İnsan Doğası Gereği Kötüdür

İnsan kötülüğü karşılığında bedel ödemeyeceğini anladığı an kötüdür. Machiavelli, insanın doğası gereği bencil, güvenilmez ve değişken olduğunu düşünür. Ona göre insanlar, kendi çıkarlarını gözetme eğilimindedir. İnsanlar genellikle güç karşısında boyun eğer ama fırsat bulduklarında, kendi çıkarlarını ön plana koyarak ihanet edebilirler.

Filozofların Perspektifinden İnsan Doğası

Thomas Hobbes, insanın doğasını egoist ve bencil olarak tanımlar. Ona göre, doğal durumda insanın hayatı "yalnız, fakir, kötü, vahşi ve kısa" olacaktır. İnsanların yasaları ve toplum düzenini kabul etmeleri, kendilerini bu kaostan koruma çabasıdır. Ancak, bu düzen ortadan kalkarsa, insanın kötülüğü hemen açığa çıkar.

Jean-Jacques Rousseau, insanın doğuştan masum olduğunu ve kötülüğün, uygarlığın ve mülkiyetin getirdiği yapay kurallardan kaynaklandığını savunur. Ancak bir insan, toplumun gözleminden kurtulursa, Rousseau'ya göre bile kişisel çıkarlarını önceliklendirebilir.

Platon’un Gyges’in Yüzüğü Alegorisi Platon’un “Devlet” adlı eserinde Gyges adlı bir çoban, bir mağarada bulduğu sihirli bir yüzük sayesinde görünmez olabilme yeteneği kazanır. Gyges, bu gücünü kralı öldürmek ve tahtı ele geçirmek için kullanır. Platon bu hikaye ile insanların, cezalandırılma korkusu olmaksızın, adil olmayı seçmekte zorlanacağını sorgular.

Stanford Hapishanesi Deneyi

Yapılan deneyler, anonimlik veya otoritenin yokluğu durumlarında bireylerin daha kolay ahlaksız davranışlar sergileyebileceğini gösterir. Stanford Hapishane Deneyi, bireylerin, rollere ve güç dinamiklerine uygun şekilde nasıl acımasızlaşabileceğini dramatik bir şekilde ortaya koyar. İnsan doğası, sosyal normlar ve dışsal denetimlerle dizginleniyorsa, bu denetimlerin kalktığı durumda ahlaki sınırların aşılma olasılığı artar.

Kimse görmezse bir şey olmaz !

Yakalanma korkusunun olmadığı bir dünyada insanlar, genellikle kendi çıkarlarını maksimize etmeye yönelir. Ancak burada önemli bir nokta daha vardır: Bu "kötülük", sadece zarar verme değil, aynı zamanda "başkalarının zarar görmesine kayıtsız kalma" şeklinde de tezahür edebilir. Günlük hayatta bile, örneğin, anonim bir sosyal medya platformunda insanların hakaret etmeye veya yalan yaymaya daha meyilli olduğunu görebiliriz.

Kötülük Doğuştan Geliyorsa, İyilik Öğrenilerek mi Gelişir?

Eğer insan doğası gereği kötülüğe yatkınsa, iyilik bir öğrenme sürecinin ürünü müdür? Çocuklukta başlayan sosyalizasyon süreci, bireylerin ahlaki değerleri ve empatiyi öğrenmesini sağlar. Ancak bu öğrenme her zaman ideal sonuçlar doğurmaz. Aile, eğitim ve toplumsal normlar, bireyin içindeki "iyilik tohumlarını" yeşertebileceği gibi, bunları bastırabilir de.

Bu noktada Aristoteles'in erdem etiği devreye girer: Erdem, tekrar ve alışkanlık yoluyla geliştirilir. Yani iyilik, bir anlamda "insanın kaslarını çalıştırması" gibidir. İyiliği ne kadar çok pratiğe dökersek, içselleştirme olasılığımız o kadar artar. Ancak burada kritik bir soru belirir: İyiliği öğrenmeye ne kadar açık bir insan, karanlık tarafıyla yüzleşip bunu aşabilecek mi?

Akran Zorbalığ-Çocuklar da doğası gereği kötü mü?

Çocuklar arasındaki akran zorbalığı, günümüzde önemli bir sosyal sorun olarak kabul ediliyor. Peki, bu davranışlar çocukların doğasından mı kaynaklanıyor? Bazı uzmanlar, zorbalığın, insanların içgüdüsel olarak güç gösterme ve üstünlük sağlama eğiliminden doğabileceğini öne sürüyor.

