Hücre Bölünmesi

Populer Science Türkiye

Bütün canlılar hücrelerden meydana gelmişlerdir. Hücreler canlının yapısal ve işlevsel özelliklerini gösterebilen en küçük birimidir. Bu hücreler canlının büyüyüp gelişmesi, rejenerasyonu ve dokularının yenilenmesi ya da üreme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla bölünür.

Hücre bölünmesi iki farklı türde gerçekleşir: Mitoz ve mayoz. Mitoz; çok hücreli canlılarda büyümeyi, gelişmeyi ve yenilenmeyi sağlarken, tek hücreli canlılarda üremeyi sağlar. Çok hücreli canlılarda üremeyi sağlayan bölünme mayozdur.

Mitoz Bölünme

Bütün canlılar mitoz bölünme geçirir. Bu mitoz bölünme sonucu genetik bilgisi tamamen anne hücreninkiyle aynı DNA’ya sahip iki yavru hücre oluşur. Mitoz; çok hücreli canlılarda büyümeyi, gelişmeyi ve yenilenmeyi sağlarken, tek hücreli canlılarda üremeyi sağlar. Mitoz bölünme sonucu kromozom sayısı ve yapısı değişiklik göstermez. Bu nedenle mitoz bölünmede genetik bilgiler doğrudan yavru hücrelere aktarılır.

Mitoz Bölünme Nedir? - Prof. Dr. Mustafa Özdoğan

Mitoz Bölünme Evreleri

• İnterfaz Evresi

Mitoz bölünme, interfaz olarak adlandırılan evreden sonra gerçekleşir. Bu evrede hücre bölünmeye hazırlanır. Hücrenin hacmi büyür; organeller, DNA ve sentrozom kopyalanır.

TÜBİTAK - Bilim Genç

Bu evreden sonra mitoz bölünme başlar ve mitoz bölünme sırasıyla profaz, metafaz, anafaz ve telofaz olmak üzere 4 farklı evrede tamamlanır.

• Profaz Evresi

Profaz evresinde, DNA'nın özel proteinler sayesinde oluşturduğu yapı olarak adlandırılan kromatin giderek sıkılaşır. Sıkılaştıkça kısalan ve kalınlaşan kromatinler (n), X şeklindeki kromozomları (2n) oluşturur. Kopyalanan kromozomlar kardeş kromatit olarak adlandırılır. Kardeş kromatitler, özdeş DNA çiftleridir ve kinetokor adı verilen bir noktada birleşir. Eşlenen sentrozomlar da zıt kutuplara gider.

TÜBİTAK - Bilim Genç

TÜBİTAK - Bilim Genç

• Metafaz Evresi

Metafaz evresinde, mikrotübüller tarafından oluşturulan iğ iplikleri kromozomlara tutunarak kromozomların hücrenin ortasında sıralanmasını sağlar. Bu evrede hücredeki bütün kromozomlar hücrenin ortasında bulunarak iğ ipliklerine tutunur. Eğer kromozomlar hücrenin ortasına dizilemezlerse ya da iğ ipliklerine tutunamazsa mitoz bölünme işlemi durur.

TÜBİTAK - Bilim Genç

• Anafaz Evresi

Anafaz evresinde, kardeş kromatitler iğ iplikleri tarafından zıt kutuplara çekilir. Bu şekilde kardeş kromotitler birbirlerinden ayrılır.

TÜBİTAK - Bilim Genç

• Telofaz Evresi

Mitoz bölünmesinin son aşaması olan telofaz evresi, kardeş kromozomların kutuplara çekilmesi ile başlar. Bu evrede kutuplara çekilen kromozomların etrafında çekirdek zarının yeniden oluşması sayesinde kromozomlar sitoplazmadan ayrılır. Ayrıca bu evrede kromozomlar yeniden çözülmeye başlar, iğ iplikleri kaybolur ve her bir yavru hücrede çekirdekçik yeniden oluşur. Telofaz evresinde hücre sitoplazmasının bölündüğü evre olan sitokinez başlar. (Sitokinez bazen anafaz evresinde de başlayabilir.)

TÜBİTAK - Bilim Genç

Mayoz Bölünme

Bir diğer bölünme türü ise mayozdur. Mayoz bölünme ile kromozom sayısının yarısına sahip eşey hücreleri üretilir. Bu hücreler ise döllenme ile genetik olarak anne hücreden farklı yeni hücrelerin oluşmasını sağlar.

