Sinestezi

Çoklu duyum olarak bilinen Sinestezi, kalıtsal yolla aktarılan ve çok nadir görülen bir farklılık. Sinesteziye sahip olan insanlar renklerin tadını alır, müziklerin renklerini görür ve haftanın günlerine kişilik özellikleri yükleyebilirler. Bu kişilere “sinestet” denir. Mesela ortamda işitsel bir uyaran varken bireyin sesle beraber sesin tadını, rengini ya da kokusunu algılaması veya şekillerin görüntüsünün bir tat algılamaya sebep olması durumları sinesteziye örnek verilebilir. Sinestezi, kelime anlamıyla Yunancadaki sin, yani "birlikte" ile aisthesis yani "his/duygu" kelimelerinden türetilmiştir. Anlaşılabileceği gibi, duyuların birlikte algılanması veya birbirine karışması durumu olarak tanımlanır. Nörolojik bir sorundur ve en temel tanımıyla, asıl algısal ya da duyusal bir sinir yolağının, istemsiz ve olağandışı bir şekilde ikincil bir duyusal ya da algısal sinir yolağını aktive etmesiyle tanımlanır.

Sinestezi, ilk tanımlamalara göre ortalama olarak her 20.000 bireyden birinde görülmektedir. Ancak sonradan yapılan bazı diğer çalışamlar, bunun çok daha sık olabileceğini ortaya koymaktadır. Örneğin bir araştırmaya göre Perception dergisinde yayınlanan bir makaleye göre her 23 bireyden birinde bir tür sinestezi bulunurken, her 90 bireyden birinde az sonra değineceğimiz grafem-renk türü sinestezi görülmektedir. Dolayısıyla beyin, sandığımızdan daha sık hata yapmaktadır.

Nasıl Ortaya Çıkar?

Çocuklukta karmaşık olan beyindeki duyu bağlarımız sonradan ayrılır ve bu da gerçekliği ayırt etmemizi sağlar. Fakat bazı durumlarda bu duyu bağlarından iki veya daha fazlası birbirinden ayrılmayıp birbirine karışıyor ve ortaya sinestezi çıkıyor. Sinestezinin, beynin sol yarım küresiyle ilgili ve hipokampus bezine bağlı bir fonksiyon olduğu düşünülmektedir. İstatiksel olarak çok nadir rastlansa da "normal" bir beyin fonksiyonudur. Her beyinde gerçekleşen bir sürecin bazı insanlarda bilinç yüzeyine yansımasından kaynaklanmaktadır.

Genelikle Hangi Kişilerde Görülür?

Demografi olarak genelde solak ve çift el kullananlarda ve kadınlarda daha sık rastlanmaktadır. Irsi olduğu düşünülmektedir ortalama her 20.000 kişide bir görülür. Bu kişilerde, hafıza fonksiyonları güçlenirken matematiksel ve mekansal algı fonksiyonlarıda tavan yapar. Matematiksel algıda sinestezik birey sayıları çarparken renkleri kullanır böylece matematiksel algısı güçlenmiş olur. Mekansal algıda ise 360 derecenin 1 derecelik diliminin bile bir rengi vardır. Sinestezinin, beynin sol yarım küresiyle ilgili ve hipokampus bezine bağlı bir fonksiyon olduğu düşünülmektedir. İstatiksel olarak çok nadir rastlansa da "normal" bir beyin fonksiyonudur. Her beyinde gerçekleşen bir sürecin bazı insanlarda bilinç yüzeyine yansımasından kaynaklanmaktadır.

Sonradan Kazanılabilir mi?

Sinestezi, doğuştan gelen veya çocuklukta ortaya çıkan kalıtsal bir durumdur. Çocuklukta karmaşık olan beyindeki duyu bağlarımız sonradan ayrılır ve bu da gerçekliği ayırt etmemizi sağlar. Sinestezinin ikinci türü olan “edinilmiş (sonradan kazanılan) sinestezi” olarak adlandırılır. Sonradan kazanılan sinestezi genellikle bir başka hastalığın varlığı sebebiyle ortaya çıkmaktadır. Buna da en yaygın olarak rastlanan örnek epilepsi hastalarıdır.