Ansiklopedi, Hakkı Devrim - Nezihe Araz, 1969-1973

Zamanında birçok kişinin ellerinden düşürmemesine vesile olmuş, içerik bakımından her alanda, dalda nitelikli bilgilere sahip; zaman geçtikçe güncelliğini yitirse de meraklısının duyması gerek.

(Not: Kaynak bulamadım ve yorumların geneli böyle ifade etmekte.)

Türk Dili Sözlüğü, Orhan Hançerlioğlu, 2000

"...Düşüncemizi geliştirmemiz için dilimizi geliştirmemiz gerek. Dilimizin gelişmesi, türetilebilmesiyle olanaklı. Bir sözcüğü türetebilmek ve ondan yeni sözcükler yapabilmek de, o sözcüğün kök anlamını bilmemize bağlı. Kök anlamlarını bilmediğimiz sözcükleri türetemeyeceğimiz gibi, anlamlarını bilsek de yabancı kökleri Türkçemizin kurallarıyla türetemeyiz... Dilimizi ve bununla bağımlı olan düşüncemizi geliştirebilmek için Türkçe sözcükleri bilmemiz, bunun için de bir Türk Dili Sözlüğü hazırlanması gerekiyordu."

"...Osmanlıca adını verdiğimiz karma dil, başta Farsça ve Arapça olmak üzere Almanca, Cermence, Bulgarca, Ermenice, Fransızca, İbranice, İngilizce, Slavca, İspanyolca, İtalyanca, Latince, Rusça, Yunanca ve Türkçe, on altı dilin karışımından oluşmuştur. Bu karışımın içinde bir sözcüğün gerçekten Türkçe olup olmadığını saptamak kolay değildir...

"...Genellikle Türkçe sanılan ve Türk kökenli olmayan sözcüklerin sayısı inanılmayacak kadar çoktur...Bir sözcüğün gerçekten Türkçe olup olmadığını saptamak için çok yorucu bir çalışmayı göze aldım ve bu amaçla bugüne kadar yayınlamış pek çok değerli sözlüğü ve yapıtı teker teker taradım...^[16]

"...Yayıncımın isteğiyle ve okura yararlı olma düşüncesiyle hem sözcüklerin kullanımlarına ilişkin örnekler verdim, hem de sözlüğün sonuna Osmanlıca sözcüklerin Türkçe karşılıklarını veren bir dizelge ekledim. Bilindiği gibi tüm Osmanlıca sözcüklerin Türkçemizde karşılıkları yoktur. Bundan ötürü sözlüğe eklenen Osmanlıca Sözcükler Dizelgesi, Türkçe sözcüklerin Osmanlıca karşılıklarıyla sınırlıdır. Bu dizelgede bulunmayan Osmanlıca sözcükler henüz karşılıksızdırlar. Kaldı ki her Osmanlıca sözcüğe Türkçe bir karşılık bulmak gerekmediği gibi, kavram niteliğinde olmayan yabancı sözcüklere Türkçe karşılık bulmak için dili zorlamak da gerekmez. Dilimiz de, har dil gibi, başka dillerden elbette yararlanacaktır. Türetilmesi gerekmeyen yabancı sözcükler dilimizde de kuşkusuz kullanılabilir. Yukarıda da açıkladığımız gibi dilimizi özleştirmekteki ereğimiz kavramsal sözcüklerin türetilebilmesine olanak sağlamaktır... (Arka kapaktan)^[17]

...

(Çok kaynak bulamadım bu sözlükle ilgili, göz atılması gerekiyor elbet.) Basım yılı 2000.

Osmanlıca Türkçe Sözlük, Mustafa Nihat Özön, ?

"OSMANLICA Nedir?"

Bu söz, birçok sözlerimiz gibi, çeşitli düşünceler anlatır olmuştur. Cevdet Paşa bu sözle, Farsça, Arapça, Türkçe söz ve kurallarla meydana gelmiş olan "yazı dili"ni anlatıyor. A. Vefik Paşa, Oğuzca, Çağatayca... gibi Osmanlıcaya da bir Türkçe kolu anlamı veriyor. Böyle olduğu halde, Lehçe-i Osmani sözlüğünde Türkçe ve Türkleşmiş kelimeleri ayrı, Arap ve Fars kelimelerini de ayrı bir bölümde gösteriyor.

