Gıda

Gıda, bir organizmanın besin desteği için tükettiği herhangi bir maddedir. Yiyecek genellikle bitki, hayvan veya mantarlar kökenlidir ve karbonhidratlar, yağlar, proteinler, vitaminler veya mineraller gibi temel besinleri içerir. Madde bir organizma tarafından yutulur ve enerji sağlamak, yaşamı sürdürmek veya büyümeyi teşvik etmek için organizmanın hücreleri tarafından özümsenir. Farklı hayvan türlerinin metabolizmalarının ihtiyaçlarını karşılayan farklı beslenme davranışları vardır ve belirli coğrafi bağlamlarda belirli bir ekolojik nişi doldurmak için evrimleşmişlerdir. Hepçil insanlar oldukça uyumludur ve birçok farklı ekosistemde yiyecek elde etmeye adapte olmuşlardır. İnsanlar genellikle yiyecek hazırlamak için yemek pişirmeyi kullanırlar. Gereken yiyecek enerjisinin büyük kısmı, yoğun tarım yoluyla yiyecek üreten ve karmaşık yiyecek işleme ve yiyecek dağıtım sistemleri aracılığıyla dağıtan endüstriyel yiyecek endüstrisi tarafından sağlanır. Bu geleneksel tarım sistemi büyük ölçüde fosil yakıtlara dayanır, bu da yiyecek ve tarım sistemlerinin iklim değişikliğine en büyük katkıda bulunanlardan biri olduğu ve toplam sera gazı emisyonlarının %37'sine kadarını oluşturduğu anlamına gelir. Gıda sistemi, sürdürülebilirlik, biyolojik çeşitlilik, ekonomi, nüfus artışı, su temini ve gıda güvenliği gibi çok çeşitli diğer sosyal ve politik konularda önemli bir etkiye sahiptir. Gıda güvenliği ve emniyeti, Uluslararası Gıda Koruma Birliği, Dünya Kaynakları Enstitüsü, Dünya Gıda Programı, Gıda ve Tarım Örgütü ve Uluslararası Gıda Bilgi Konseyi gibi uluslararası kuruluşlar tarafından izlenir.

Tarihçe

İnsanlar, tarih boyunca hayvanları avlayarak, balık tutarak, ekim yaparak, tohum, meyve, sebzeler toplayarak gıda ihtiyaçlarını temin etmişlerdir.

Yüzyıllar boyunca birçok tarım aletleri ve teknikleri keşfedilmiş ve geliştirilmiştir. Sulama ve selektif üretim (belli bitki üzerinde çalışılması), insanlara gıdalarının kalite ve miktarını arttırmasına yarayan yeniliklerden sadece ikisidir.

Besin grupları

On dokuzuncu asırdan beri gıdaların üç tip moleküler grup ihtiva ettiği bilinmektedir: Karbonhidratlar, yağlar ve proteinler.

İnsan ve hayvan dokularının yapısına giren ve diyette mutlaka bulunması gereken bazı maddeler şunlardır: Bazı aminoasitler (arginin, histidin, lösin, lizin, fenilalanin gibi), araşidonik asit ve linoleik asit gibi yağ asitleri, şekerler, vitaminler, mineraller (kalsiyum, klor, kobalt, bakır, demir, flor, iyot vb.) ve su.

Nebati dokular genellikle karbonhidratlardan, hayvani dokular ise proteinler ve kısmen de yağlardan zengindirler. Bir elma % 15 karbonhidrat, % 0,8 protein, % 0,4 yağ, % 0,4 mineral ve % 83,4 su ihtiva eder. Buna karşılık bir parça yağsız ette karbonhidrat hiç yoktur. Fakat % 19 protein, % 14 yağ, % 1 mineral ve % 66 su bulunur.

Baklagiller

Tahıllardan sonra gelen önemli bir gıda kaynağıdır. Soya fasulyesi, diğer fasulye çeşitleri, barbunya, bezelye, bamya, bu gruptadır. Proteinden çok zengin olan Soya fasulyesi bitkisinin yağından da istifade edilebilmektedir.

Şeker bitkileri

Şeker küçük moleküllü bir karbonhidrattır ve birçok bitkide bulunur. Fakat şeker elde etmek için özellikle şekerpancarı ve şekerkamışından istifade edilir. Şekerkamışı tropikal ve yarı tropikal iklimlerde yetişir ve % 7-20 oranında şeker ihtiva eder. Şekerpancarı ise ılıman iklimlerde yetişir ve ortalama % 17 şeker ihtiva eder.

Meyveler ve kabuklu yemişler

Meyvelerin bir kısmı ağaçlarda yetişmektedir (elma, armut, kiraz, vişne, şeftali, erik ve birçok benzerleri). Meyvelerin bir kısmı da doğrudan toprak üzerinde yetişir (kavun, karpuz ve çilek gibi).

Meyveler karbonhidrat, vitamin ve mineral yönünden; kabuklu yemişler ise (fıstık, fındık, ceviz, badem) yağ ve protein bakımından zengindirler.

Hayvani kaynaklı gıdalar

Bunların en önemlileri et, süt ve yumurta olup, yüksek oranda protein bulunduran kıymetli gıdalardır. Et kaynağı olarak büyükbaş ve küçükbaş hayvanlar, balık, kümes hayvanları ve av hayvanları sayılabilir.Beslenmede önemli bir yer tutan süt ve mamülleri, protein, yağ, karbonhidrat, kalsiyum, fosfor, potasyum, sodyum, vitaminler ihtiva etmektedir.

İnsanların yediği tek böcek ürünü baldır. Bal en mühim karbonhidrat kaynağı olup, birçok dertlere şifa olduğu bilinmektedir.

Kırmızı et olarak cağ (jağ) döner yoğun şekilde tüketilmektedir.^[1]