Mayoz bölünme ile kromozom sayısının yarısına sahip eşey hücreleri üretilir. Bu hücreler ise döllenme ile genetik olarak anne hücreden farklı yeni hücrelerin oluşmasını sağlar. Örneğin insan gibi bir memeli hayvanlarda mayoz bölünme sonucu sperm ve yumurta hücreleri oluşur. Bu hücreler birbirleriyle döllenerek farklı genetik bilgiye sahip yeni yavruların oluşmasını sağlarlar.

Mayoz bölünme sonucu kromozom sayısı yarıya iner (46 > 23) ve 4 farklı eşey hücresi oluşur.

Mayoz Bölünme Evreleri

Mayoz bölünme, iki evreden oluşur: Mayoz-1 ve Mayoz-2. Mayoz-1 sırasıyla profaz-1, metafaz-1, anafaz-1 ve telofaz-1 olarak adlandırılan dört farklı evrede tamamlanır. Mayoz-2 ise sırasıyla profaz-2, metafaz-2, anafaz-2 ve telofaz-2 olarak adlandırılan dört farklı evrede tamamlanır.

Mayoz-1 Bölünme Evreleri

• İnterfaz Evresi

Mayoz bölünme de mitoz bölünmedeki gibi interfaz olarak adlandırılan evreden sonra başlar. Mitozda da olduğu gibi bu evrede hücre bölünmeye hazırlanır. Hücrenin hacmi büyür; organeller, DNA ve sentrozom kopyalanır.

TÜBİTAK - Bilim Genç

• Profaz-1 Evresi

Profaz-1 evresinde, aynı mitoz bölünmenin profaz evresindeki gibi, DNA'nın özel proteinler sayesinde oluşturduğu yapı olarak adlandırılan kromatin giderek sıkılaşır. Sıkılaştıkça kısalan ve kalınlaşan kromatinler (n), X şeklindeki kromozomları (2n) oluşturur. Kopyalanan kromozomlar kardeş kromatit olarak adlandırılır. Kardeş kromatitler, özdeş DNA çiftleridir ve kinetokor adı verilen bir noktada birleşir. Eşlenen sentrozomlar da zıt kutuplara gider.

Profaz-1 evresinde mitoz bölünmenin profaz evresinden farklı olarak kromozomlar ikili çiftler hâlinde eşleşir (Homolog kromozomlar).

TÜBİTAK - Bilim Genç

Bu evrede çift olarak eşleşen homolog kromozomların kardeş olmayan kromatitleri arasında gen alışverişi olur. Buna krosover ya da krossing over denir. Mayoz bölünmenin ilk genetik çeşitliliği bu evrede gerçekleşir.

TÜBİTAK - Bilim Genç

Krossing over sonrasında gen değişimine uğrayan homolog kromozomlara mikrotübüllerin oluşturduğu iğ iplikleri bağlanır.

TÜBİTAK - Bilim Genç

• Metafaz-1 Evresi

Metafaz-1 evresinde, mikrotübüllerin oluşturduğu iğ ipliklerine bağlı homolog kromozomlar hücrenin ortasına dizilir. Bu dizilim rastgele olur. Bu durum farklı eşey hücrelerinin farklı kromozom kombinasyonlarına sahip olmasını sağlar. Böylece mayoz bölünmenin ikinci genetik çeşitliliği bu evrede gerçekleşir.

TÜBİTAK - Bilim Genç

• Anafaz-1 Evresi

Anafaz-1 evresinde, hücrenin ortasına dizilen homolog kromozomlar iğ iplikleri tarafından zıt kutuplara çekilir. Bu sırada kardeş kromatitler birbirinden ayrılmaz.

TÜBİTAK - Bilim Genç

• Telofaz-1 Evresi

Telofaz-1 evresi, homolog kromozomların kutuplara doğru çekilmesinin tamamlanması ile başlar. Bazı canlılarda çekirdek zarı bu evrede yeniden oluşup kromozomlar da yeniden çözülür. Bu evrede çekirdek zarı oluştuktan sonra hücre sitoplazmasının bölündüğü aşama olarak bilinen sitokinez başlar. Diğer canlılarda ise bu aşamalar atlanarak doğrudan mayoz-2 bölünmesine geçilir.

TÜBİTAK - Bilim Genç

Mayoz-1 bölünmesi sonucunda iki haploit hücre oluşur. Haploit hücreler, bir canlının sahip olduğu kromozom takımından bir adet içeren hücrelerdir. Yeni oluşan her iki hücrede de iki çift, birbirinden farklı genetik yapıya sahip kardeş kromatitler bulunur. Bu evrelerden sonra mayoz-1 bölünmesi tamamlanır ve mayoz-2 bölünmesi başlar.