Özellikle çocukluk çağında, empati duygusunun henüz tam olarak gelişmemiş olması, bireylerin başkalarının hislerini göz ardı ederek kendi güçlerini test etmesine yol açabilir. Doğası gereği “bencil” ve “kendini koruma” odaklı olan insan, bu eğilimini kontrol etmeyi zamanla öğrenir. Ancak zorbalık, bu kontrol mekanizmasının eksikliği ya da sosyal destek eksikliği nedeniyle daha da belirginleşebilir.

Peki kötülük yapmak çok fazla haz verirken,iyilik neden insanı bu kadar mutlu etmez?

Aslında kötülük bir davranış seti olarak sağlıksız beslenmeye çok fazla benziyor. Şöyle düşünelim bir elmamı çok fazla bir haz verir, yoksa dubai çikolatası mı? :) Kötülük anlık tatmin veren bir Dubai Çikotasıdır. İyilik ise bir elma gibidir. Yemeniz zaman alır ve sağlıklıdır. Faydasını uzun vadeli bir sağlıklı bir yaşam ile görebilirsiniz.

Olayı biraz daha saçma örneklerle devam ettirmek isterim. Yakalanmayacağınızı bildiğiniz bir ortamda sigara içmek mi? Yoksa okul tuvaletinde hoca yakalayacak korkusu ile sigara içmek mi?Sigara sağlığa zararlıdır. En yakın zamanda içiyor isenizde lütfen bırakın. :)

Kötülük bu kadar haz verirken nasıl erdemli oluruz?

Bu yazımın amacı ilk önce kötülüğü anlamanıza yardımcı olmaktı. Kötülük ile mücadele etmek için önce onu anlamalıyız. Machiavelli gibi düşünürler kötülüğü bir strateji olarak görse de, erdemli bir insan, bu stratejinin sonuçlarını sorgular ve daha yüksek bir etik anlayışı benimseyebilir. “Amaç, araçları haklı çıkarır mı?” sorusunu daima akılda tutmak, erdemli bir yaşam sürdürmenin anahtarıdır. Benim Machiavelli hayranlığımın temel sebebi kötülüğü insanın ihtiyacı olduğunda kullanması gerektiğini Prens kitabında işlevsel bir şekilde anlatmasıydı.

İyi ve erdemli olmak için elimizde Aristoteles’in Erdem Etiği el kitabı var. Erdemin alışkanlıklarla geliştiğini savunuyor. ''İyi bir insan olmak, bir anlık bir karar değil, sürekli bir çabadır.'' der. Küçük iyiliklerle başlayarak erdemi hayatımızın bir parçası haline getirebiliriz. Her gün bir başkasına yardım etmek, bir yanlışı düzeltmek ya da sadece çevremize daha duyarlı olmak, erdem yolunda atılabilecek adımlardır. Bu adımlar bizi en iyi ve erdemli olma yolunda bir fener görevi görebilir.

Peki ben ne düşünüyorum?

Bu konuda bence insan gerçekten doğası gereği kötüdür. Kötü olmasıda durumsaldır. Hayatta kalmak için yapılan davranışları düşündüğümüzde kötü olmaya ihtiyacıda vardır. Fakat kötü olmak yada iyi olmak kişinin seçimidir. Çıkarlarımızı maksimize etmek hepimizin öncelidir. Ki bence akıllı bir insanın önceli olmalıdır. İyi olmak aslında çıkarlarımızı maksimize edip kendimizi güvenli bir konuma getirdikten sonra yaptıklarımız ile ölçülebilir. Yani maddi ve manevi olarak hayattan herhangi bir alacağınız yokken insanlara yardım etmek iyi olmaya iyi bir örnek olabilir. Ben insanların birazda herşey iyiyken aşırı açgözlü olduklarından dolayı kötülüğün bu kadar yaygın olduğunu düşünenlerdenim. Erdemli olmak felsefe,psikoloji ve ahlak ile öğrenilip geliştirilebilir. Hepimizin iyi olmayı alışkanlık haline getirdiğimiz bir dünyada yeri geldiğinde de kötü olarak eminim kötülerde yenilebilir. :)

İyilik iyidir. Sevgiler.