İnsanın Eskimişliği

Bu yazı, insanın bilişsel evriminde merkezi bir yere sahip olan dil yetisinin, zamanla nasıl bir güç ve kazanç aracına dönüştüğünü sorgulayan felsefi bir denemedir. Evrimsel biyoloji, tarihsel toplumsallaşma ve güncel eşitsizliklerin kesiştiği bu yazı, “evrensel olanın nasıl ayrıcalıklı hale geldiğini” tartışmaya açmayı amaçlıyor.

Yaşadığımız dünya — bu çelişkilerle örülü, kimi zaman hayranlık uyandıran, kimi zaman iç burkan dünya — bizim eserimiz. Ne fazlası var ne de eksiği, belki de en çok burada durup düşünmek gerekiyor:

Bu dünyayı biz nasıl yaptık, daha da önemlisi: Hangi yetimizle?

İnsanı diğer canlı türlerinden ayıran en temel fark, bilişsel kapasitesindeki olağanüstü sıçramadır. Bu sıçramanın görünür hale geldiği ilk ve en güçlü araç ise dildir. İnsan konuştu, düşünmeyi kelimeyle ördü, dünyayı adlandırdı, kendini, bir başkasına anlatabildiği kadar kendine de anlatabildi.

Dil: Eşitlikten Ayrıcalığa

Fakat bu noktadan sonra başlayan süreç yalnızca hayatta kalmayı kolaylaştırmakla kalmadı; aynı zamanda eşitsizliklerin, ayrıcalıkların ve çıkar ilişkilerinin de zeminini oluşturdu. Çünkü dil — bu evrensel, doğuştan gelen yeti — türümüz içinde zamanla asimetrik bir kazanç aracına dönüştü. Erken ve etkili kullanan kazandı, geç kalan bekledi, hiç erişemeyen dışlandı. Bu öykü yalnızca bireysel değil, aynı zamanda popülasyonel bir eskime öyküsüdür.

Filozof Günther Anders’in sözleriyle, insan artık kendi yarattığı sistemlerin hızına ve karmaşıklığına duygusal ve ahlaki olarak yetişememektedir.

Yani “eskimiştir”.

Ama bu eskime sadece makineler karşısında değil, dil karşısında da geçerlidir.

Dil, artık evrensel bir ifade aracı olmaktan çıkıp; parayla öğretilen, statüyle ölçülen, belgeyle takas edilen bir metaya dönüşmüştür.

İngilizce Örneği: Meta Olarak Dil

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

İngilizce bu dönüşümün yalnızca en görünür sembolüdür.

Bir çocuk bu dili öğrenmek için kurslara gider, sınavlara girer, puan alır.

Sonra bu dille bir işe girer.

Yani dil, artık “anlamak için” değil, çoğunlukla “geçinmek için” vardır.

Kelime, bir köprü değil; bir bariyerdir.

Bu durum yalnızca güncel bir sorun değil; tarihsel bir zincirin devamıdır.

Çoğu iktisatçı kapitalist yapının köklerini yerleşik hayata geçişle, mülkiyetin ortaya çıkışıyla başlatır.

Ancak bu bakış açısını daha da geriye götürmek mümkün.

Dilden Başlayan Eşitsizlik Zinciri

Belki de eşitsizliğin tohumları, henüz yerleşik hayata geçilmeden önce; bilişsel sıçramanın bazı bireylerde daha erken ve etkin ortaya çıktığı dönemde atılmıştı.

Dil, planlama, soyutlama ve empati yetileri, sadece hayatta kalma becerileri değil; aynı zamanda kaynaklara ve güce erişimin araçları haline gelmişti.

Bu durumda, dil gibi bir yeti daha en başından beri bir meta potansiyeli taşıyordu.

Bugün geldiğimiz noktada ne böbürlenmenin ne de kederlenmenin anlamı var.

Agora Bilim Pazarı

Son Kullanma Tarihi

Elli yıl önce, bugün sahip olduğumuz insan nüfusunun yarısına sahiptik.
Bu büyüme döneminde tüm bu insanları beslemeyi nasıl başardık.
İleriye baktığımızda, geleceğin genişleyen nüfusunu nasıl besleyeceğiz?
Bu kadar çeşitli bir nüfusa sürdürülebilir bir şekilde güvenli, yüksek kaliteli, sağlıklı gıdaları nasıl sağlayacağız?

Gıdalar insanlık tarihi boyunca pişirilerek, fermente edilerek ya da başka yöntemlerle işlenmiştir. Ancak günümüzde süpermarket raflarında bulunan ürünlere baktığımızda şu soruyu sormadan edemiyoruz: Fazla mı ileri gittik?

Bilim, kimyasal reaksiyonlarla ve organizmaları manipüle ederek gıdaların ömrünü uzatmanın pek çok yolunu buldu. Haftalarca taze kalan elmalar, aylar yerine birkaç gün içinde olgunlaşan peynirler, laboratuvar ürünü biftekler, 3D yazıcıdan çıkan pizzalar…

Nicola Temple bu kitapta hazır yemeklerin neler içerdiğini, sebze ve meyvelerin ömrünü uzatmanın nasıl sağlandığını, gıda işlemede nanoteknolojinin yerini, konunun uzmanı olmayanların da kolayca anlayacağı bir biçimde aktarıyor ve en sevdiğimiz yiyeceklerin inovasyon, israf ya da savaşlardan nasıl etkilendiğini ortaya koyarak bilimkurgu kitaplarından fırlamış gibi görünen yiyecekleri tükettiğimiz bir gelecek ihtimaline de göz atıyor.

Son Kullanma Tarihi’ni okuduktan sonra işlenmiş gıdalar konusunda neyin kabul edilebilir neyin kabul edilemez olduğunu değerlendirebilecek ve daha rasyonel tüketiciler haline geleceksiniz.

Devamını Göster

₺225.00

Satın Al Tüm Ürünler

Yaşadığımız hayatın olumlu ya da olumsuz tüm yönleri, bizim kolektif yapıp ettiklerimizin sonucudur.

Kibir mi, Utanç mı? Hayır: Farkındalık

O halde insanın yapıp ettiklerine karşı geliştirmesi gereken duygu, ne kibir ne de utanç olmalı.

Bunların yerine, daha serinkanlı ve daha dürüst bir farkındalık gerekir.

Ancak bu farkındalıkla, bugünü yeniden anlamlandırabilir ve yarına başka yollar açabiliriz.

Belki bir gün yeniden...Kelime, birbirimizi geçmek için değil, birbirimizi anlamak için kullanılabilir.

Not: Bu yazı, tamamen özgün bir şekilde hazırlanmış olup, başka bir kaynak ya da yazardan birebir alıntı veya kopyalama içermemektedir. Yalnızca felsefi düşünce üretimi sürecinde ilham alınan kaynaklar kavramsal düzeyde değerlendirilmiştir.