TÜBİTAK - Bilim Genç

Mayoz-2 Bölünme

Mayoz-2 bölünmesi aynı mitoz bölünmenin evreleri gibi gerçekleşir. Bu bölünme mayoz-1 bölünmesinden daha hızlı gerçekleşir. Mayoz-2 bölünmesinde, mayoz-1 bölünmesinden farklı olarak DNA eşlemesi gerçekleşmez. Bu bölünmede mayoz-1 bölünmesinde oluşan iki yeni hücre mayoz-2 evresine girer.

Mayoz-2 Bölünme Evreleri

Mayoz-2 bölünmesi de sırasıyla profaz-2, metafaz-2, anafaz-2 ve telofaz-2 olarak adlandırılan dört farklı evrede tamamlanır.

Agora Bilim Pazarı

Karman Çorman Hayvan

HER SAYFASI HAYVANLAR VE SENİ BEKLEYEN GÖREVLERLE DOLU!

Ters yöne uçan flamingoyu bulabilir misin?
Peki ya penguenlerin arasına saklanmış kardan adamı?

Bu kitabın her sayfası tıka basa hayvanlar ve onlar hakkında ilginç bilgilerle dolu. Ama hepsi bu kadar değil!

Bu curcuna içinde seni bekleyen görevler var: İlerleyebilmek için bazen zebraları sayman, bazen tüküren deveyi bulup ona biraz görgü kurallarından bahsetmen gerekecek.

Çok sevilen Krokadali’nin yazarından, çocukları hayvanların dünyanın dört bir yanındaki evlerinde misafir edecek rengârenk bir bulmaca kitabı.

Devamını Göster

₺210.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Profaz-2 Evresi

Profaz-2 evresinde kromozomlar yoğunlaşarak yine X şeklindeki kromozomları oluşturur. Çekirdek zarı mayoz-1 bölünmesi sonunda oluşmuşsa yeniden yok olur. Sentrozomlar eşlenir ve zıt kutuplara doğru çekilir. İğ iplikleri her bir kromozomdaki kardeş kromatitlere tutunur.

TÜBİTAK - Bilim Genç

• Metafaz-2 Evresi

Metafaz-2 evresinde, kromozomlar hücrenin ortasına dizilir.

TÜBİTAK - Bilim Genç

• Anafaz-2 Evresi

Anafaz-2 evresinde, kardeş kromatitler iğ iplikleri aracılığıyla birbirinden ayrılır ve zıt kutuplara doğru çekilir.

TÜBİTAK - Bilim Genç

• Telofaz-2 Evresi

Telofaz-2 evresinde, çekirdek zarı her bir yeni hücredeki kromozomların etrafında yeniden oluşmaya başlar. Kromozomlar da yeniden çözülür ve sitokinez tamamlanır. Bu evrenin tamamlanması ile birlikte her biri bir adet kromatit içeren dört haploit hücre oluşur.

TÜBİTAK - Bilim Genç

Mitoz ile Mayoz arasındaki Farklar

1) Mitoz bölünme eşeysiz üremenin temelini oluştururken, mayoz bölünme eşeyli üremenin temelini oluşturur.

2) Mitoz bölünme sonucunda 2 yeni hücre oluşurken, mayoz bölünme sonucunda 4 yeni hücre oluşur.

3) Mitoz bölünme hayat boyu devam ederken, mayoz bölünme hayat boyu devam etmez.

4) Mitoz bölünmede kromozom sayısı bölünme sonucu sabit kalırken, mayoz bölünmede yarıya düşer.

5) Mitoz bölünme sonucu oluşan hücreler tekrar mitoz bölünme geçirebilirken, mayoz bölünme sonucu oluşan hücreler tekrardan mayoz bölünme geçiremez.

Özet

Bütün canlılar hücrelerden meydana gelmişlerdir. Hücreler canlının yapısal ve işlevsel özelliklerini gösterebilen en küçük birimidir. Bu hücreler canlının büyüyüp gelişmesi, rejenerasyonu ve dokularının yenilenmesi ya da üreme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla bölünür.

İki tür hücre bölünmesi vardır: Mitoz bölünme ve mayoz bölünme. 4 aşamalı mitoz; çok hücreli canlılarda büyümeyi, gelişmeyi ve yenilenmeyi sağlarken, tek hücreli canlılarda üremeyi sağlar. Çok hücreli canlılarda üremeyi sağlayan bölünme ise 8 aşamada gerçekleşen mayozdur. ^{[1], [2], [3], [4], [5], [6]}