Bu sözlük; hem bir gereğin, hem de bir tarih gelişimi sonucunun kitabıdır. Bu sözlükte: Tanıklar ile 30.000 kadar Arapça ve Farsça kelime ve 10.000 den fazla deyim ve klişenin anlamları açıklanmıştır.^[18] (Açıklama)

Gencîne-i Güftâr: Ferheng-i Ziyâ, Ziyâ Şükûn, ?

Farsça-Türkçe sözlük.

Ziyâ Şükûn, Farsça hocalığı sırasında başladığı yıllarca süren bu çalışmasında yurt dışındaki kaynaklara ulaşmakta zorluklarla karşılaşmasına rağmen birçok eseri inceleyerek sözlüğün yazımına devam etmiş. ...

... Sözlüğüne lugat kitaplarından aldığı manzum örneklerin yanı sıra eski ve yeni İran şairlerinin divanlarını tarayıp seçtiği beyitleri çevirileriyle birlikte vermiş, böylece 10.000’i aşan Farsça beyti Türkçe’ye çevirmiştir. 18.000’e yakın madde başı içerir.^[19]

Resimli Yeni Lugat ve Ansiklopedi: Ansiklopedik Sözlük, İ. Alâettin Gövsa, 1947-1954

1947-1954 yıllarında 5 cilt hâlinde yayınlanan ansiklopedik sözlük.

Fransızca Petit Larousse’un (sözlük) tertibi esas alınıp sözlük ve ansiklopedi maddeleri bir araya getirilmek suretiyle hazırlanmıştır. Sözlükte kelime, terim ve deyimlerin Fransızca karşılıkları, Arapça ve Farsça asıllı kelimelerin Arap harfleriyle imlâsı da gösterilmiştir. Her harfe ait maddelerin sonuna, o harfle başlayan Arapça ve Farsça mesel (atasözü) ve deyimlerle mesel olmuş Türkçe mısralar açıklamalarıyla birlikte ilâve edilmiştir.^[20]

Galatât Sözlükleri, Zuhal Kültüral, 2009(?)

“Yanlış, yanılma, hata” anlamına gelen galat, bir dil bilimi terimi olarak “bir dilden başka bir dile geçerken biçim ve anlam açısından değişikliğe uğrayan kelime veya kelime grupları” şeklinde tanımlanmaktadır. Kelimenin çokluk şekli galatât’dır. Yanlış anlamına geldiği halde herkesçe benimsenip kullanılan kelimelere galat-ı meşhur, hiçbir şekilde kullanımı uygun görülmeyen kelimelere de galat- fahiş denmektedir Uzun bir geçmişe sahip olan ve bir imparatorluk dili haline gelen Türk dili, 13. ve 14. yüzyıllarda geniş bir coğrafyaya yayılmaya başlamış, önce dilimize yerleşmeye başlayan Arapça ve Farsça kelimeler, daha sonra batı kökenli kelimeler, deyimler ve anlatım biçimleri de eklenmiştir. Ses veya anlam değişikliğine uğrayarak Türkçeye yerleşen bu yabancı öğeler konusunda bazı Osmanlı aydınları tarafından çeşitli sözlükler ve risaleler yazılmıştır. Bu eserde, galatlar konusunda yazılmış bu sözlükler tanıtılmış, yazarlarının galat konusundaki görüşleri ortaya konmuş ve sözlüklerde ele alınan konuların tasnifi yapılmıştır. Cumhuriyet sonrası, galatlar konusunda yazılmış eserleri ilk kez bir araya toplayan bu kitap, bir ilk olmanın yanı sıra, eserlerin yazıldığı dönemde dilin yabancı öğelerden arınması konusunda gösterilen hassasiyeti ortaya koyması bakımından da günümüz için bir örnek teşkil etmektedir. Ayrıca çeşitli yer adları, şahıs adları hakkında verilen bilgiler, bazı kelimelerin kökenleri hakkında halk etimolojisi olarak değerlendirilebilecek açıklamalar gibi çeşitli konuları da içermesi bakımından zevkle okunabilecek edebi bir metin niteliğini taşımaktadır. (Açıklama)^[21]

(Kitap Yurdu'nun gösterdiği sözlük 2009'da yayınlanmış.)

