Hepatit A

Hepatit A virüsü (HAV), Picornaviridae virüs ailesi içerisinde yer alan zarfsız ve tek sarmallı RNA visüsleridir. Picorna virüsler nezle, ateşli hastalıklar, deri döküntüleri, solunum yolu hastalıkları, konjuktivit, miyokardit ve felç gibi önemli sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Bu aile içerisindeki insan patojenleri; Rhinovirus (İnsan Rinovirüsleri) ve Enterovirüs (Poliovirüs, Coxsackievirüsler, Echovirüsler ve İnsan Enterovirüsleri) cinsindeki türleri içermektedir. Hepatit A virüsü (HAV) ise yukarda bahsedilen cinsler ile temel bazı özellikleri paylaşsa da, Hepatovirus adında farklı bir cins oluşturularak bu cins içerisinde sınıflandırılmıştır [1][2][3][4] .

Hepatit A Virüsünün Özellikleri

HAV ilk olarak; 1973 yılında Feinstone tarafından enfekte kişilerin dışkılarından elektron mikroskopu ile gösterilmiştir. 1975 yılına gelindiğinde ise virüsün tüm özellikleri Provost isimli bir araştırmacı tarafından belirlenmiştir. Provost’a göre Hepatit A virüsleri:

1) Picorna virüs ailesi, Hepatovirüs cinsi içerisinde yer alan zarfsız, ikozohedral simetrili RNA virüsleridir.

2) Bu virüsün en önemli rezervuarı insandır. Şempanze ve gorillerde de enfeksiyon yapabilir.

3) Bu virüsler mide asiti ve pH’ ına dayanıklı virüslerdir.

4) Hücre kültüründe zor üremektedir.

5) Bu virüs işi ve kimyasallara karşı dirençli bir virüstür.

6) Bu virüs hepositlerin sitoplazmasında replike olup, sarılık ve hepatit hastalığının etkenidir.

Bulaşma Yolu

Bu virüs, HAV ile enfekte kişilerin dışkılarıyla temas yoluyla bulaşabilir (diğer insanlara geçebilir). Ayrıca bulaşma, dışkıya doğrudan temasla veya dışkı maddesiyle kontamine olmuş yiyecek veya suyun tüketilmesiyle de gerçekleşebilir [1] . Virüs ayrıca, transplantasyon, cinsel temas, kan transfüzyonu gibi yollarla da bulaşabilmektedir[2] .

Bağışık olmayan bir kişi HAV' ü aldıktan sonra, virüs enterohepatik dolaşım yoluyla alınır ve replike olduğu karaciğere girer. Bir hücre hattında HAV için bir hücresel reseptör olarak yeni bir glikoprotein tanımlanmış olmasına rağmen, spesifik reseptörlerin dahil olup olmadığı belirsizliğini korumaktadır.

Karaciğer, virüs için tek hedef organıdır ve HAV genomik replikasyonu, RNA'ya bağımlı bir RNA polimerazı içeren bir mekanizma ile yalnızca enfekte hepatositin sitoplazmasında meydana gelmektedir. Virionlar semptomlar başlamadan önce dışkıda ve kanda tespit edilebilmektedir. Birkaç gün sonra ise serum transaminazları yükselmektedir [2][5]. HAV karaciğerden safra kesesi yoluyla bağırsağa taşınır; safra ve bağırsak proteolitik enzimleri tarafından inaktivasyona karşı direnci, dışkı ile atılmasına izin vermekte ve fekal-oral geçişi kolaylaştırmaktadır [2][6] .

Belirti ve Semptomlar

Hepatit A enfeksiyonunun yaygın semptomları arasında:

1. ateş,
2. yorgunluk,
3. karın ağrısı,
4. mide bulantısı,
5. kusma ve
6. cilt ve gözlerde sarılık yer almaktadır [5] .

Semptomlar genellikle virüse maruz kaldıktan 2 ila 6 hafta sonra ortaya çıkmaktadır. Bununla beraber bazı bireyler ya hafif semptomlar gösterebilirler veya hiç semptom göstermezler [5] .

Tedavi ve Korunma Yöntemleri

Etkili temizlik ve kişisel hijyen uygulamaları ana önleme stratejisi olarak aşı bulunduktan sonra da güncelliğini korumaktadır[6] .

Temizlik ve sanitasyon uygulamaları yanında aşı ve immün globülin de Hepatit A’ dan korunmak için uygulanan korunma yöntemlerindendir [7] .

1990'ların ortalarında iki formalinle inaktive edilmiş hepatit A virüsü aşısı, iki yaş ve üzerindeki kişilerde hastalığın önlenmesinde kullanılmak üzere Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) tarafından ruhsatlandırılmıştır. Her iki aşı da oldukça immünojeniktir; nötralize edici antikorlar, ilk dozdan bir ay sonra aşılananların yüzde 94'ünden fazlasında bulunmaktadır ve aşılanan tüm bireyler ikinci dozdan sonra tamamen bağışıklanmaktadırlar [4][8] . Diğer taraftan Hepatit A aşısının, anneden pasif olarak antikor alan çocukların aşıya verdiği yanıtın azalacağı endişesi nedeniyle, iki yaşından küçük çocuklarda kullanılması onaylanmamıştır [9] .

İmmün globülin ise insan plazmasından türetilen konsantre antikorların bir preparasyonudur. İlk kez 1945 yılında Stokes ve Neefe tarafından, bir yaz kampında hepatit A'ya maruz kalmış çocuklar arasında hastalığa karşı koruma sağladığının gösterilmesiyle bulunmuştur [8] . O zamandan beri, immün globülin, temas sonrası profilaksi için yaygın olarak kullanılmaktadır. Maruziyetten sonraki ilk iki hafta içinde intramusküler olarak vücut ağırlığının kilogramı başına 0.02 ml'lik bir dozun uygulanmasnını, kişilerin yüzde 85'inden fazlasında hastalığı önlediği bildirilmiştir[10] .

Kuluçka döneminden daha sonra uygulanan profilaktik tedavinin ise hastalığı tamamen önleyememekle beraber, semptomların şiddetinde ve hastalık süresinde azalma sağladığı belirtilmiştir.

Görülme Sıklığı ve Dağılımı

Hepatit A, sosyoekonomik açıdan gelişememiş ülkelerde daha sık görülmekle beraber, bütün dünyada yaygın olarak görülmektedir. Ülkemiz ise bu hastalık açısından orta düzey yaygınlık görülen ülkeler arasındadır ^[11]

Sonuç

HAV, düşük gelirli ülkelerde en yüksek oranlarla küresel bir sağlık sorunu olmaya devam etmektedir. Enfeksiyonlar tipik olarak kontamine yiyecek veya su ile bağlantılıdır.Akut hepatit A enfeksiyonu için ilaç tedavisi yoktur. Bununla beraber HAV dan korunmada etkin yöntemler mevcuttur. HAV’dan korunmak için en etkili yöntem sanitasyon ve hijyen kurallarına uymaktır. Ayrıca aşılama en etkili korunma şeklidir ve temas sonrası profilakside de uygulanmaktadır.