PLÜTON NEDEN GEZEGEN DEĞİL ?

Nasıl Gezegen Olunur ?

Plüton'un neden gezegen statüsünden çıkartıldığını konuşmadan önce, bir gök cisminin gezegen olabilmesi için hangi şartları yerine getirmesi gerektiğini bilmemiz gerekiyor.

1. Güneşin etrafında dönmeli
2. Kütle, boyut, biçim ve küresellik
3. Özgür olması, yani kendine ait bir yörüngesi olması

8 tane değil 100 tane gezegen

1800'lerde, yörüngeleri ve biçimleri gezegenlerle neredeyse aynı olan fakat kütle olarak gezegenlerden binlerce kat küçük olan gök cisimleri keşfedilmeye başlandı. İnsanlar keşfettikleri bu gök cisimlerini önce mini gezegenler olarak düşünseler de daha sonra bunların gezegenlerden farklı birer tür olduklarını anlayıp bu gök cisimlerini asteroid olarak isimlendirdiler. 20. yüzyılın başlarına gelindiğinde bu gezegen türleri ve sınıflandırmaları, iyice insanların kafasını karıştırmaya başlamıştı. Bu karışıklığın başında, bloğumuzun kahramanı Plüton geliyordu. İlerleyen yıllarda güneş sistemimizin de sınırı olarak bilinen Kuiper Kuşağının gizemlerinin aydınlanmasıyla, bir çok gök cismi keşfedilmeye başlandı. Keşfedilen gök cisimlerinin çoğu gezegenleri andırır biçimdeydi. Bu kafa karışıklığına 2006 yılında Uluslararası Astronomi Birliği (UAB) son noktayı koydu. Güneş sistemimizdeki her gezegenimsi gök cismine gezegen olarak sınıflandırılması durumunda, önümüzdeki yıllarda güneş sistemindeki gezegen sayısının 100'ü aşabileceğini açıkladı ve yukarda okuduğumuz şartlar getirildi. Bu şartları sağlayamayan gök cisimleri artık gezegen olarak sınıflandırılmayacaklardı. Peki, bloğumuzun kahramanı olan Plüton hangi şartları sağlayamıyordu ?

Plüton neyi doğru yaptı ?

Güneşin etrafında dönmesinde, boyutunda(Merkür'den daha büyük), kütlesinde veya küreselliğinde bir sorun gözükmüyordu fakat, izlediği yörünge Plüton'un diğer gezegenler kadar özel olmasının önüne geçiyordu.

Plüton neyi yanlış yaptı ?

Resimde de rahatlıkla görebileceğimiz gibi, diğer gezegenlerin yörüngeleri daha düzlemselken, Plüton'un yörüngesinin diğer gezegenlere göre ne kadar eğimli ve eliptik olduğunu görüyoruz. Bunun sebebi kahramanımız Plüton'un, Neptün'ün ve Neptün ötesi gök cisimlerinin yörüngelerinden etkilenmesi ve onların yörüngeleriyle sürekli etkileşimde olmasıydı. Kütle çekim kuvveti, kendi yörüngesinin sahibi olabilecek kadar güçlü değildi. Maalesef Plüton gezegen olmanın üçüncü şartını sağlayamıyordu. Bilim insanları artık kendisini cüce gezegen olarak sınıflandırmışlardı ve güneş sistemimizin en büyük ikinci cüce gezegeni olmuştu. Birinci sırada ise Plüton'dan tam 75 yıl sonra keşfedilmiş olan, en büyük cüce gezegen Eris vardır.

Yörünge Felsefesi. Plüton bize ne anlatmak istiyor ?

Açıkçası astronomiden ve Plüton'dan çok, beni yörüngelerin felsefesi etkiledi. Başlıkta "Yörüngenin Felsefesi" derken tam olarak şimdi yazacaklarıma değinmek istemiştim. Birçoğumuz hayal kurarız ve geleceğimizle ilgili bir yol yani "yörünge" belirlemeye çalışırız. Bu yörüngede ilerlerken, tıpkı Plüton'un Neptün'ün yörüngesinden etkilendiği gibi, bizler de, bizden daha büyük veya güçlü insanlardan etkileniriz. Peki etkilenmek doğru olan mıdır ? Etkilenmemiz, kendi yörüngemizin olmasının yada kendi hikayemizi yazmamızın önüne geçer mi? Ama Tolstoy “Başkalarının hatalarından ders alın. İnsan bütün hataları kendisi yapacak kadar uzun yaşamıyor.” der. Bu denge nasıl kurulmalıdır yada bir denge var mıdır ? Kendine ait yörüngeleri olan "özel" gezegenler gibi tek bir yıldızın etrafında dönmek denge midir? Ya da neden genelleme yapmak zorundayızdır ? Herkesin kendi yaşamına göre kurduğu dengeler veya kendi yörüngeleri olamaz mı? Büyük ve güçlü olan her zaman doğru olan mıdır?