Dilbilim Sözlüğü, Ahmet Kocaman - Kâmile İmer - A. Sumru Özsoy, Mayıs 2011

Terimler, bilindiği gibi, bir bilim dalının yapıtaşlarıdır; dil gibi herkesin ortaklığı bulunan bir alanda bu yapıtaşlarının açık, saydam bir biçimde belirlenmesi daha çok önem kazanmaktadır. Toplumbilimleri içinde seçkin bir yeri olan çağdaş dilbilimin yüzyılı aşmış bir geçmişi bulunuyor. Türkiye’de R. H. Özdem’in ilk dilbilim dersini verdiği 1933 yılından bu yana dilbilim dersleri okutulmaktadır. Özellikle 1970’lerden bu yana dilbilimdeki gelişmelere koşut olarak yeni bir terimler sözlüğü hazırlanması bir zorunluluk olmuştu. Yaklaşık 1500’ü tanımlanmış olan, önerilenlerle birlikte 2000’e yakın terim içeren bu sözlük, elbette bir son değil, bir başlangıçtır. ... (Açıklama kısmı)^[22]

Türkçede Batı Kökenli Kelimeler Sözlüğü, Şükrü Halûk Akalın - Kolektif, 2015

İlk defa 2015'te basılmış.

Türkçede Batı Kökenli Yabancı Kelimeler sözlüğü Çalışma Grubu tarafından hazırlanan bu eser, Tanzimat'tan bu güne 95 yazarımızın 439 eserine girmiş ve eser üzerinde çalışanların tespit edebildiği Batı kökenli 6.634 sözü ve bunların yer aldığı 39.615 örnek cümleyi içermektedir.^[23]

Kurzgefaßtes etymologisches Wörterbuch der türkischen Sprache, M. Stachowski, 2019

Sözlüğün adını 'Türkçenin Kısa Etimolojik Sözlüğü' olarak çevirebiliriz. 2019'da yayınlanmış.

Türkçeden Almancaya etimolojik bir sözlük. Türkçe sözcükleri, alınmışsa hangi dilden Türkçeye girdiğini, başka Türk lehçelerinde yazılışı ve karşılaştırması, bazı kaynaklarda kelimenin veya kökünün nasıl ele alındığını kısa kısa açıklıyor.^[24]

[Lugat 365] Bazı Kelimeler Çok Güzel, Banu Ertuğrul - Onur Ertuğrul, Aralık 2015

... Lugat 365 projesi, 2014 yılının sonlarına doğru, Banu-Onur Ertuğrul çiftinin aklına düşer. "Hissikablelvuku" gibi, "müşkülpesent" gibi bazı kelimeler, hem söylenişleri, hem de kapsadıkları anlam alanları, dolu dolu geçmişleri ile ne güzeldirler. Kolları sıvar, 2015 yılı boyunca her gün beğendikleri bir kelimeyi twitter (X) üzerinden paylaşmaya, eski kelimeleri unutmuş ya da hiç duymamış günümüz toplumunun dikkatine sunmaya başlarlar... Öyle ki, zamanla paylaşılan kelimeler o günün güncel olaylarına, duygularına göndermeler içermeye, adeta "yaşamaya" başlar.^[25] ...(Açıklama kısmından)

Blogu bitirsem mi bitirmesem mi diye ikilemde kaldım çünkü tanıtılması gereken birçok sözlük daha kaldı ve onlarla ilgili çok da kaynak bulamadım. Sözlüklerin adlarını vereyim, onlar listede kalmayı hak etmiyor çünkü.

1- Türkçe'nin Sözlüğü, Prof. Dr. Mustafa Özkan - Prof. Dr. Muhammet Yelten (Bu sözlüğün ne özelliği var bilmiyorum ama önemli gibi duruyor.)

2- Türkçede Yakın ve Karşıt Anlamlılar Sözlüğü, Özcan Yalım

3- Türkçede Eş Anlamlı Kelimeler Sözlüğü, Ertuğrul Karsan (adı üstünde, göz atılabilir.)

4- Grammaire Raisonnee de la Langue Ottomane (J. Redhouse tarafından Fransızcadan Osmanlı Türkçesine bir sözlük.)

