Feromon Nedir?

Feromon, sosyal ilişkileri düzenlemekte etkili olan bir hormondur. İnsanlarda özellikle cinsel işlevde kullanılır. Feromonlar: uyarı feromonları, eşeysel feromonlar ve iz feromonları olarak türlere ayrılır. İnsanlarda "eşeysel feromon" olarak işlev görür.^[4] Aynı türün bireyleri arasında haberleşmeyi ve aynı türden bireylerin birbirini tanımasını sağlar. Burnun iç kısmında bulunan "vomeronazal organ (Jacobson organı)" sayesinde algılanır.

Bu hormon: bireyin türünü, grubunu, ailesini, sürüsünü tanımasını; düşmanını tespit etmesini; annesini ayırt etmesini; karşı cinsi tespit etmesini vb. davranışlarını sağlar. Türümüzde bu hormonun işlevi evrimsel süreçte oldukça azalmıştır, çünkü bu hormonun salındığı apokrin bezleri (özellikle genital bölge ve koltuk altındakiler) bu hormonun salınımını büyük ölçüde azaltmışlardır.

Feromon hormonunun omurgalılar ve bitkilerde bulunup bulunmaması üzerine nispeten az çalışma bulunsa da, özellikle böceklerdeki işlevi ve etkinliği net biçimde bilinmektedir.^[2]

Bu hormonun salınımı, özellikle üreme dönemlerinde artmaktadır.

Vomeronazal organ, diğer adıyla Jacobson organı, 1813 yılında Danimarkalı cerrah Ludwig Lewin Jacobson tarafından keşfedilmiştir. İsmini de buradan almaktadır. Evrimsel süreçte büyük oranda körelmiş bir organdır. Diğer pek çok hayvan türünde etkin bir biçimde çalışsa da insanda etkinliği daha düşüktür.^[5]

Koltuk altımızdan salınan 3 grup feromon (androstenol, androstenon ve androstadiyenon), genital bölgedense alifatik asit adlı tek grup feromon tespit edilmiştir.^[1]

Androstenol, dişilerde yaygın olarak görülen bir feromon grubudur. Karşıdaki kişinin, androstenol salgılayan kişiye karşı daha sıcakkanlı ve daha çekici hissetmesini sağlar.

Androstenon hormonunun fizyolojik işlevi biraz ilginçtir: İki cinsiyette de salgılanan bu hormon, deri elektrik iletkenliğini değiştirmektedir. Bunun sebebi, deri iletkenliğinin derinin nemi ile ilişkili olması olabilir. Bu feromona maruz kalan kişide sempatik sinir sistemi tetiklenir, bireyde terleme ve heyecan görülür. Kısaca androstenon, seks ve aşk sırasında duyguları etkileyen bir hormondur.

Androstadiyenon (androstadienone) ise acı toleransını oluşturur. Öyle ki, karşı cinsiyetten bireyin sergileyebileceği olumsuz davranışlara karşı tahammül edebilmeyi kolaylaştırır; hatta yerine göre bunun zevk olarak algılanmasını sağlayarak acı algısını değiştirir. Androstadiyenon hormonu tahminen, cinsel birleşimin verdiği acıya karşı evrimsel süreçte oluşmuş bir önlemdir.^[3]

Genital bölgede salınan alifatik asitler (kopulinler) ise özellikle vajina çevresinde salınan ve 6 farklı türü tespit edilen bir feromondur. Fakat bu feromon, evrimsel süreçte büyük oranda körelmiştir. Öyle ki, tahmini olarak insanların sadece %33'ünün bu 6 grubu birden üretebildiği düşünülmektedir. Geriye kalanlarda ise bu feromonların bazı gruplarının üretilip bazılarının üretilemediği bilinmektedir. Bu kimyasallar, vajinal sıvı içinde yayılır ve cinsel açıdan çok büyük avantajlar sağlar.

Feromon hormonu, her ne kadar evrimsel süreçte büyük körelmelere maruz kalmış olsa da, yine de hala -özellikle sosyal ve cinsel açıdan- büyük işlev görmektedir. Üstelik bu hormon, sadece cinsel birleşim sırasında değil, cinsel birleşim öncesinde de çok büyük avantaj sağlamaktadır. Feromona maruz kalan bireylerin cinsel aktivitesi, maruz kalmayanlara göre çok daha yüksektir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

İnsanda bu körelme, salgılanma açısından ziyade algılanma açısındandır. İnsanlar bu hormonu hala salgılıyor olsa da, burnun bu hormona karşı hassasiyeti büyük oranda azalmıştır. Burnumuzda bulunan vomeronazal organ ufalmış ve reseptörlerinin bir kısmı çalışmaktadır.

Feromon, toplum içinde her ne kadar tiksindirici bir şey gibi düşünülse de, aslında öyle değildir. Bu hormon genellikle "ter kokusu" veya "bacak arası kokusu" olarak anılsa ve bu yüzden ön yargılı yaklaşılsa da, evrimsel süreçte ve insanlığın eski tarihinde daha çok "sevgi ve aşk" hormonu olarak bilinmiştir ve özellikle zıt cinsiyetten bireylerin birbirini etkileyip üreme şanslarını arttırmasını sağlamıştır.

Feromon hormonu üzerine günümüzde pek çok bilimsel çalışma vardır. Bilim insanları, feromonun özellikle evrimsel sürece ve psikolojiye etkilerini araştırmaktadırlar.