5- Türkische Und Mongolische Elemente Im Neupersischen, G. Doerfer

6- Materiaux pour un dictionnaire etymologique de la langue turque (Keresteciyan'ın yazdığı bir sözlüktür. Ama çağının gerisinde kalmıştır.)

7- Resimli kāmûs-ı osmânî, Ali Seydi (Bu sözlüğü az daha eklemeyi unutuyordum. Bu sözlük de incelenmeli diye düşünüyorum. Kaynak yok bunla ilgili.)

Blog Sonuna Yaklaşırken

İnsanlarımızın Türkçe için yazılmış sözlükleri araştırırken birçok kaynağı incelemek zorunda kalması, bu kaynakların toplanıp bir yerde sıralanmaması, derlenip açıklanmamaları; bende bir eksiklik fark ettirmiştir. Ne hakkında blog yazsam diye çok düşündürmemiştir. Benimle aynı fikirde olanlara ve sözlük meraklılarına bir faydam dokunsun diye böyle bir sayfa oluşturmaya çalıştım. Bir yerde hata yaptıysam affola, lütfen bildirmekten çekinmeyin. İhmal edilebilir bilgileri de göz ardı ediniz, kusura bakmayınız.

Blogdaki birçok sözlüğün varlığını ve bazı bilgileri Mehmet Ölmez'in Yt'de yayınlamış olduğu videolardan öğrendim. Türkoloji'ye merakınız varsa Ölmez'in yayınladığı dersler var muhakkak onlara bakın derim.

Makaleler makaleleri, siteler siteleri kovaladı, nice videolar duraklata yavaşlata izlenildi ve güzel bir sözlük listesi ortaya çıktı (sözlükleri nereden bulduğumu sorarsanız).

Ayın 2'sinde başlamıştım bloga ve 14'ünde bitiriyorum, mümkün olduğunca hızlıca yayınlamaya çalışacağım, son kez göz atacağım.

Eğer eklediğim bir sözlüğün neden önemli olduğunu soracak olursanız, fikrimce; Türkçe alanında yazılıp da önemli saymayacağımız sözlük yok denecek kadar azdır.

Ek bilgiler:

1- Sözlüklerin yıl tarihi olarak yazılış yılını esas aldım, basılma yılıysa ayrıca belirttim.

2- Sözlük hakkında yazılanlar hakkında sorunuz varsa muhtemelen kaynaklarda cevabı vardır.

3- Yılı miladi aldım.

4- Görsel ekleyemedim, telif hakları başımızı ağrıtabilir ve bloga görsel eklemek uğraştırıyor baya.

5- Birçok sözlük internette ücretsiz erişime açık, bu beni sevindirdi, sizi de sevindirsin. :)

6- 'Yorum' ve 'Not' olarak belirttiğim yerler bana göredir.

7- TDK'nin yazım kurallarına göre Arapça-Farsça söz grupları birleşik yazılmaktadır, doğrusu budur. Ama ben sözlük ve yazar adlarını olduğu gibi aktarmaya çalıştım.

Blog Sonu

Eğer kaynağınızı benden alıp bir içerik üretecekseniz önce kaynaklara bakmaya çalışın.

Bu blog mümkün olduğunca düzenlenmeye çalışılacaktır. Sözlüklerle ilgilenen biri varsa ona bu blogu göndermenizi rica ederim, görüş ve önerilerini alabilirim.

Aslında tek sayfada bitirmeyi planlıyordum ama 100. kaynağı aşınca yeter ula diyor evrim ağacı, yok yok öyle demiyor da bağlantı hatası veriyor ve kabul etmiyor anlaşılacağı üzere. O yüzden 2. sayfa şart oldu. Eğer siz de 100 kaynaklı bir blog yazacaksanız haberiniz olsun.

Blog yazarken sadece sözlük yazarlarına değil sözlük araştırmacılarına da saygım arttı. Bir ton makaleden, tezden faydalandım; var olsunlar.

Eğer bir ulusu yok edecekseniz, o ulusa ait bir sözlüğün tek sayfasını bile geride bırakmamanız gerekiyor. Sözlükler bizim gizli ve sessiz tapularımızdır. Onları bilmek, yaşatmak, yaymak hayırlı bir iştir.